Σακχαρώδης διαβήτης: "Κλειδί" η έξυπνα σχεδιασμένη διατροφή
31 Ιουλίου 2021, 08:00
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία χρόνια πάθηση που αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της παγκόσμιας ιατρικής κοινότητας. Χαρακτηρίζεται από χρόνια υπεργλυκαιμία (αύξηση της γλυκόζης αίματος), η οποία προκύπτει είτε από έλλειψη παραγωγής ινσουλίνης από το πάγκρεας είτε από μειωμένη ή ελαττωματική δράση της παραχθείσας ινσουλίνης στον οργανισμό, είτε και από τα δύο αυτά φαινόμενα. Η χρόνια υπεργλυκαιμία είναι συνυφασμένη με βλάβη διαφόρων οργάνων όπως οι οφθαλμοί, οι νεφροί, τα περιφερικά κυρίως νεύρα, η καρδιά και τα αγγεία.
Εξηγεί η ενδοκρινολόγος- διαβητολόγος και εξειδικευμένη σε θέματα μεταβολισμού, Ιφιγένεια Καψάλη:
"Ο ακρογωνιαίος λίθος της σωστής αντιμετώπισης και ρύθμισης του σακχαρώδους διαβήτη είναι μια σωστή διατροφή και άσκηση, δηλαδή ένας υγιεινός τρόπος ζωής, έτσι ώστε να επιτευχθεί η πρόληψη των μακροχρόνιων επιπλοκών του Σακχαρώδους Διαβήτη, η μείωση του σωματικού βάρους κυρίως για τα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα, η μείωση του κινδύνου για στεφανιαία νόσο μέσω της μείωσης των λιπιδίων του αίματος και η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Η ειδική διατροφή για τον σακχαρώδη διαβήτη είναι ουσιαστικά ένα πλάνο υγιεινής διατροφής που βοηθάει στον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα , πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά και χαμηλά σε λιπαρά και θερμίδες. Βασικά στοιχεία είναι τα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά ολικής αλέσεως. Στην πραγματικότητα, μια διατροφή για τον Σακχαρώδη Διαβήτη είναι η καλύτερη διατροφή για τους περισσότερους ανθρώπους, και θα έπρεπε να ακολουθείται και από το γενικό πληθυσμό για την πρόληψη όλων των μεταβολικών παθήσεων (σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, δυσλιπιδαιμία, υπέρταση, στεφανιαία νόσος, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια κ.α.)
Το πλάνο της διατροφής κάθε ασθενούς με διαβήτη ή προδιαβήτη πρέπει να εξατομικεύεται από εξειδικευμένους επιστήμονες (ενδοκρινολόγους και ειδικούς διατροφολόγους) και να προσαρμόζεται στους στόχους, τις προτιμήσεις και τον τρόπο ζωής του κάθε ανθρώπου ώστε να μπορέσει μακροχρόνια να επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα που είναι κυρίως η απόλυτη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα (με τη βοήθεια ή όχι άλλης φαρμακευτικής αγωγής ) , η διατήρηση του ιδανικού αν είναι δυνατόν σωματικού βάρους και η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής ( προγραμματισμένη σωματική άσκηση, διακοπή καπνίσματος, μείωση κατανάλωσης ζάχαρης και αλκοόλ κτλ.) με απώτερο σκοπό την συνολική μακροχρόνια βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς.
Ειδικότερα, ένα πλάνο διατροφής βασίζεται στη διατήρηση πέντε γευμάτων την ημέρα, με τρία κύρια γεύματα (πρωïνό, μεσημεριανό και βραδυνό γεύμα) και δύο ενδιάμεσα γεύματα (δεκατιανό, απογευματινό σνακ). Μερικές φορές χρειάζεται και ένα επιπλέον μικρό γεύμα πριν τον ύπνο. Αυτό ο καταμερισμός των γευμάτων σε συγκεκριμένες ώρες είναι απαραίτητος έτσι ώστε να ακολουθείται σωστά ο κιρκάδιος ρυθμός της παραγωγής και αποτελεσματικής λειτουργίας των ορμονών που είναι υπεύθυνες για τον μεταβολισμό του οργανισμού ( κορτιζόλη, κατεκολαμίνες, ινσουλίνη, γλυκαγόνη, λεπτίνη, GH, γκρελίνη κ.ά.)
