Ανάλυση για το νέο κύμα πανδημίας: Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον κορωνοϊό

"Ο ιός ήρθε για να μείνει. Η συμβίωση μαζί του συμπεριλαμβάνει και μία κατανόηση του τι περιμένουμε από αυτόν". Με αυτή τη διαπίστωση ξεκινάει ανάρτησή του σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης ο καθηγητής του ΕΚΠΑ, Γκίκας Μαγιορκίνης.

Εξηγεί στη συνέχεια ο καθηγητής Επιδημιολογίας, που είναι ένας εκ των ειδικών τους οποίους έχει επιστρατεύσει τα 2,5 χρόνια της πανδημίας το υπουργείο Υγείας της Ελλάδας για να εισηγείται παρεμβάσεις διαχείρισης της κατάστασης:

"Υπάρχουν 3 βασικά στοιχεία που θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι:

1) Η αποστειρωτικού τύπου ανοσία μειώνεται με το χρόνο.

2) Πάντα θα επιλέγονται μεταλλάξεις που διαφεύγουν της ανοσίας (οπότε να το θεωρούμε de facto ότι θα συμβαίνει).

3) Ότι η ανοσία έναντι βαριάς νόσου διατηρείται σε βάθος χρόνου.

Για να καταλάβουμε πότε δημιουργείται μία έξαρση της COVID-19 θα περιγράψω την μηχανική των κλασικών μοντέλων SIRS. Το μοντέλο κατατάσσει τον πληθυσμό σε 3 μεγάλες κατηγορίες (Σχήμα 1).

Tο πράσινο είναι το μέρος του πληθυσμού που είναι επίνοσο στη μόλυνση (μπορεί δηλαδή να μολυνθεί), το πορτοκαλί είναι οι μολυσμένοι που μεταδίδουν ενώ το θαλασσί είναι αυτοί που έχουν αναρρώσει (και δεν μπορούν να κολλήσουν για κάποιο χρονικό διάστημα).

Τα βέλη δείχνουν πώς άτομα περνάνε από τη μία κατηγορία στην άλλη ανάλογα με το στάδιο της μόλυνσης. 

Οι επίνοσοι (πράσινο) μολύνονται και γίνονται μολυσμένοι (ρυθμός β) (πορτοκαλί), οι μολυσμένοι (πορτοκαλί) μετατρέπονται (ρυθμός γ) σε αναρρώσαντες (θαλασσί, ρυθμός γ), ενώ οι αναρρώσαντες (θαλασσί) μετατρέπονται σε επίνοσους ξανά (ρυθμός ξ) ως αποτέλεσμα της εξασθενημένης ανοσίας, αλλά και της έλευσης νέας μετάλλαξης.

Πώς συνδέονται αυτοί οι 3 πληθυσμοί μεταξύ τους; Μέσω των διαφορικών εξισώσεων που παρατίθενται στην εικόνα 2.

Τώρα θα προσπαθήσω να εξηγήσω την ανατομία μίας έξαρσης με όσο πιο απλά λόγια μπορώ και χωρίς να χρησιμοποιήσω τα πολύπλοκα μαθηματικά του συγκεκριμένου μοντέλου.

1) Πότε ξεκινάει μία έξαρση: Μία έξαρση ξεκινάει όταν δημιουργούνται περισσότερες λοιμώξεις από αυτές που περνούν σε ίαση. Όταν λοιπόν η πράσινη δεξαμενή έχει αρκετά μεγάλο πληθυσμό τότε ξεκινάει η έξαρση. Η πράσινη δεξαμενή γεμίζει με άτομα που πέρασαν την ίωση (ή έχουν εμβολιασθεί) αλλά έχει εξασθενίσει η ανοσία τους. Αλλά μπορεί και να γεμίσει πιο απότομα αν εμφανισθεί μία παραλλαγή.

2) Πότε τελειώνει μία έξαρση: Μία έξαρση τελειώνει όταν δημιουργούνται λιγότερες λοιμώξεις από αυτές που περνούν σε ίαση. Όταν λοιπόν η πράσινη δεξαμενή αδειάσει τότε η έξαρση μπαίνει σε ύφεση. Η διάρκεια της έξαρσης θα εξαρτηθεί από το ρυθμό που θα αδειάσει η πράσινη δεξαμενή. Με απλά λόγια η έξαρση θα ολοκληρωθεί μόνο όταν αναπτύξει (έστω και παροδική) ανοσία ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Δεν είναι ένα καιρικό φαινόμενο που απλά καθόμαστε στα σπίτια μέχρι να περάσει ή να κάνει τον κύκλο του.

