Χορτοφαγία: ο ρόλος – κλειδί του εργαστηριακού ελέγχου

Της Διονυσίας Βαρδακαστάνη*

Η υιοθέτηση της αυστηράς χορτοφαγίας (veganism) ως διατροφικό μοντέλο κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος τα τελευταία χρόνια, ενώ παράλληλα φαίνεται να αποκτά νέους υποστηρικτές και στο χώρο του αθλητισμού. Το συγκεκριμένο διατροφικό πρότυπο αποκλείει όλα τα ζωικά προϊόντα, αλλά και εκείνα τα τρόφιμα τα οποία παράγονται μεν από ζώα, αλλά δεν κατατάσσονται στην κατηγορία των ζωικών τροφίμων (πχ το μέλι).

Πέραν από λόγους ηθικής για τους οποίους κάποιος μπορεί να στραφεί σε μία χορτοφαγική διατροφή, πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι ακολουθούν το διατροφικό αυτό πρότυπο και για λόγους υγείας. Πιο συγκεκριμένα, η αυστηρά χορτοφαγική διατροφή προσφέρει πολλαπλά οφέλη στη λειτουργία του εντέρου και παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, διαβήτη και ορισμένων μορφών καρκίνου, δεδομένης της υψηλής κατανάλωσης φυτικών ινών και της χαμηλής πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών. Επιπρόσθετα, συμβάλλει στη διατήρηση  ιδανικού σωματικού βάρους, αφού έχει παρατηρηθεί πως τα άτομα που ακολουθούν χορτοφαγική διατροφή, τείνουν να έχουν πιο χαμηλό δείκτη μάζας σώματος (BMI).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η υιοθέτηση, σε τακτική βάση, της αυστηράς χορτοφαγίας μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές παγίδες, όπως η μη επαρκής πρόσληψη ορισμένων θρεπτικών συστατικών, που κρίνονται αναγκαία για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Μερικές ελλείψεις και κατ’ επέκταση η ανεπάρκεια των εν λόγω θρεπτικών συστατικών, μπορεί να μην εκδηλώσουν άμεσα συμπτώματα, αλλά να δρουν σιωπηλά για πολλούς μήνες. Για αυτό το λόγο, συστήνεται ο τακτικός εργαστηριακός έλεγχος για την έγκαιρη ανίχνευσή τους.

Οι πιο συχνές εξετάσεις που συστήνονται για χορτοφάγους είναι οι ακόλουθες:

Γενική αίματος 

Αποτελεί εξέταση ρουτίνας, από την οποία παρέχεται μια γενική εικόνα της κατάστασης της υγείας του οργανισμού, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να εντοπίσει πιθανή αναιμία, φλεγμονή ή αλλεργία.

Φερριτίνη, σίδηρος & σιδηροδεσμευτική ικανότητα (TIBC)

Δεδομένου ότι η αυστηρά χορτοφαγική διατροφή δεν περιλαμβάνει κάποια πηγή αιμικού σιδήρου, κρίνεται απαραίτητος ο έλεγχος των επιπέδων σιδήρου, της φερριτίνης (αποθήκες σιδήρου), καθώς και της TIBC (δέσμευση και αξιοποίηση του σιδήρου), η μείωση της οποία δεν οφείλεται στην χορτοφαγική διατροφή, πρέπει όπως να την ελέγχουμε οσάκις ερευνούμε το αιματολογικό προφίλ κάθε εξεταζόμενου.

Λιπιδαιμικό προφίλ

Η αξιολόγηση του λιπιδαιμικού προφίλ είναι υψίστης σημασίας, ακόμη και στο πλαίσιο δίαιτας που δεν περιέχει ζωικές τροφές, ειδικά σε περιπτώσεις με υψηλό καρδιαγγειακό ρίσκο, λόγω οικογενειακού ιστορικού. Παρόλα αυτά, τα πολύ χαμηλά επίπεδα χοληστερόλης μπορεί να έχουν αρνητική επίδραση στη σύνθεση των ορμονών, όπως για παράδειγμα τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη.

Βιταμίνη Β12

Ο έλεγχος των επιπέδων της βιταμίνης Β12, είναι από τις πιο σημαντικές εξετάσεις που πρέπει να γίνονται, καθώς τόσο η χορτοφαγική όσο και η αυστηρά χορτοφαγική διατροφή δεν περιέχει τροφές με τη συγκεκριμένη βιταμίνη. Η ανεπάρκεια της Β12 μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, σύγχυση, αναιμία αλλά και μακροχρόνια βλάβη του νευρικού συστήματος, καθώς και να αυξήσει τον κίνδυνο εγκεφαλικών και καρδιακών παθήσεων.

Βιταμίνη D

Όλες οι λιποδιαλυτές βιταμίνες, δηλαδή το σύμπλεγμα A,D,E,K, συστήνεται να ελέγχονται τακτικά στα άτομα που ακολουθούν αυστηρή χορτοφαγική διατροφή.

Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για τη βιταμίνη D, η οποία έχει προστατευτική δράση έναντι πολλών παθήσεων και παίζει σημαντικό ρόλο στην απορρόφηση ασβεστίου και φωσφόρου. Στην ουσία αποτελεί ένα σύμπλεγμα της εργοκαλσιφερόλης (φυτικής προέλευσης τρόφιμα - D2) και της χοληκαλσιφερόλης (ζωικής προέλευσης τρόφιμα - D3) για το σχηματισμό της οποίας είναι απαραίτητη η έκθεσή μας στο ήλιο. Παρόλα αυτά, λόγω του αστικού τρόπου ζωής (εργασία σε εσωτερικούς χώρους, χρήση ενυδατικών κρεμών σε όλο το σώμα καθώς και αντιηλιακών κρεμών προσώπου με δείκτη προστασίας), η έκθεση στον ήλιο είναι από ελάχιστη έως και καθόλου. Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D έχουν συσχετιστεί με αυξημένη συχνότητα απλού κρυολογήματος, ενώ στις μακροχρόνιες επιπτώσεις κατατάσσονται η εμφάνιση οστεοπόρωσης, φλεγμονών στους βλεννογόνους (αναπνευστικό, ουροποιητικό και γεννητικό σύστημα), καθώς και διάφορες μορφές καρκίνου.

Η αξιολόγηση των παραπάνω δεικτών υγείας μία ή και δύο φορές το χρόνο κρίνεται απαραίτητη σε άτομα που ακολουθούν χορτοφαγική διατροφή και κυρίως σε εκείνα τα άτομα που ακολουθούν αυστηρά χορτοφαγική διατροφή. Το σύνολο των πιο πάνω εξετάσεων πραγματοποιείται από το Χημείο Γιαννουκά, μέλος του Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ, και τα αποτελέσματά τους επικυρώνονται από την ιατρική ομάδα των Μικροβιολόγων – Βιοπαθολόγων του κλινικού εργαστηρίου.

*Συντονίστρια Ιατρικών Επισκεπτών Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ στην Κύπρο, Κλινική Διαιτoλογία (MSc)

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Πηγές

Dinu et al. Vegetarian, vegan diets and multiple health outcomes: A systematic review with meta-analysis of observational studies. Crit Rev Food Sci Nutr. 2017 Nov 22;57(17):3640-3649.

Selinger et al. Evidence of a vegan diet for health benefits and risks – an umbrella review of meta-analyses of observational and clinical studies. Critical Reviews in Food Science and Nutrition. May; 2022.

Tuso et al. Nutritional Update for Physicians: Plant-Based Diets. Perm J. 2013 Spring; 17(2): 61–66. 

Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets"., J Acad Nutr Diet. 2016 Dec;116(12):1970-1980.