Σύνδρομο εντερικής διαρροής (leaky gut syndrome): Αιτίες και διάγνωση

Της Δρος Αικατερίνης Ρακά*

«Όλες οι ασθένειες ξεκινούν από το έντερο και ο θάνατος ξεκινά από αυτό». Με αυτά τα λόγια ο Ιπποκράτης, πριν 2000 χρόνια, περιέγραψε την ανάγκη διατήρησης της υγείας του πεπτικού μας συστήματος και του βλεννογονικού προστατευτικού «μανδύα» του, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την υγεία όλων των οργάνων του σώματός μας.

Τα τελευταία χρόνια πολλές χρόνιες νόσοι, των οποίων δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί η αιτία, παρουσιάζουν συμπτώματα που δυσχεραίνουν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα και τη ζωή των ασθενών. Όπως διαφαίνεται μέσα από μελέτες που διερευνούν το πεπτικό σύστημα, και συγκεκριμένα το έντερο, τα συμπτώματα προκύπτουν όταν ο βλεννογόνος, που αποτελείται από μία σειρά κυττάρων στενά συνδεδεμένων μεταξύ τους, αρχίζει να εμφανίζει διαρροές είτε λόγω διευρύνσεως των μεσοκυττάριων διαστημάτων, είτε λόγω διατρήσεως των ίδιων των κυττάρων. Τα κύτταρα του βλεννογόνου, σαν στρατιώτες το ένα δίπλα στο άλλο και όλα μαζί, ακουμπώντας σε μια βασική μεμβράνη που τα φέρνει σε επαφή με τα υποκείμενα διαπερατά αγγεία, είναι υπεύθυνα για την διαλογή των θρεπτικών ουσιών που προκύπτουν από την πέψη των τροφών, μικρού μοριακού βάρους, που θα περάσουν στο αίμα, ώστε ο οργανισμός να πάρει ενέργεια, να συντηρηθεί και να επιδιορθώσει τις βλάβες του.

Κάποτε όμως, οι στενές αυτές συνδέσεις, οι «fight junctions», αρχίζουν να χαλαρώνουν. Τα μεσοδιαστήματα των κυττάρων τότε αυξάνονται και μεγαλύτερα σε μέγεθος σωματίδια, όπως άπεπτες τροφές, βακτήρια, μύκητες, παράσιτα, φάρμακα και βαρέα μέταλλα περνούν στο αίμα και φτάνουν στο δεύτερο όργανο διαλογής φιλικών προς το σώμα ουσιών, το ήπαρ, που σαν «σκουπιδοφάγος» μπορεί να τα απομακρύνει - όχι, όμως, πάντα. Όταν οι ουσίες αυτές βρίσκονται σε αφθονία, ξεφεύγουν από την προσοχή του ήπατος, διασπείρονται στον οργανισμό και το ανοσοποιητικό σύστημα που τις αναγνωρίζει σαν ξένες, επιστρατεύει τα Τ λεμφοκύτταρα, για να παράξουν κυτταροτοξικές πρωτεΐνες, δημιουργώντας στον οργανισμό συνθήκες χρόνιας φλεγμονής.

Όλα τα πιο πάνω σχετίζονται με το σύνδρομο της αυξημένης διαπερατότητας του εντερικού βλεννογόνου, το αναφερόμενο σε επιστημονικές μελέτες σύνδρομο εντερικής διαρροής και πριν από λίγα χρόνια ως leaky gut syndrome.

Τα αίτια που προκαλούν το συγκεκριμένο σύνδρομο εντοπίζονται:

• Στην κακή διατροφή (υψηλές ποσότητες κόκκινου κρέατος, γαλακτοκομικών, ζάχαρης, αλατιού, αλκοόλ)
• Υπερκατανάλωση φαρμάκων, όπως αντιβιοτικά και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
• Στρες
• Διαταραχή του μικροβιώματος του εντέρου - υπερπαρουσία παθογόνων μικροβίων
• Αυτοάνοσα νοσήματα όπως λύκος, διαβήτης τύπου I και άλλα.

