Ήξεις αφήξεις για τον Συνήγορο Υγείας και Ασθενή

24 Ιουνίου 2022, 16:25

της Δρος Ανδρούλλας Ελευθερίου*

Φωτιά έχει πάρει και πάλι το σκηνικό της υγείας – και όχι άδικα – με επίκεντρο αυτή τη φορά το πολυσυζητημένο θέμα του Συνηγόρου Υγείας και Ασθενή, ενός πάγιου και διαχρονικού αιτήματος των οργανωμένων συνόλων ασθενών, ειδικότερα της ΟΣΑΚ και της Παγκύπριας Συμμαχίας Σπάνιων Παθήσεων, και ενός θεσμού «κλειδί» για την προστασία των δικαιωμάτων τους. Έχω ασχοληθεί ενδελεχώς και ιδιαίτερα επισταμένα με το συγκεκριμένο ζήτημα, διατυπώνοντας με σαφήνεια την άποψή μου, όπως θα κάνω και τώρα.

Τα δικαιώματα των ασθενών στη χώρα μας «νοσούν» και η ανεπάρκεια που χαρακτηρίζει τον τομέα της προάσπισής τους είναι αρκούντως σοβαρή, παρόλο που η παρούσα διακυβέρνηση άνοιξε διάπλατα τις πόρτες της για να ακούσει και να εξεύρει λύσεις σε προβλήματα, ανησυχίες και προκλήσεις από μέρους των ασθενών. Η διαχείριση των παραπόνων και των καταγγελιών τους δεν αποτελεί απλά έναν καίριο δείκτη ενός ποιοτικού συστήματος υγείας, αλλά δομικό κύτταρο λειτουργίας μιας δημοκρατικής χώρας με κοινωνική ευαισθησία και έμπρακτο σεβασμό απέναντι στους πολίτες της.

Μέχρι σήμερα δυστυχώς, δεν κατορθώσαμε να δημιουργήσουμε κατάλληλα εργαλεία ούτε για τη διαφύλαξη και προώθηση των δικαιωμάτων όλων συνολικά των ασθενών, ούτε για τη λυσιτελή διευθέτηση των παραπόνων που υποβάλλουν, ούτε για την έγκυρη και συστηματική ενημέρωση για τα δικαιώματά τους και την αποτελεσματική διεκδίκησή τους, αλλά ούτε συνολικότερα για τη διασφάλιση και αξιολόγηση της ποιότητας των παρεχόμενων υγειονομικών υπηρεσιών προς τους πολίτες. Υπήρξε, συνεπώς, βασικό αίτημα πολλών κοινωνικών εταίρων, και κυρίως των οργανωμένων ασθενών, τα τελευταία χρόνια να εκσυγχρονιστεί ο παρωχημένος και εν πολλοίς αναξιοποίητος «Περί της Κατοχύρωσης και της Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών» Νόμος του 2004 και να συμπεριλάβει, στο πλαίσιο της λελογισμένης επικαιροποίησής του, τη θέσπιση του Συνηγόρου Υγείας και Ασθενή.

Ακριβώς αυτοί ήταν οι λόγοι για τους οποίους, ως Συντονίστρια της Ad Hoc Επιτροπής για την αναβάθμιση του σχετικού νομοσχεδίου και κατόπιν εντολής του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Υπουργικού Συμβουλίου, ανέλαβα το 2017 την εκπόνηση μελέτης προς εισήγηση τροποποιήσεων στον υφιστάμενο Νόμο για τα Δικαιώματα των Ασθενών, η οποία και παραδόθηκε γραπτώς στον ίδιο τον ΠτΔ τον Σεπτέμβριο του 2018.

Στην εν λόγω μελέτη, υπό τον τίτλο «Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ασθενών», προβλέπονταν φυσικά, μεταξύ άλλων τροποποιήσεων, και η θέσπιση του Συνηγόρου Υγείας και Ασθενή, ως ανεξάρτητης αρχής με κύρια αποστολή την εξέταση παραπόνων από όλους ανεξαιρέτως τους ασθενείς και για το σύνολο των παρόχων υπηρεσιών υγείας, σχετικά με «οποιαδήποτε απόφαση, πράξη ή παράλειψη αναφορικά με τις υπηρεσίες φροντίδας υγείας που παραβιάζουν τα δικαιώματα των ασθενών, όπως αυτά καταγράφονται στον παρόντα Νόμο και όπως αυτός τροποποιείται ή/και αντικαθίσταται».

Είναι πραγματικά απορίας άξιο και συνάμα αποκαρδιωτικό ότι φτάνουμε εν έτει 2022 και μετά την επίσημη στήριξη από τον ΠτΔ, τον τότε Υπουργό Υγείας, Γιώργο Παμπορίδη, και τη Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Υγείας, Χριστίνα Γιαννάκη, σε μια δεύτερη δημόσια διαβούλευση με αντικείμενο το περίφημο νομοσχέδιο περί Δικαιωμάτων Ασθενών και στο οποίο ο θεσμός του Συνηγόρου Υγείας και Ασθενών έχει ξεκάθαρα υποβαθμιστεί σε εκείνον του Διαχειριστή / Διεκπεραιωτή προβλημάτων και αιτημάτων των ασθενών μόνο σε ό,τι αφορά τους ιδιώτες γιατρούς και τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια.

Ο αποδυναμωμένος, μη ανεξάρτητος χαρακτήρας που προσδίδεται πλέον στον Συνήγορο πόρρω απέχει τόσο από το αρχικό όραμα της λειτουργίας αυτού του θεσμού, όσο και από τον ουσιαστικό ρόλο που καλείται να επιτελέσει ο Συνήγορος στον οποίο δε χωρούν διακρίσεις ή κατηγοριοποιήσεις ασθενών σε εντός και εκτός Συστήματος Υγείας. Καλό θα ήταν να είχε προηγηθεί εσωτερική διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους εταίρους που έχουν καταπιαστεί συστηματικά με το ζήτημα αυτό προτού προωθηθεί προς δημόσια συζήτηση ένα «ξεδοντιασμένο», όπως χαρακτηρίστηκε, νομοσχέδιο.

Με διαπιστωμένη την αδυναμία των υφιστάμενων μηχανισμών να διαχειριστούν άμεσα και δραστικά τα προβλήματα των ασθενών, αλλά και τη σύγχυση που αναπόφευκτα δημιουργείται στο κοινό για το ποιοι είναι τελικά οι αρμόδιοι να επιληφθούν της ικανοποίησης των αιτημάτων ή παραπόνων σχετικά με τις υπηρεσίες υγείας, ο δρόμος στον οποίο κινούμαστε πλέον μοιάζει να είναι αδιέξοδος. Ο Επίτροπος Εποπτείας του ΓεΣΥ και ο Συνήγορος Υγείας και Ασθενή, αν και παρουσιάζουν μια αλληλοεπικάλυψη δραστηριοτήτων σε κάποιο μικρό βαθμό, είναι δύο θεσμοί με διαφορετικό όραμα, αρχές, σκοπούς, επίσημους όρους εντολής και αποστολή. Αν δεν αποσαφηνιστούν οι ρόλοι και δεν αρθεί το αδιέξοδο, εκείνοι που θα κληθούν να πληρώσουν το τίμημα είναι και πάλι οι ασθενείς…