Γενετική θεραπεία για επαναφορά της ακοής στη συγγενή κώφωση - Οι νέες εξελίξεις

ΔΡ ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝΑΓΙΩΤΟΣ

Τους τελευταίους μήνες γίνονται αναφορές σε επιστημονικά περιοδικά, αλλά και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στα παιδιά με βαρηκοΐα, τα οποία υποβλήθηκαν για πρώτη φορά σε γονιδιακή θεραπεία. Η γονιδιακή θεραπεία δύναται να προσφέρει μια εναλλακτική λύση σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις εκ γενετής απώλειας ακοής, η οποία μέχρι σήμερα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μόνο με ιατρικές συσκευές όπως τα ακουστικά βαρηκοΐας ή τα κοχλιακά εμφυτεύματα. 

Σήμερα, είναι γνωστά περισσότερα από 150 διαφορετικά γονίδια, οι μεταλλάξεις των οποίων προκαλούν απώλεια ακοής, αλλά για καμία από αυτές τις βαρηκοΐες δεν υπάρχει αιτιολογική – φαρμακευτική θεραπεία. Ωστόσο, σε ένα από αυτά τα γονίδια συντελούνται τα τελευταία χρόνια συναρπαστικές εξελίξεις. Το συγκεκριμένο γονίδιο με την ονομασία OTOF, κωδικοποιεί την πρωτεΐνη ωτοφερλίνη (otoferlin), η οποία διαδραματίζει ρόλο στη μετάδοση ηχητικών πληροφοριών από τα τριχωτά κύτταρα του κοχλία (έσω αυτί) προς το ακουστικό νεύρο. Ένα ελάττωμα στο γονίδιο OTOF εμποδίζει την παραγωγή της ωτοφερλίνης στα προσβεβλημένα άτομα, με αποτέλεσμα την αδυναμία μετάδοσης του ηχητικού σήματος από τα τριχωτά κύτταρα στο ακουστικό νεύρο μέσω των αντίστοιχων συνάψεων. Οι ηχητικές πληροφορίες, επομένως, δεν μπορούν να μεταδοθούν μέσω του ακουστικού νεύρου στον εγκέφαλο και τα άτομα δεν μπορούν να ακούσουν. Η συγκεκριμένη μορφή βαρηκοΐας, που ονομάζεται και autosomal recessive deafness 9 (DFNB9), υπολογίζεται ότι αντιπροσωπεύει το 2-8% των περιπτώσεων συγγενούς κώφωσης.

Αυτό που συνέβη τους τελευταίους μήνες και μετά από χρόνια βασικής έρευνας καθώς και μελετών σε πειραματόζωα, είναι ότι παιδιά που πάσχουν από προβλήματα ακοής λόγω ελαττωμάτων στο γονίδιο OTOF υποβλήθηκαν σε γονιδιακή θεραπεία για πρώτη φορά. Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα παρέχουν σημαντικά θετικά στοιχεία όχι μόνο για την αποτελεσματικότητα της μεθόδου στο να επαναφέρει την ακοή των παιδιών, αλλά και για την ασφάλεια της.

Η συγκεκριμένη θεραπεία συνίσταται στην εισαγωγή εντός του κοχλία του αυτιού, με μία λεπτή χειρουργική επέμβαση, του υγιούς γονιδίου της ωτοφερλίνης το οποίο μεταφέρει ένας αβλαβής ιός (φορέας). Στην προκειμένη περίπτωση ο ιικός φορέας είναι ο αδενοεξαρτώμενος ιός-1 (adeno-associated virus - AAV serotype 1). Σε κάθε παιδί χρειάστηκε μία μόνο επέμβαση για την εισαγωγή του υγιούς γονιδίου. Η βελτίωση της ακοής λίγες εβδομάδες μετά τη θεραπεία ήταν εμφανής και τεκμηριώθηκε με ακουολογικές μετρήσεις.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές τοξικές επιδράσεις ή ανεπιθύμητες ενέργειες της συγκεκριμένης θεραπείας. Εντούτοις, παρόλο τον ενθουσιασμό που προκαλούν τα αποτελέσματα των μέχρι στιγμής μελετών, υπάρχουν προβληματισμοί και επιφυλάξεις, όπως εξάλλου συμβαίνει πάντοτε στα αρχικά βήματα των επιτευγμάτων του ανθρώπου:

- Η γενετική θεραπεία της βαρηκοΐας μέχρι στιγμής  αφορά μόνο το γονίδιο OTOF, βλάβες του οποίου όπως αναφέρθηκε αντιπροσωπεύουν το 2-8% των περιπτώσεων συγγενούς κώφωσης. Για τα υπόλοιπα γονίδια και για λόγους που ποικίλουν δεν υπάρχει επί του παρόντος αντίστοιχη πρόοδος.

- Καθώς η βαρηκοΐα που προκαλείται από μεταλλάξεις του γονιδίου OTOF έχει τη μορφή συναπτοπάθειας, η οποία επιβαρύνει κυρίως την αναγνώριση της ομιλίας και όχι την αντίληψη μεμονωμένων ήχων, απομένει να δούμε πώς αυτά τα παιδιά θα κατανοούν την ομιλία.

- Χρειάζεται να διευκρινιστεί η διάρκεια του θεραπευτικού αποτελέσματος, καθώς και η ασφάλεια της μεθόδου μακροπρόθεσμα. Τα αποτελέσματα να επιβεβαιωθούν με μεγαλύτερο αριθμό ασθενών, να καθοριστούν συγκεκριμένα κριτήρια επιλογής των ασθενών και να καθοριστούν ακριβέστερα οι λεπτομέρειες των θεραπευτικών πρωτοκόλλων (δοσολογίες, συνοδευτικά φάρμακα κλπ).

Το Κέντρο Κοχλιακών και Άλλων Ακουστικών Εμφυτευμάτων του ΟΚΥπΥ πρωτοπορεί και εξειδικεύεται στην αποκατάσταση της ακοής σε ενήλικες και παιδιά και παραμένει συνεχώς ενημερωμένο για τις νέες εξελίξεις του τομέα, έτοιμο να παρέχει τις καλύτερες δυνατές θεραπευτικές επιλογές στους ασθενείς, όταν αυτές γίνουν διαθέσιμες. Το Κέντρο, αποτελεί τμήμα του της Ωτορινολαρυγγολογικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, του ΟΚΥπΥ και προσφέρει εξειδικευμένες ιατρικές και ακοολογικές υπηρεσίες που αφορούν τα εμφυτεύματα ακοής σε βρέφη, παιδιά και ενήλικες με βαρηκοΐα.

Περισσότερες πληροφορίες για την Ωτορινολαρυγγολογική Κλινική και το Κέντρο Κοχλιακών και Άλλων Ακουστικών Εμφυτευμάτων στους ακόλουθους συνδέσμους https://shso.org.cy/clinic/otorinolaryngologiki/, https://shso.org.cy/clinic/kochliakon-kai-allon-akoustikon-emfytevmaton/ 

Βοηθός Διευθυντής Ωτορινολαρυγγολογικής Κλινικής και Υπεύθυνος-Συντονιστής Κέντρου Κοχλιακών και άλλων Ακουστικών Εμφυτευμάτων Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, ΟΚΥπΥ