Τα βασικά στοιχεία της σωστής διατροφής είναι:
⦁Υδατάνθρακες
Οι υδατάνθρακες είναι οι κύρια πηγή ενέργειας του οργανισμού. Είναι απαραίτητοι σε όλα τα γεύματα και πρέπει να αποτελούν το 45 – 55 % της συνολικής ημερήσιας ενέργειας.
Χωρίζονται στου απλούς που είναι η ζάχαρη, η γλυκόζη, η λακτόζη και η φρουκτόζη και στους σύνθετους που είναι τα ζυμαρικά, το ρύζι, η πατάτα, το ψωμί και τα όσπρια.
Σε μια σωστή διατροφή πρέπει να προτιμούνται σε μεγαλύτερο ποσοστό οι απλοί υδατάνθρακες που είναι τα φρούτα, τα λαχανικά και τα γαλακτοκομικά με λίγα λιπαρά και σε μικρότερο ποσοστό οι σύνθετοι υδατάνθρακες που έχουν μεγαλύτερο γλυκαιμικό δείκτη και βραδύτερη απορρόφηση και επομένως διαταράσσουν περισσότερο την ισορροπία της γλυκόζης στο αίμα.
⦁Πρωτεΐνες
Οι πρωτεΐνες το δεύτερο βασικό συστατικό της διατροφής είναι απαραίτητες γιατί αποτελούν το βασικό συστατικό του σώματος για την δημιουργία και τη διατήρηση των ιστών ( οστά, μύες, δέρμα και άλλα όργανα αλλά και πιο μικρές μονάδες όπως ένζυμα και ορμόνες).
Οι πρωτεΐνες είναι σύνθετες μεγάλες ουσίες που αποτελούνται από αμινοξέα. Στη φύση υπάρχουν 22 αμινοξέα. Ο οργανισμός έχει τη δυνατότητα να παράγει μόνο τα 13 αμινοξέα , ενώ τα υπόλοιπα 8 πρέπει να τα προσλαμβάνει μέσω της τροφής.
Οι βασικές πηγές πρωτεΐνης είναι το κρέας, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά προïόντα, και τα ψάρια.
Η σύσταση για την πρόσληψη πρωτεïνών είναι το 15 – 20 % της συνολικής ημερήσιας ενέργειας στο γενικό πληθυσμό αλλά και στα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη που δεν έχουν ενδείξεις νεφροπάθειας.
⦁Λίπος
Το λίπος είναι επίσης ένα συστατικό που χρησιμοποιεί ο οργανισμός σε διάφορες λειτουργίες, όπως στη δημιουργία της κυτταρικής μεμβράνης, στη μεταφορά των λιποδιαλυτών βιταμινών στο αίμα και διασπώμενο σε λιπαρά οξέα χρησιμοποιείται ως καύσιμο από τους μυς και την καρδιά. Βέβαια η περίσσεια του λίπους από τη διατροφή αποθηκεύεται στο λιπώδη ιστό.
Το προσλαμβανόμενο λίπος πρέπει να μην ξεπερνά το 25 – 35 % της συνολικής ημερήσιας ενέργειας, γιατί ένα διαιτολόγιο υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος μειώνει την ινσουλινοευαισθησία και συμβάλλει στην αύξηση του λιπώδους ιστού καθώς και του συνολικού σωματικού βάρους.
Μεγάλη προσοχή πρέπει να δίνεται και στην πηγή του λίπους. Η βασική πηγή λίπους πρέπει να είναι τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, με κύριο εκπρόσωπο το ελαιόλαδο και λιγότερο τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, με κύριο εκπρόσωπο τα ω3- λιπαρά οξέα. Η πρόσληψη των κορεσμένων λιπαρών οξέων δεν πρέπει να ξεπερνά το 7% , ενώ πρέπει να αποφεύγονται σχεδόν εντελώς τα λεγόμενα trans λιπαρά οξέα.
