Παθήσεις σιελογόνων αδένων: Ποιες είναι και τι πρέπει να κάνουμε

02 Μαρτίου 2024, 09:00

Τα προβλήματα αυτά χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: Στις φλεγμονές και στους όγκους. Οι περισσότερες παθήσεις είναι καλοήθεις, αλλά οποιαδήποτε διόγκωση ή ψηλαφητή μάζα πρέπει να διερευνάται άμεσα από ειδικό γιατρό, για να αποκλειστεί τυχόν κακοήθεια.

Ένα λίτρο σάλιου την ημέρα παράγουν στο στόμα μας οι σιελογόνοι αδένες, αλλά ο ρόλος τους δεν περιορίζεται σε αυτό. Πρόκειται για αδένες – «κλειδιά», που εντοπίζονται γύρω από τη στοματική κοιλότητα. Με το σάλιο, το οποίο παράγουν, συμβάλλουν στην καλή λειτουργία της κατάποσης, στη γεύση και στην πέψη, στην ομιλία και γενικά στη διατήρηση της υγείας του στόματος.

«Διακρίνονται σε μείζονες (παρωτίδες, υπογνάθιοι και υπογλώσσιος αδένας) και σε ελάσσονες (πολυάριθμοι, διάσπαρτοι στον βλεννογόνου του στόματος και του φάρυγγα)», αναφέρει η ωτορινολαρυγγολόγος – χειρουργός Κεφαλής – Τραχήλου, παιδοΩΡΛ, Ανατολή Παταρίδου.

«Η παρωτίδα είναι ο μεγαλύτερος σιελογόνος αδένας και βρίσκεται στην περιοχή μπροστά από το αυτί, μία σε κάθε πλευρά. Οι υπογνάθιοι βρίσκονται κάτω από την κάτω γνάθο, όπως δηλώνει και η ονομασία τους, οι υπογλώσσιοι κάτω από τη γλώσσα. Παθήσεις όπως κάποια μόλυνση ή φλεγμονή, μια απόφραξη, αλλά και όγκοι επηρεάζουν τη λειτουργικότητά τους και δημιουργούν προβλήματα».

Οι πιο συχνές παθήσεις

Όπως εξηγεί η ωτορινολαρυγγολόγος, χειρουργός κεφαλής – τραχήλου, οι παθήσεις των σιελογόνων αδένων, αφορούν σε φλεγμονές ή σε όγκους, καλοήθεις ή κακοήθεις. Τα συνήθη συμπτώματα, που προκαλούν όλες οι οξείες παθήσεις των σιελογόνων αδένων, είναι η διόγκωση του αδένα, που συνοδεύεται από πόνο στην περιοχή. Οι χρόνιες παθήσεις οδηγούν σε ξηροστομία ή σπανιότερα σε σιελόρροια.

Η σιελαδενίτιδα είναι μια φλεγμονή, που μπορεί να οφείλεται σε λίθο (πέτρα), σε οίδημα του πόρου, σε τραυματισμό συχνά από οδοντοστοιχίες ή σε χαλασμένα δόντια, σε συγγενείς ανωμαλίες, σε όγκους ή κύστες, σε αφυδάτωση, σε ακτινοθεραπεία.

Η σιελολιθίαση προκαλείται από λίθους ασβεστίου και οργανικών στοιχείων στον σιελογόνο αδένα ή στον πόρο. Παρουσιάζεται συχνότερα στους υπογνάθιους και πιο ευάλωτοι είναι συνήθως οι άνδρες ηλικίας από 30 έως 55 χρόνων. Ο λίθος εμποδίζει το σάλιο να φτάσει στη στοματική κοιλότητα και προκαλεί διόγκωση και πόνο, ιδίως μετά τα γεύματα.

Οι όγκοι μπορεί να είναι, είτε καλοήθεις, είτε κακοήθεις και χρήζουν ενδελεχούς εξέτασης και αξιολόγησης, καθώς η διόγκωση του αδένα παρατηρείται και σε άλλες περιπτώσεις.

