Η κριτική στις σχέσεις είναι καταστροφική

Στην εποχή της κοινωνικής δικτύωσης, μοιάζει ο καθείς να βρήκε το βήμα που αναζητούσε για να παίξει το ρόλο του κριτή….άπαντων. Η κριτική όμως αφορά περισσότερο την ψυχολογία του κριτή παρά του ατόμου στο οποίο απευθύνεται η κριτική. Και μπορούμε να καταλάβουμε πολλά και μόνο ακούγοντας τις κριτικές κάποιου.

Μάς εξηγεί η ψυχολόγος -ψυχοθεραπεύτρια Ιωάννα Θεοδωρακοπούλου: "Η κριτική σε στενές σχέσεις ξεκινάει με έμμεσο τρόπο στις περισσότερες περιπτώσεις και κορυφώνεται με τον καιρό. Το επικρινόμενο άτομο νοιώθει ότι το ελέγχουν, κάτι που εκνευρίζει τον επικριτικό σύντροφο, ο οποίος μετά συνεχίζει την κριτική, αυξάνοντας την αίσθηση του άλλου ότι ελέγχεται, κλπ. Στις σχέσεις λοιπόν η κριτική μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική όταν αφορά την προσωπικότητα ή το χαρακτήρα, κι όχι τη συμπεριφορά, χαρακτηρίζεται από κατηγόρια, δεν εστιάζει σε βελτίωση, βασίζεται μόνο στον «σωστό τρόπο» των πραγμάτων, υποτιμάει.  

Είναι χρήσιμο να αναφέρω ότι η κριτική αποτυγχάνει να φέρει κάποια θετική αλλαγή στη συμπεριφορά. Οποιοδήποτε βραχυπρόθεσμο όφελος μπορεί να πάρεις, οδηγεί σε μνησικακία. Και η κριτική αποτυγχάνει γιατί εμπεριέχει 2 καταστάσεις που συνήθως μισούμε οι άνθρωποι. Η κριτική προωθεί την υποταγή και την απαξίωση. Ενώ λοιπόν σιχαινόμαστε την υποταγή, την ίδια στιγμή λατρεύουμε τη συνεργασία. Οι επικριτικοί άνθρωποι φαίνεται να αγνοούν αυτό το βασικό σημείο της ανθρώπινης φύσης : ο εαυτός που νοιώθει σημαντικός συνεργάζεται, ο εαυτός που νοιώθει υποτιμημένος, αντιστέκεται. Αν θέλετε να δείτε αλλαγή στη συμπεριφορά συντρόφου, παιδιού, συγγενή ή φίλου, πρώτα πρέπει να του δείξετε ότι τον εκτιμάται. Αν θέλετε να σας αντισταθεί, κρίνετέ τον.  

Γιατί κρίνουμε όμως;

Οι επικριτικοί άνθρωποι σαφώς και αντιλαμβάνονται ότι η κριτική δεν είναι αποτελεσματική.  Το εύλογο ερώτημα είναι για το συνεχίζουμε ακόμα και όταν βιώνουμε συνεχείς απογοητεύσεις.

Η κριτική είναι μια εύκολη μορφή άμυνας του εαυτού. Δεν κρίνουμε επειδή διαφωνούμε με μια συμπεριφορά ή μια στάση. Κάνουμε κριτική γιατί κατά κάποιον τρόπο νιώθουμε υποτιμημένοι από τη συμπεριφορά ή τη στάση του άλλου. Οι επικριτικοί άνθρωποι προσβάλλονται εύκολα και νοιώθουν την ανάγκη να αμυνθούν. 

Είναι αυτοί που επικρίθηκαν στην πρώιμη παιδική ηλικία από γονείς/κηδεμόνες, αδέρφια ή συνομηλίκους, σε μια ηλικία που η κριτική μπορεί να είναι ιδιαίτερα οδυνηρή. Δεν μπορούν να διακρίνουν την κριτική της συμπεριφοράς τους από την απόλυτη απόρριψη. Για ένα παιδί κάτω των επτά, οτιδήποτε περισσότερο από την περιστασιακή κριτική, ακόμα κι αν γίνεται σεμνά και διακριτικά,  σημαίνει ότι είναι κακό και ανάξιο.

