Παιδιά που λένε πολλά ψέματα: Πώς να τα χειριστούμε

«Ο 7χρονος Γιάννης λέει πολύ συχνά ψέματα. Κάθε μέρα ανακαλύπτουμε και κάτι καινούριο, το οποίο φυσικά δεν κάνει καμιά προσπάθεια να το κρύψει. Είναι ψέματα οφθαλμοφανή, που συχνά μάς τα λέει γελώντας, σαν να θέλει να μάς δείξει κάτι. Έχουμε αρχίσει να ενοχλούμαστε αλλά και να ανησυχούμε…» μου λέει η μητέρα του Γιάννη. «Γιατί συμβαίνει αυτό; Πώς θα πρέπει να το χειριστούμε;» αναρωτιέται. Απαντά η ψυχολόγος- παιδοψυχολόγος, Αλεξάνδρα Καππάτου...

"Το παιδί μέχρι τα 5- 6 του χρόνια δύσκολα διαχωρίζει την πραγματικότητα από τη φαντασία και το μύθο. Εντούτοις, όσο μικρό κι αν είναι, αντιλαμβάνεται ότι το ψέμα είναι κάτι κακό, σύμφωνα με όσα του λένε οι γονείς του. Γι’ αυτό και πρέπει από νωρίς να του δείξετε την αξία της ειλικρίνειας.

Τα παιδιά μπορεί να καταφύγουν στο ψέμα για μία σειρά από λόγους, από τους οποίους πιο συνήθεις είναι οι εξής: 

- Το επιβάλλει η φαντασία τους. Αυτό συμβαίνει συνήθως στις μικρότερες ηλικίες, γύρω στα 3-5 χρόνια, όταν τα παιδιά αρέσκονται να ακούν και να πλάθουν ιστορίες, ενώ ακόμη βρίσκονται στη φάση που μπερδεύουν το ψέμα με την πραγματικότητα.

- Για να καλύψουν κάποια αταξία ή ζημιά τους, που ξέρουν ότι μπορεί να σάς στενοχωρήσει ή να σάς θυμώσει.

- Για να αποφύγουν να κάνουν κάτι που δεν θέλουν. Μπορεί, για παράδειγμα, να πουν ότι πονάει το κεφάλι τους, για να μην μελετήσουν.

- Για να προκαλέσουν την αντίδρασή σας. Μπορεί να νομίζουν ότι ένα ψέμα τους θα σάς κάνει να γελάσετε, θα σάς διασκεδάσει ή θα σάς εντυπωσιάσει, και είναι περίεργα να δουν πώς θα αντιδράσετε.

- Για να κάνουν μια ιστορία πιο ενδιαφέρουσα. Μπορεί, λόγου χάριν, να υπερβάλλουν για κάτι απλό που συνέβη στην παιδική χαρά ή στο σχολείο.

- Για να τραβήξουν το ενδιαφέρον και την προσοχή σας, κυρίως αν αισθάνονται ότι δεν ασχολείστε αρκετά μαζί τους.

- Για να μην πληγώσουν τα αισθήματα κάποιου – αυτό συμβαίνει σε πιο μεγάλες ηλικίες-.

- Για να κερδίσουν αυτό που θέλουν. Μπορεί, π.χ. να πουν στους παππούδες τους ότι οι γονείς τούς επιτρέπουν να τρώνε γλυκά πριν από το φαγητό.

Η ανακάλυψη του ψέματος

Τα παιδιά ανακαλύπτουν το ψέμα συνήθως γύρω στα 3 τους χρόνια και το χρησιμοποιούν κατά κόρον μεταξύ 4-6 ετών. Όσο μεγαλώνουν, αναπτύσσουν παράλληλα και την «τέχνη» του ψέματος, με αποτέλεσμα να προβάλλουν πιο περίπλοκες δικαιολογίες, να παίρνουν πιο πειστικές εκφράσεις κ.λπ. Με την ωριμότητα και την ανάπτυξη της ενσυναίσθησής τους, δεν είναι απίθανο –σε μεγαλύτερες ηλικίες– να καταφεύγουν κάποτε σε «αθώα» ψέματα, για να μην πληγώσουν αυτούς που αγαπούν.