«Η παρωτίδα είναι ο μεγαλύτερος σιελογόνος αδένας και περίπου το 80% των όγκων της είναι καλοήθεις. Η ιδιαιτερότητα της παρωτίδας είναι ότι τη διασχίζει το προσωπικό νεύρο, το οποίο ουσιαστικά νευρώνει τους μιμικούς μυς του προσώπου, που είναι υπεύθυνοι για την έκφρασή μας. Αν, λοιπόν, εμφανιστεί μια διόγκωση, είτε μπροστά από το αυτί, είτε στο μάγουλο, είτε στη γωνία του σαγονιού, ή αν υπάρξει απότομη αύξηση στο μέγεθός της, πόνος ή παράλυση του προσωπικού νεύρου (στραβώνει το στόμα, πέφτει η γωνία του ματιού), είτε το δέρμα εμφανίσει εξέλκωση, τότε υπάρχει υποψία για κακοήθεια. Σε όλους αυτούς τους όγκους είναι απαραίτητη η πλήρης αφαίρεση, για να αποφευχθεί η υποτροπή», υπογραμμίζει η κ. Παταρίδου.

Ο δεύτερος μεγαλύτερος σιελογόνος αδένας, είναι ο υπογνάθιος και περίπου 50-60% των όγκων εκεί είναι καλοήθεις. Παρ’ όλα αυτά και αυτοί πρέπει να αφαιρούνται, γιατί μεγαλώνουν και προκαλούν δυσμορφία, αλλά και γιατί σε ένα ποσοστό μπορεί να παρουσιάσουν κακοήθη εξαλλαγή, όπως λέγεται.

Οι παράγοντες, οι οποίοι σχετίζονται με την εμφάνιση των προβλημάτων, που αναφέραμε παραπάνω, είναι:

⦁Ξηροστομία.

⦁Αφυδάτωση.

⦁Κάπνισμα, αλκοόλ, καφές.

⦁Ορισμένα φάρμακα όπως: για την αρτηριακή πίεση, αντιισταμινικά, διουρητικά, βαρβιτουρικά, ψυχιατρικά και άλλα, που μειώνουν την παραγωγή του σάλιου.

⦁Κακή στοματική υγιεινή (περιοδοντίτιδα κ.τ.λ.).

⦁Έκθεση σε ακτινοβολία.

⦁Υποσιτισμός ή άλλες διατροφικές διαταραχές, που επηρεάζουν και την παραγωγή του σάλιου.

Διάγνωση και αντιμετώπιση

Ο ειδικός γιατρός λαμβάνει καταρχάς ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό από τον ασθενή και στη συνέχεια τον εξετάζει κλινικά με ψηλάφηση. Ακολουθεί υπερηχογράφημα, βιοψία όταν υπάρχει ένδειξη, και αξονική ή μαγνητική τομογραφία.

Κάθε ασθενής αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα, με φαρμακευτική ή/και χειρουργική θεραπεία.

Τα τελευταία χρόνια στη χειρουργική έχουν επικρατήσει οι ελάχιστα παρεμβατικές τεχνικές (minimally invasive surgery), με σκοπό την αντιμετώπιση της πάθησης με τον λιγότερο ακρωτηριαστικό τρόπο, ώστε ο ειδικός χειρουργός να επιτύχει τη διατήρηση της μέγιστης λειτουργικότητας του οργάνου.

«Αυτό, στην αντιμετώπιση των παθήσεων που αφορούν στους σιελογόνους αδένες, επιτεύχθηκε με τη σιαλενδοσκόπηση, κατά την οποία γίνεται ένας έλεγχος υπό άμεση όραση όλου του δικτύου των λεγόμενων εκφορητικών πόρων στους μεγάλους σιελογόνους αδένες. Για τον σκοπό αυτό, ημιεύκαμπτο ενδοσκόπιο εισάγεται στον εκφορητικό πόρο του αδένα και συνδέεται με σύστημα καταγραφής, που αποτελείται από κάμερα και μόνιτορ. Συνήθως γίνεται υπό τοπική αναισθησία.

Με το σύστημα πλύσης με φυσιολογικό ορό, γίνεται διερεύνηση σε όλη τη διαδρομή για λίθους, στενώσεις, συμφύσεις, επιθήλια, όγκους και οποιασδήποτε αιτίας, που προκαλεί απόφραξη στη ροή του σάλιου. Υπάρχει δυνατότητα μέσω του αυλού του ενδοσκοπίου να αφαιρεθεί ο λίθος ή τα επιθήλια, να αντιμετωπιστούν συμφύσεις και να ληφθεί υλικό για βιοψία με ειδικές λαβίδες.