Οι εξαρτήσεις και ο ρόλος του ψυχολόγου

Οι εξαρτήσεις είναι όρος που περικλείει μεγάλη γκάμα "αναγκών" που το άτομο αναγάγει σε μείζονα θέματα χωρίς τα οποία δεν μπορεί να λειτουργήσει στην καθημερινότητά του. Υπάρχουν αυτές που σχετίζονται με ουσίες που δρουν στον εγκέφαλο όπως είναι τα ναρκωτικά, το κάπνισμα και το αλκοόλ, και υπάρχουν και αυτά που έχουν πιο "ύπουλη" δράση στον ψυχισμό μας όπως είναι η εξάρτηση από το φαγητό, το σεξ, το τζόγο και το ίντερνετ!

Όπως αναφέρει η κλινική ψυχολόγος, ειδική στις εξαρτήσεις Δρ Ίλια Θεοτοκά, "προδιαθεσιακοί παράγοντες για εξάρτηση θεωρούνται, καταρχήν, η γενετική προδιάθεση, συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του εγκεφάλου που κάνουν κάποια άτομα πιο ευάλωτα σε ουσίες από κάποια άλλα, ψυχολογικοί παράγοντες,όπως αγχώδης διαταραχή, παρορμητικότητα,αναζήτηση έντονων συναισθημάτων, κατάθλιψη κλπ. Επίσης, γεγονότα ζωής στο οικογενειακό περιβάλλον του ατόμου, όπως έκθεση σε σωματική, σεξουαλική, η συναισθηματική κακοποίηση, τραυματικές εμπειρίες, χρήση ουσιών των γονιών, προσβασιμότητα σε ουσίες και γενικότερα περιβάλλον το οποίο ενέχει χρήση ουσιών, αποτελούν ισχυρούς προδιαθεσιακούς παράγοντες. Τέλος, η έναρξη αλκοόλ και νικοτίνης σε πρώιμη ηλικία επίσης οδηγεί συχνά το χρήστη και στα υπόλοιπα ναρκωτικά".

Πιο συγκεκριμένα, η κ. Θεοτοκά επισημαίνει ότι «οι εξαρτησιογόνες ουσίες αυξάνουν το αίσθημα ανταμοιβής και αυτό κινητοποιεί τις πράξεις μας: Προκαλείται η αλληλουχία: Ερέθισμα - αντίδραση - επιβράβευση. Έχουμε μια ανάγκη, την ικανοποιούμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο και μετά επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία για να έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα. Όταν ικανοποιείς μια επιθυμία, την τροφοδοτείς: “γιατί δεν τρως μια σοκολάτα για να νιώσεις καλύτερα;” δεν είναι η πείνα το ερέθισμα, αλλά κάποιο δυσάρεστο συναίσθημα».

Σε αρκετούς πάντως παρατηρείται ότι όταν έχουν αναπτύξει μία εξάρτηση, παρουσιάζουν τάση να παρουσιάσουν και άλλες! Η παρατήρηση αυτή επιβεβαιώνεται από την εργασία του Δρ Raphael Mechoulam, νευροχημικού από το Ισραήλ που εργαζόταν στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, και το 1964, έκανε μία σπουδαία ανακάλυψη: Οι νευρώνες του εγκεφάλου διαθέτουν υποδοχείς στους οποίους προσδένονται οι ψυχοτρόπες και δραστικές ουσίες της κάνναβης, όπως η Δ-9 τετραϋδροκανναβινόλη ή THC. 

Πρόσφατα, Δανοί νευροεπιστήμονες έχοντας στη διάθεσή τους πιο σύγχρονα μέσα, ανέλυσαν το γονιδίωμα από 2.000 ανθρώπους που είχαν εξάρτηση στην κάνναβη και το συνέκριναν με το γονιδίωμα 50.000 ατόμων που δεν ήταν εξαρτημένα. Και βρήκαν ότι οι πρώτοι έχουν μία γενετική παραλλαγή, δηλαδή ένα ελαφρώς τροποποιημένο γονίδιο που εμπλέκεται στην ανάπτυξη εξάρτησης από τα φυτικά κανναβινοειδή. Στην ουσία δηλαδή, πολλές δεκαετίες μετά συμπλήρωσαν την εργασία του Δρ Mechoulam.

Πρέπει να πούμε ότι η εξάρτηση θεωρείται παραδοσιακά ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, που άλλοι το τοποθετούν περισσότερο στη σφαίρα των κοινωνικών ανισοτήτων και των συνθηκών μέσα στις οποίες ζει το άτομο, άλλοι του δίνουν χαρακτήρα ατομικής απόφασης και άλλοι του προσδίδουν χροιά γενετικής προδιάθεσης. Όπως και να έχει, όταν συμβαίνει, πρέπει να οδηγεί έγκαιρα σε ειδικό.

Αντιμετώπιση

Ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε μία εξάρτηση και να σταματήσει για πάντα, είναι η αναζήτηση βοήθειας από ψυχολόγο ή ψυχίατρο.