Πώς λοιπόν μπορούμε να παρέμβουμε στην επιδημία;

Καταρχάς αδειάζοντας την πράσινη δεξαμενή των πιθανών επίνοσων μέσω παρεμβάσεων. Τι είδους παρεμβάσεις; Για παράδειγμα, οι αναμνηστικές δόσεις των εμβολίων μπορούν να οδηγήσουν άτομα από την πράσινη στην μπλε δεξαμενή χωρίς την ανάγκη να περάσουν την λοίμωξη.

Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις (π.χ. χρήση μάσκας) μπορούν και μετακινούν «εικονικά» άτομα εκτός της πράσινης δεξαμενής για όσο είναι σε ισχύ, αλλά δεν τα οδηγούν στην μπλε δεξαμενή. 

Με την άρση της παρέμβασης η πράσινη δεξαμενή ξαναγεμίζει απότομα με αποτέλεσμα να ξαναξεκινάει η έξαρση μέχρι να οδηγηθούν τα άτομα από την πράσινη στην μπλε δεξαμενή μέσα από την λοίμωξη. Αν π.χ. αύριο γινόταν υποχρεωτική η χρήση της μάσκας τότε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού θα άδειαζε από την πράσινη δεξαμενή για όσο χρονικό διάστημα είναι σε ισχύ η υποχρεωτικότητα. 

Την επομένη της κατάργησης της υποχρεωτικότητας η επιδημία θα επανερχόταν μέχρι να δημιουργηθεί επαρκής ανοσία στον πληθυσμό.

Διευκρίνιση: Η τρέχουσα έξαρση στην Ελλάδα δεν προκλήθηκε σε σημαντικό βαθμό από την άρση της υποχρεωτικότητας αλλά κυρίως από το γέμισμα της πράσινης δεξαμενής λόγω εξασθένισης της ανοσίας και κυρίως λόγω της έλευσης της νέας μετάλλαξης.

Πολύ ενδιαφέρον έχει η παρέμβαση του testing καθώς στην ουσία μετακινεί από την πορτοκαλί δεξαμενή στη γαλάζια δεξαμενή γρηγορότερα, μειώνοντας στην ουσία το ρυθμό μόλυνσης των ευαίσθητων και μειώνοντας την ένταση της καμπύλης.

Για ποιο λόγο χρησιμοποιήσαμε έντονα τις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις στην επείγουσα φάση της πανδημίας;

1) Για να "αγοράσουμε" χρόνο μέχρι να αναπτυχθούν τα εμβόλια και οι θεραπείες (μακροπρόθεσμος στόχος).
2) Για να μειώσουμε την ένταση της έξαρσης (επιπεδοποίηση της καμπύλης) (άμεσος στόχος). Καθώς αναστρέφαμε σταδιακά τα μέτρα αυτό είχε ως συνέπεια η μετακίνηση από την πράσινη δεξαμενή στην μπλε να γίνεται με πιο ελεγχόμενο τρόπο ώστε η πίεση στις εντατικές να είναι πιο ελεγχόμενη.

Με βάση αυτό το μοντέλο ποιος είναι ο ρόλος των μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων στην τρέχουσα φάση;

Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις εξακολουθούν να είναι εξαιρετικά χρήσιμες και στην τρέχουσα φάση, αλλά θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι χωρίς μακροχρόνια προσήλωση έχουν αμφιλεγόμενο αποτέλεσμα. Γιατί συμβαίνει αυτό; Αυτό συμβαίνει επειδή αν η αναστροφή τους γίνει σε χρονικό σημείο που δεν υπάρχει επαρκής πληθυσμιακή ανοσία τότε θα υπάρξει επάνοδος της έξαρσης. 

Για παράδειγμα η πρόταση για υποχρεωτικότητα μόνο κατά την διάρκεια μιας έξαρσης χωρίς να ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένους άμεσους στόχους, π.χ. μείωση της πίεσης στο σύστημα υγείας, ή συγκεκριμένους μεσοπρόθεσμους στόχους, π.χ. κάλυψη του πληθυσμού με ένα νέο εμβόλιο, δεν θα έχει αποτέλεσμα επί της ουσίας. Η λογική της προσωρινής υποχρεωτικότητας για αποφυγή του long-COVID, δεν έχει απολύτως κανένα νόημα, γιατί όπως εξήγησα και πριν, με την αναστροφή της υποχρεωτικότητας η επιδημική έξαρση θα επανέλθει και τελικά θα μολυνθούν όσοι θα μολύνονταν και πριν την εφαρμογής της υποχρεωτικότητας.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Ο ρόλος των μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων σε αυτήν την φάση απαιτεί μακροχρόνια βιώσιμη λύση όπως είναι η σταθερότητα στη χρήση τους από τους τελικούς χρήστες με δική τους βούληση. Με απλά λόγια βιώσιμη λύση είναι όταν κάποιος αισθάνεται άνετα με τη χρήση τους, είναι ευάλωτος και αισθάνεται την ανάγκη να τις χρησιμοποιεί".