Τα μικρά παιδιά επιβιώνουν μέσα από την συναισθηματική τους σύνδεση με τους ανθρώπους που έχουν αναλάβει τη φροντίδα τους. Τα επικρινόμενα παιδιά νοιώθουν ότι δεν αξίζουν να συνδέονται συναισθηματικά κι αυτό είναι θέμα ζωής ή θανάτου. Προσπαθούν να ελέγξουν τον μεγάλο πόνο της κριτικής, κάνοντάς την αυτοκριτική – γιατί ο πόνος που προκαλείται στον εαυτό τους είναι καλύτερος από την απρόβλεπτη απόρριψη από αγαπημένα πρόσωπα. Από την πρώιμη εφηβεία, τέτοια παιδιά αρχίζουν να ταυτίζονται με τον επιτιθέμενο – μιμούμενοι τον πιο ισχυρό επικριτή. Μέχρι τα τέλη της εφηβείας, η αυτοκριτική τους επεκτείνεται στην κριτική των άλλων. Μέχρι τα πρώτα χρόνια της  ενηλικίωσης, φαίνεται να έχει μετατοπιστεί εντελώς στην κριτική των άλλων.

Πόσοι μπορούμε να αντιληφθούμε αν είμαστε επικριτικοί;

Είναι πιθανό να είστε οι τελευταίοι που θα μάθετε αν είστε επικριτικό άτομο. Συνήθως, εγώ σχολιάζω ενώ εσύ είσαι επικριτικός. Εγώ είμαι σταθερός ενώ εσύ πεισματάρης. Εγώ είμαι ευέλικτος ενώ εσύ δήθεν. Εγώ έχω επίγνωση των συναισθημάτων μου ενώ εσύ υστεριάζεις. 

Αν κάποιος πει ότι είσαι επικριτικός, μάλλον είσαι. Αλλά υπάρχει καλύτερος τρόπος να το πεις. Σκέψου τί λες αυτομάτως στον εαυτό σου ή τί σκέφτεσαι για τον εαυτό σου αν απορρίψεις κάτι ή αν κάνεις κάποιο λάθος. Οι επικριτικοί άνθρωποι συνήθως σκέφτονται, «ανόητε, ή θα βρίσουν ή θα βαριαναστενάξουν με δυσαρέσκεια». Αν  το κάνεις αυτό στον εαυτό σου, το πιο πιθανό είναι να το κάνεις και στους άλλους. Οι επικριτικοί άνθρωποι συχνά αυταπατώνται επειδή θεωρούν ότι απλά σχολιάζουν.  

Πως μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε;

Η κριτική επικεντρώνεται στο τί δεν πάει καλά ενώ ο σχολιασμός στον τρόπο βελτίωσης. Η κριτική υπονοεί το χειρότερο για την προσωπικότητα του άλλου, ο σχολιασμός αφορά την συμπεριφορά και όχι την προσωπικότητα. Η κριτική υποτιμά ενώ ο σχολιασμός ενθαρρύνει. Η κριτική συνεπάγεται ευθύνη ενώ ο σχολιασμός εστιάζει στο μέλλον. Η κριτική προσπαθεί να ελέγξει ενώ ο σχολιασμός σέβεται την αυτονομία. Η κριτική είναι καταναγκαστική ενώ ο σχολιασμός όχι.

Ωστόσο αν είστε θυμωμένοι ή αγανακτισμένοι, οποιοδήποτε σχόλιο κάνετε θα ακουστεί ως κριτική, ανεξάρτητα από το πώς το θέτεις. Αυτό συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στον συναισθηματικό τόνο, όχι στην πρόθεση, επομένως είναι καλύτερο να ρυθμίσετε τον θυμό ή την αγανάκτησή σας πριν σχολιάσετε. 

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Η κριτική είναι για τη σχέση σας ό,τι το κάπνισμα για την υγεία σας. Εάν είστε επικριτικό άτομο, πρέπει οπωσδήποτε να αντιμετωπίσετε την παρόρμησή σας για κριτική, προτού καταστρέψει τη σχέση σας".