Θεμελιώδης ανάγκη η κατοχύρωση του επαγγέλματος του ψυχοθεραπευτή

24 Φεβρουαρίου 2025, 15:21

Με τις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής να αυξάνονται διαρκώς, το άγχος, καθώς και οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές πιέσεις που τη συνοδεύουν, θέτουν συνεχείς προκλήσεις στη ψυχική μας ισορροπία. Η ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη οδηγεί ολοένα και περισσότερους ανθρώπους στην αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας

Η στροφή αυτή αναδεικνύει σήμερα την επιτακτική ανάγκη για ένα οργανωμένο, αξιόπιστο και ρυθμισμένο πλαίσιο ψυχικής υγείας, που να διασφαλίζει την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, σε όλους τους τομείς

Αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της προσπάθειας, αποτελεί και η νομοθετική κατοχύρωση του επαγγέλματος του ψυχοθεραπευτή, καθώς πρόκειται για μία θεμελιώδη ανάγκη που θα διασφαλίσει την προστασία των πελατών, αλλά και των επαγγελματιών του κλάδου.

Ένας ανεξάρτητος επιστημονικός κλάδος

Η ψυχοθεραπεία αποτελεί μία θεραπευτική μέθοδο που στηρίζεται στη διαλεκτική επικοινωνία και συνεργασία ανάμεσα στον θεραπευόμενο και τον θεραπευτή. Στόχος της είναι η προσφορά υποστήριξης και βοήθειας στον θεραπευόμενο ώστε να μπορέσει να αναπτύξει ικανότητες να αντιμετωπίζει τις ψυχοκοινωνικές και συναισθηματικές του ιδιαιτερότητες ή δυσκολίες, να ανακουφίζεται από δυσάρεστα ψυχολογικά συμπτώματα, να μπορέσει να αυξήσει την αυτογνωσία του, καθώς και να προσαρμοστεί και να διαχειριστεί με τον δικό του καλύτερο τρόπο, τις συνθήκες της ζωής του.

Από τις αρχές του 20^ου αιώνα, με τη συμβολή του «πατέρα» της ψυχανάλυσης, Σίγκμουντ Φρόιντ, η ψυχοθεραπεία αναδείχθηκε ως ένα ανεξάρτητο επάγγελμα, για να ακολουθήσει αργότερα το 1990 η Διακήρυξη του Στρασβούργου, η οποία έθεσε τα θεμέλια για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Ψυχοθεραπείας (EAP) το 1991. Το μανιφέστο αυτό έχει υπογραφεί από 40 Εθνικά Συμβούλια και αποτελεί μέχρι σήμερα τον ακρογωνιαίο λίθο του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Ψυχοθεραπείας, ο οποίος αντιπροσωπεύει 128 επαγγελματικούς Οργανισμούς Ψυχοθεραπείας από 41 χώρες και συνολικά 120 χιλιάδες Ψυχοθεραπευτές.

Τα κύρια σημεία της εν λόγω Διακήρυξης αναφέρουν:

Η ψυχοθεραπεία αποτελεί έναν ανεξάρτητο επιστημονικό κλάδο, η πρακτική εφαρμογή του οποίου αντιστοιχεί σε ένα ανεξάρτητο και ελεύθερο επάγγελμα.
Η εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία γίνεται σε ανώτερο, εξειδικευμένο και επιστημονικό επίπεδο.
Σε κάθε μέθοδο ψυχοθεραπείας πραγματοποιείται πλήρης εκπαίδευση που περιλαμβάνει θεωρία, προσωπική εμπειρία και πρακτική άσκηση με εποπτεία. Επιπλέον, αποκτάται επαρκές επίπεδο γνώσεων και για τις άλλες μεθόδους της ψυχοθεραπείας.
Προϋπόθεση για την έναρξη της εκπαίδευσης αποτελούν οι προηγούμενες βασικές σπουδές, κυρίως σε ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες.

Ενδιαφέρον να αναφερθεί πως το Ευρωπαϊκό σύστημα ταξινόμησης επαγγελμάτων ESCO στον ορισμό του επαγγέλματος «Ψυχοθεραπευτής¨(κωδ. 2634.2.4.) καταγράφει ότι: «Οι ψυχοθεραπευτές δεν απαιτείται να διαθέτουν πανεπιστηµιακούς τίτλους σπουδών στην ψυχολογία ή ιατρικά προσόντα στην ψυχιατρική. Πρόκειται για επάγγελµα ανεξάρτητο από την ψυχολογία, την ψυχιατρική και τη συµβουλευτική».

