Χριστούγεννα: Ψάχνουν να καλύψουν συναισθηματικά κενά μέσω των αγορών

Ο υπερκαταναλωτισμός τείνει να κλιμακώνεται κατά την περίοδο των γιορτών, με τους καταναλωτές να ξοδεύουν όλο και περισσότερα χρήματα σε καταναλωτικά αγαθά.

Οι ψυχολογικοί λόγοι πίσω από τον υπερκαταναλωτισμό κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων είναι πολύπλοκοι, συχνά προερχόμενοι από συναισθηματικούς και κοινωνικούς παράγοντες.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να αναζητούν την ικανοποίηση συναισθηματικών κενών μέσω των αγορών αφού αυτό μπορεί να τους προκαλέσει προσωρινή χαρά και ευτυχία.

Ο υπερκαταναλωτισμός, όπως υποστηρίζουν, είναι μια παθολογική κατάσταση που συνήθως αποτελεί σύμπτωμα μιας διαταραχής. Το άτομο μέσα από μια ψυχαναγκαστική συμπεριφορά αγοράζει πράγματα, ώστε να ικανοποιηθεί και να νιώσει χαρά και ευχαρίστηση. 

Παράλληλα, η έντονη διαφημιστική πίεση κατά τη διάρκεια της περιόδου των Χριστουγέννων, μπορεί να ωθήσει τους ανθρώπους να θεωρούν ότι οι αγορές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των εορτών.

Mιλώντας στο YgeiaWatch, o κλινικός ψυχολόγος, Κωνσταντίνος Μιχαήλ, αναφέρει ότι οι γιορτές φαίνεται ότι ενισχύουν τον υπερκαταναλωτισμό (ως αποτέλεσμα της αυτοβλαπτικής καταχρηστικής συμπεριφοράς) που έχει ένας άνθρωπος ο οποίος υποφέρει από οριακή διαταραχή της προσωπικότητας.

Υπερκαταναλωτισμός, εξηγεί, παρουσιάζεται και σε άτομα με διπολική διαταραχή σε περιόδους επεισοδίων μανίας όπου το άτομο επίσης ξοδεύει αλόγιστα.

«Κατά την περίοδο των Χριστουγέννων οξύνονται οι συγκινήσεις και τα συναισθήματα, αυξάνονται οι συναναστροφές με συγγενείς και φίλους και το άτομο φορτίζεται. Αυτό ενισχύει τον υπερκαταναλωτισμό που ούτως ή άλλως υπάρχει σαν σύμπτωμα στα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας», προσθέτει.

Σύμφωνα με τον ειδικό, κάποια από αυτά τα άτομα κατά τις συναναστροφές των γιορτινών ημερών , μπαίνουν σε μία διαδικασία κοινωνικής σύγκρισης.

«Ο ανταγωνισμός και η επιθυμία του ατόμου να  ξεχωρίσει στον κοινωνικό κύκλο, μπορεί να οδηγήσουν σε υπερβολικές αγορές με σκοπό να πετύχει μια εικόνα επιτυχίας ή κοινωνικής αξίας», σημειώνει .

Έρευνες από τον Dunn και τον Ashton (2018) υποδεικνύουν ότι η κοινωνική σύγκριση μπορεί να ενθαρρύνει ένα ανταγωνιστικό πνεύμα κατά τη διάρκεια της εορταστικής περιόδου.

Επιπλέον, η ατμόσφαιρα των διακοπών, η εορταστική διακόσμηση και οι προωθητικές εκστρατείες, ενισχύουν το αίσθημα του ενθουσιασμού και της παρορμητικής κατανάλωσης.

Τονίζει ότι ψυχολογικές μελέτες, όπως αυτές του Rook και του Fisher (1995), υπογραμμίζουν πως οι περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν τη συμπεριφορά των καταναλωτών, οδηγώντας σε αυθόρμητες αγορές που οφείλονται στην επιθυμία για άμεση ικανοποίηση.

Ειδικότερα, οι αγορές μέσω διαδικτύου φαίνεται να εξυπηρετούν παράλληλα την παρορμητική υπερκατανάλωση. Αυτό συνδέεται και με το γεγονός ότι υπάρχει σημαντική αύξηση στις online αγορές σε σχέση με προηγούμενα έτη. Σύμφωνα με μια μελέτη της Statista (2022), οι παγκόσμιες πωλήσεις e-commerce έχουν σταθερά αυξηθεί, φτάνοντας τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.

Επιπλέον, σύμφωνα με τον κ. Μιχαήλ, τις μέρες των Χριστουγέννων, άτομα που έχουν χάσει κάποιο δικό τους είτε το τρέχον έτος είτε σε προηγούμενα έτη, μέσω της ανάκλησης των αναμνήσεων , οδηγούνται σε ψυχολογική φόρτιση η οποία εκτονώνεται μέσω της υπερβολικής κατανάλωσης.

Ορισμένοι κοινοί παράγοντες που συνήθως συμβάλλουν στον υπερκαταναλωτισμό περιλαμβάνουν:

• Επιρροή διαφημίσεων: Η διαρκής έκθεση σε διαφημίσεις που προβάλλουν την αξία της κατανάλωσης μπορεί να ενισχύσει την επιθυμία για αγορές.
• Συναισθηματική ανταμοιβή: Οι αγορές μπορεί να αντιμετωπίζονται ως μέσο για να ανταμειφθεί κάποιος εαυτός, είτε λόγω επιτευχθείσας επιτυχίας είτε ως αντίβαρο σε δυσάρεστες συνθήκες.
• Συναισθηματική Αντιστάθμιση: Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να αναζητούν συναισθηματική ικανοποίηση μέσω των αγορών, πιστεύοντας ότι η ευτυχία συνδέεται με την κατοχή υλικών αγαθών.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Ο υπερκαταναλωτισμός, σημειώνουν οι ειδικοί, μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές συνέπειες όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο αλλά και στην ψυχολογική και κοινωνική ευημερία.

Συγκεκριμένα πολλές φορές μπορεί να  οδηγήσει σε χρέη, να καταστρέψει σχέσεις και να προκαλέσει κατάθλιψη, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση και άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας.

Τέλος συμβουλεύουν όπως επιδιώκουμε σε ισορροπημένες πρακτικές κατά τη διάρκεια των εορτών, εστιάζοντας στην αξία των σχέσεων και την αλληλεγγύη.

Της Μόνικας Μακρυγιάννη