⦁Φυτικές ίνες
Οι φυτικές είναι ουσίες μεγάλου μοριακού βάρους υδατανθρακικής φύσεως που εμπεριέχονται κυρίως στα φρούτα, τα λαχανικά και τους σπόρους. Δεν διασπόνται στο λεπτό έντερο, δεν προσφέρουν καθόλου θερμίδες, προσδίδουν ένα αίσθημα κορεσμού και επιβραδύνουν την απορρόφηση της τροφής. Γι’ αυτό είναι πολύ ευεργετικές στα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη. Η διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, κυρίως διαλυτής μορφής όπως είναι η πηκτίνη, μειώνει τη μεταγευματική υπεργλυκαιμία, τα επίπεδα γλυκόζης νηστείας, τη χοληστερόλη, ακόμα και την ινσουλίνη ορού.
Τέλος, η σωματική άσκηση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπείας του Σακχαρώδους Διαβήτη και νέα δεδομένα δείχνουν ότι μπορεί να προλάβει ή να καθυστερήσει την εμφάνισή του σε άτομα που έχουν προδιάθεση γι’ αυτό.
Με την άσκηση αυξάνονται οι καύσεις του οργανισμού, καταρχάς της γλυκόζης και του λίπους που κυκλοφορούν στο αίμα. Με την παράταση της άσκησης πάνω από 15 λεπτά, ο οργανισμός αρχίζει να χρησιμοποιεί και την αποθηκευμένη ενέργεια. Ξεκινά με την διάσπαση του γλυκογόνου από τους μυς και το ήπαρ. Εφόσον η άσκηση παραταθεί πέραν των 30 – 40 λεπτών αρχίζει προοδευτικά και η διάσπαση του αποθηκευμένου λίπους. Επιπλέον η άσκηση αυξάνει την αιμάτωση στους ιστούς και έτσι διευκολύνει την καύση του λίπους που είναι αποθηκευμένο στους μύες και το λιπώδη ιστό.
Η συστηματική άσκηση είναι ο καλύτερος τρόπος ώστε ένα άτομο να χάσει το επιπλέον βάρος αλλά και να διατηρήσει το σωστό σωματικό βάρος, να αυξήσει την ευαισθησία της ινσουλίνης στους ιστούς, να μειώσει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα με αποτέλεσμα να βελτιώσει τη ρύθμιση του Σακχαρώδους Διαβήτη, και μακροπρόθεσμα σε ορισμένες περιπτώσεις να μειώσει ή και να εξαλείψει την αντιδιαβητική φαρμακευτική αγωγή.
Η σωστή διατροφή , η συστηματική σωματική άσκηση και η φαρμακευτική αγωγή ( όπου χρειάζεται ) είναι το τρίπτυχο της αντιμετώπισης του Σακχαρώδους Διαβήτη. Ο Σακχαρώδης Διαβήτης αποτελεί μια μεγάλη μάστιγα της εποχής μας. Είναι λοιπόν μείζονος σημασίας να γίνεται εκστρατεία ενημέρωσης των πολιτών από όλους μας για τις βλαβερές του συνέπειες.
Είναι πολύ σημαντικό να λαμβάνονται ειδικά υγιεινοδιαιτητικά μέτρα πρόληψης του Σακχαρώδους Διαβήτη, ενώ σε περίπτωση διάγνωσης της ασθένειας έχουμε πλέον στη φαρέτρα μας σημαντικά εργαλεία για την έγκαιρη και αποτελεσματική καταπολέμησή του.
Και μην ξεχνάμε πως το σημαντικότερο όλων για την αντιμετώπισή του είναι η καλή συνεργασία του ασθενούς με το θεράποντα Ενδοκρινολόγο του, έτσι ώστε να εξατομικεύεται η θεραπεία αναλόγως την ηλικία, τη γενική κατάσταση του ασθενούς, τις συνυπάρχουσες συστηματικές παθήσεις και να επιτυγχάνεται το βέλτιστο αποτέλεσμα για την υγεία του ασθενούς.