Πρέπει να σημειώσω ότι υπάρχουν έντονοι προβληματισμοί για το συσχετισμό του leaky gut syndrome με τον κίνδυνο εμφάνισης μιας σειράς αυτοάνοσων παθήσεων που δηλώνουν παραγωγή αντισωμάτων έναντι των κυττάρων του ίδιου του οργανισμού μας, αλλά και άλλων παθήσεων, όπως:

• Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
• Νόσος  Crohn
• Κοιλιοκάκη
• Διαβήτης
• Χρόνια Ηπατική Νόσος (πιθανώς από ηπατικό κάματο ενός ήπατος που αδυνατεί να απομακρύνει την πληθώρα βλαβερών συστατικών που περνούν από το παθολογικό έντερο στο αίμα). 
• Τροφικές αλλεργίες ή αλλεργίες από μύκητες, παράσιτα, βαρέα μέταλλα που το διαρρέον έντερο αδυνατεί να φιλτράρει.
• Ενδοκρινολογικές ανωμαλίες, όπως σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.
• Νοσήματα όπως αυτισμός ή άλλα νοσήματα νευρολογικής αιτιολογίας, τα οποία δεν γνωρίζουμε αν πυροδοτούνται από το σύνδρομο ή αν τα ίδια πιθανώς το προκαλούν, με αποτέλεσμα να γεννάται το ερώτημα αν είναι το leaky gut syndrome αίτιο ή σύμπτωμα των παραπάνω παθήσεων.

Τα προαναφερόμενα λοιπόν δίνουν απάντηση σε μία σειρά χρόνιων για τον ασθενή συμπτωμάτων, τα οποία η κλασική ιατρική γνώση και αντιμετώπιση δεν ήταν αποτελεσματική στο να τα επιλύσει, όπως:

• χρόνια διάρροια, δυσκοιλιότητα, μετεωρισμός
• διατροφικές ανεπάρκειες
• χρόνια κόπωση
• κεφαλαλγία
• σύγχυση και δυσκολία συγκέντρωσης
• μορφές άνοιας
• υπερδιέγερση και κατατονία
• δερματικά προβλήματα (ακμή, εκζέματα, εξανθήματα)
• αρθραλγίες, μυαλγίες, τενοντίτιδες
• διάχυτη φλεγμονή και άλλα.
• Αν και το leaky gut syndrome δεν έχει επισήμως ενταχθεί στα αποδεκτά ιατρικά σύνδρομα από την παγκόσμια ιατρική κοινότητα, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, εντούτοις δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το συσχετισμό του με χρόνια, μη αντιμετωπίσιμα μέσω των κλασικών ιατρικών μεθόδων, νοσήματα.

Υπάρχει τρόπος να προσανατολιστεί διαγωνιστικά ο κλινικός γιατρός, ώστε να μπορέσει να δώσει λύση σε αυτά τα προβλήματα; Η απάντηση είναι ναι, υπάρχουν panel εξετάσεων που αφορούν τον έλεγχο του εντερικού μικροβιώματος και του pH του εντέρου, όπως και την ανίχνευση παθολογικών ουσιών στα κόπρανα, λόγω της καταστροφής του εντερικού βλεννογόνου, όπως η ζωνουλίνη, κάποιες αντιθρυψίνες και άλλες πρωτεΐνες των κοπράνων.

Συνεπώς, μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι για τη βελτίωση της υγείας του εντέρου, με την καθοδήγηση πάντα των ειδικών γιατρών. Προϋπόθεση ωστόσο είναι η σωστή διάγνωση.

• Συνιστώνται:
• - Κατανάλωση προβιοτικών για ενίσχυση του ωφέλιμου μικροβιώματος
• - Κατανάλωση τροφίμων πλουσίων σε φυτικές ίνες όπως, λαχανικά, φρούτα αλλά και τρόφιμα ολικής άλεσης
• - Περιορισμός κόκκινου κρέατος, γαλακτοκομικών προϊόντων
• - Αποφυγή κατανάλωσης ζάχαρης, τεχνητών γλυκαντικών, άλατος, αλκοόλ
• - Επαρκής ύπνος
• - Φυσική άσκηση
• - Περιορισμός στρες
• - Περιορισμός αντιβιοτικών και άλλων φαρμάκων
• - Διακοπή καπνίσματος.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Συνοψίζοντας, σε μια εποχή που η πανδημία της COVID 19 αποδεικνύει περίτρανα την αναγκαιότητα διατήρησης ενός υγιούς ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να καταπολεμηθεί η λοίμωξη, πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας και στην υγεία και ευεξία του πεπτικού συστήματος που είναι η «μητέρα» της οικογένειας των οργάνων μας. Είναι το κλειδί για την υγεία του οργανισμού μας. Ας το σεβαστούμε και ας το φροντίσουμε όπως του αξίζει.

* MD, Ιατρός Βιοπαθολόγος Μικροβιολόγος στο Χημείο Γιαννουκά του Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ - Κύπρος