Γιατί είναι αναγκαία η νομοθετική ρύθμιση;

Η νομοθετική ρύθμιση της ψυχοθεραπείας στοχεύει στη θέσπιση επαγγελματικών και δεοντολογικών προτύπων για τους ψυχοθεραπευτές, ώστε οι επαγγελματίες που ασκούν το επάγγελμα να πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια κατάρτισης, δεοντολογίας και πρακτικής.

Σε χώρες όπου δεν υπάρχει νομοθετικό, ρυθμιστικό πλαίσιο, το κοινό - όντας σε ευάλωτη κατάσταση - μπορεί να εκτεθεί σε παραπλανητικές πληροφορίες, σε αυθαίρετες, ανεξέλεγκτες καταστάσεις και αντιδεοντολογικές συμπεριφορές, που μπορούν να το θέσουν σε κίνδυνο. Η ρύθμιση της άσκησης και της εκπαίδευσης της ψυχοθεραπείας αποτελεί συνεπώς δεοντολογικά βασισμένη προϋπόθεση με στόχο την προστασία του κοινού, αλλά και ευρύτερα του επαγγέλματος.

Συγκεκριμένα, η νομοθεσία που θα εφαρμοστεί πρέπει να διασφαλίζει ότι:

Μόνο ειδικευμένοι και εκπαιδευμένοι επαγγελματίες μπορούν να ασκήσουν το επάγγελμα.
Οι πολίτες θα έχουν σαφείς πληροφορίες σχετικά με το επάγγελμα και κατευθυντήριες γραμμές για την κατάθεση παραπόνων.
Όσο αυξάνεται το καθεστώς της συμβουλευτικής και της ψυχοθεραπείας,
να ευθυγραμμιστεί η ψυχοθεραπεία με άλλους ρυθμιζόμενους τομείς υγειονομικής περίθαλψης, έχοντας ως στόχο την αξιοπιστία των επαγγελματιών.
Εκπαιδευόμενοι και επαγγελματίες ψυχοθεραπευτές θα μπορούν να φοιτούν και να εργάζονται εντός νομικού πλαισίου όπου θα υπάρχει έλεγχος σχετικά με καθορισμένες υποχρεώσεις/δικαιώματα και ρυθμίσεις παραπόνων.
Η ποιότητα των υπηρεσιών που θα παρέχονται, θα είναι υψηλή.

Τα κοινωνικά και οικονομικά οφέλη

Η αξία της ψυχοθεραπείας είναι καλά τεκμηριωμένη στη βιβλιογραφία εδώ και αρκετές δεκαετίες. Άλλωστε, πρόσφατες μελέτες καταδεικνύουν ότι η μακροπρόθεσμη και εις βάθος ψυχοθεραπεία παρέχει σημαντική βελτίωση των γενικών και ειδικών συμπτωμάτων (π.χ. σωματικά, κατάθλιψη και άγχος), αλλά και στη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών γενικότερα.

Οφέλη όμως δεν προκύπτουν μόνο για τον θεραπευόμενο, αλλά και για τις υπηρεσίες υγείας, καθώς τα προβλήματα ψυχικής υγείας επιφέρουν μεγάλο οικονομικό βάρος. Συγκεκριμένα, πληθώρα ερευνητικών ευρημάτων καταδεικνύουν την αυξανόμενη αποτελεσματικότητα των ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων σε σύγκριση με τη φαρμακευτική αγωγή και παράλληλα τις σημαντικές βελτιώσεις στις οικονομικές επιδόσεις των υπηρεσιών υγείας.

Η ενίσχυση παροχής υπηρεσιών ψυχοθεραπείας και η επακόλουθη αύξηση αναζήτησης τους από το κοινό, μπορεί να επιφέρει επίσης την μείωση του στίγματος και να επιτρέψει την επανεξέταση της ψυχικής ασθένειας από το κοινωνικό σύνολο.