Τι μπορείτε να κάνετε

Να είστε ειλικρινείς με το παιδί σας, ώστε από μικρό να μάθει να λέει την αλήθεια.

Όταν λέει υπερβολές ή αθώα ψέματα, προσπαθήστε να το ανακαλέσετε με ήπιο τρόπο στην τάξη και την πραγματικότητα.

Μέσα από απλές συζητήσεις ή σύντομες ιστορίες, δείχνετέ του ότι η αλήθεια είναι σπουδαία και αποτελεί θεμέλιο εμπιστοσύνης, υπευθυνότητας κ.λ.π.

Επιβραβεύστε το για τις περιπτώσεις που είναι ειλικρινές. Ένα «μπράβο, σ’ ευχαριστώ που μου το είπες» μπορεί να το ενθαρρύνει, ώστε να συνεχίσει να λέει την αλήθεια.

Το παιδί πρέπει να νιώθει από μικρό ότι μπορεί να λέει τα πάντα, χωρίς φόβο ή δεύτερη σκέψη. Διαφορετικά, μπορεί να καταλήξει να σας αποκρύψει πολύ σημαντικά πράγματα, όπως π.χ. ότι έχει πέσει θύμα κακοποίησης, εκφοβισμού κ.λ.π.

Αν το παιδί σάς παρουσιάσει μια φανταστική ιστορία ως αληθινή ρωτήστε το –χωρίς ίχνος κριτικής διάθεσης ή καχυποψίας– αν πρόκειται για κάτι που συνέβη στ’ αλήθεια ή για κάτι που εύχεται να ήταν αλήθεια. Με αυτόν τον τρόπο δεν ψαλιδίζετε τα φτερά της φαντασίας του και του δείχνετε ότι οι ιστορίες του παραμένουν υπέροχες, κι ας μην είναι αληθινές.

Αν το παιδί είναι πιο μεγάλο, πείτε του: «Θα σου δώσω ένα λεπτό για να σκεφτείς καλύτερα τι συνέβη και ύστερα θα το ξανασυζητήσουμε». Σε αυτή την περίπτωση, ο τόνος της φωνής σας δεν πρέπει να κρύβει απειλή. Αν τελικά σας αποκαλύψει την αλήθεια, δείξτε ότι εκτιμάτε την ειλικρίνεια και τη μεταμέλειά του και φυσικά το κουράγιο που χρειάστηκε για να ομολογήσει την πραγματικότητα. Πείτε του, π.χ.: «Χαίρομαι που μου είπες την αλήθεια και θα σε βοηθήσω να διορθώσουμε μαζί τη ζημιά που πήγες να κρύψεις».

Δείξτε τους ότι ένα ψέμα μπορεί να έχει πολλές συνέπειες, που δεν μπορούν να τις ελέγξουν, και ότι μπορεί να πληγώσει ή να παγιδεύσει κάποιον περισσότερο από την αλήθεια. Χρησιμοποιήστε παραδείγματα από παραμύθια, ιστορίες ή ακόμα και από την προσωπική σας ζωή, αν το παιδί έχει την απαιτούμενη ωριμότητα.

Συμβουλευτείτε ειδικό, αν…

Βλέπετε ότι το παιδί δυσκολεύεται να διαχωρίσει την πραγματικότητα από τη φαντασία, παρότι η ηλικία του δεν επιτρέπει αυτού του είδους τη σύγχυση.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Επιστρατεύει το ψέμα σε κάθε ευκαιρία, προκειμένου να αποφύγει τις ευθύνες του, τις απαιτήσεις σας κ.λπ., τόσο που πια δυσκολεύεται να πει την αλήθεια και για τα πιο απλά πράγματα.

Αν το παιδί μετά τα 7 του χρόνια χρησιμοποιεί το ψέμα ως βασικό μέσο επικοινωνίας".