Σε αυτή την προσπάθεια, η νομική αναγνώριση και ρύθμιση του επαγγέλματος της ψυχοθεραπείας μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά. Η θεσμοθέτηση σαφών κανονισμών και επαγγελματικών κριτηρίων, όχι μόνο ενισχύει την εμπιστοσύνη του κοινού στις παρεχόμενες υπηρεσίες, αλλά προάγει την πρόληψη, καθιστώντας την ψυχοθεραπεία προσβάσιμη και αποδεκτή ως ουσιαστικό μέσο υποστήριξης και ενδυνάμωσης της ψυχικής υγείας.

Η ευθύνη του κράτους

Αναγνωρίζοντας τη σημασία της ψυχοθεραπείας, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη καταχωρήσει και ρυθμίσει το επάγγελμα της ψυχοθεραπείας σε ειδικά νομικά πλαίσια, με σχετικά νομικά διατάγματα και κανονισμούς. Ανάμεσα σε αυτές η Αυστρία, η Αγγλία, η Κροατία, η Βουλγαρία, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Λετονία, η Μάλτα, η Ολλανδία, η Ουγγαρία, η Σουηδία, η Φινλανδία, η Ελβετία, το Λιχτενστάιν και η Ρωσία. Ρυθμιστικούς κανονισμούς έχουν επίσης θεσπίσει η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, ο Καναδάς και τα πλείστα κρατίδια των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το κράτος έχει ευθύνη απέναντι στους πολίτες. Έχει ευθύνη απέναντι σε ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας, σε αυτούς που χρειάζονται και αναζητούν ψυχολογική υποστήριξη. Και επειδή ακριβώς υγεία χωρίς ψυχική υγεία δεν υπάρχει, η θεσμική ρύθμιση της ψυχοθεραπείας πρέπει να είναι ευθύνη και σοβαρός στόχος του Υπουργείου Υγείας της Κύπρου.

Τα μέλη του Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχοθεραπευτών δηλώνουμε έτοιμα εργαστούμε και να συνεργαστούμε με το Υπουργείο Υγείας και όλους τους αρμόδιους φορείς, με στόχο τη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου νομικού πλαισίου για την ψυχοθεραπεία, προς όφελος του κοινού και του δημόσιου συμφέροντος.

Είναι επιτέλους καιρός η Κύπρος να αρχίσει να συμβαδίζει και να συμμορφώνεται με τα ευρωπαϊκά επίπεδα και πρότυπα, ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις και τις αυξανόμενες ανάγκες της ψυχικής υγείας των ανθρώπων της.

Η ψυχική υγεία σε προτεραιότητα

Σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, η θεσμική πρόνοια για την ψυχοθεραπεία δεν μπορεί να παραμελείται.

Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Ψυχοθεραπευτών ως ο εγκεκριμένος και διορισμένος Εθνικός Οργανισμός Ομπρέλα (National Umbrella Organisation) και Εθνικός Οργανισμός Διαπίστευσης (National Awarding Organisation) από τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Ψυχοθεραπείας (EAP), έχει αναλάβει την ευθύνη να προωθεί την ανάπτυξη της ψυχοθεραπείας ανάλογα με τα ευρωπαϊκά επίπεδα. Και διαβεβαιώνουμε τους επαγγελματίες του κλάδου και όλους τους αρμόδιους φορείς, ότι θα συνεχίσουμε την προσπάθεια που καταβάλλουμε.

Η συνεργασία όμως με το Υπουργείο Υγείας, αποτελεί το «κλειδί» για να μπορέσουμε να διασφαλίσουμε την υιοθέτηση ενός σύγχρονου, ολοκληρωμένου και αποτελεσματικού νομικού πλαισίου, που θα θέτει την ψυχική υγεία και την προστασία των πολιτών σε προτεραιότητα. Έτσι μόνο θα διασφαλίσουμε πραγματικά ποιοτικές υπηρεσίες ψυχοθεραπείας και την ενίσχυση του ρόλου των επαγγελματιών ψυχοθεραπευτών.

Συνεχίζουμε λοιπόν την προσπάθειά μας, υπεύθυνα και εποικοδομητικά, για τη θεσμική θωράκιση της ψυχοθεραπείας, που αποτελεί ζωτικής σημασίας για την προαγωγή της ψυχικής υγείας στην Κύπρο.