Μ. Βωνιάτης: Μύθοι και πραγματικότητες για τα εμβόλια

Απειλητικές ασθένειες που «θέριζαν» εκατομμύρια ανθρώπους και φάνταζαν ανίατες επί δεκαετίες, σήμερα αποτελούν απλά άσχημη μνήμη στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Η σημαντική νίκη της επιστήμης στην αντιμετώπιση των πλείστων λοιμώξεων έγινε χάρις στην ανακάλυψη των εμβολίων, ότι πιο πολύτιμο έχει δημιουργηθεί ποτέ από ανθρώπινο παράγοντα ενάντια στις λοιμώξεις.

Σήμερα μπορούμε να μιλούμε για ολική εξάλειψη ασθενειών που για τους παππούδες μας αποτελούσαν θανάσιμη απειλή, τονίζει σε συνέντευξη του στο YgeiaWatch ο επιδημιολόγος Δρ. Μιχάλης Βωνιάτης.

«Οι εμβολιασμοί έχουν καταφέρει τεράστια επιτεύγματα. Τα εμβόλια είναι το πιο σημαντικό όπλο το οποίο έχει δημιουργήσει η ανθρωπότητα εναντίον των λοιμώξεων», επισημαίνει ο κ. Βωνιάτης κάνοντας λόγο για τον «μαγικό κόσμο» της επιδημιολογίας.

Δίνει αυτό τον χαρακτηρισμό για να καταδείξει, όπως λέει, το τεράστιο εύρος του επιτεύγματος της ιατρικής επιστήμης κατά των λοιμώξεων.

Τονίζει τη σημασία του εμβολιασμού και αγγίζει ιστορικά τη δραματική διαδρομή διάφορων επιδημιών στο νησί μας παραθέτοντας ενδεικτικά παραδείγματα από τις μελέτες του.

«Η σημασία του εμβολιασμού», όπως είπε, «είναι πολύ μεγάλη, τόσο στην παγκόσμια κοινότητα, όσο και στην Κύπρο, αφού καταφέραμε να εξαλείψουμε ασθένειες όπως την πολιομυελίτιδα και τη διφθερίτιδα με την ανακάλυψη των εμβολίων».

Οι άνθρωποι σε παγκόσμια βάση, ζουν σήμερα περισσότερα χρόνια, αλλά, το πιο σημαντικό, όπως επισημαίνει, ζει και σε καλύτερες συνθήκες υγείας.

 «Η ιλαρά παραμένει ακόμη πρόβλημα γιατί ακόμη κυκλοφορεί στην Ευρώπη ενώ, θα μπορούσε να είχε απαλειφθεί μέχρι σήμερα. Αυτό συμβαίνει κατά κύριο λόγο διότι μερικοί γονείς επιλέγουν να μην εμβολιάζουν τα παιδιά τους, κάτι που είναι απαράδεκτο, σχεδόν εγκληματικό», είπε χαρακτηριστικά.

«Οι γονείς αυτοί δεν αντιλαμβάνονται την έννοια του εμβολίου. Εμβολιασμός δεν σημαίνει μόνο προστασία του παιδιού μου, αλλά προστασία της κοινωνίας», σημειώνοντας ότι εάν αυξηθεί η τάση για μη εμβολιασμό μπορεί να ξεσπάσει επιδημία.

Οι «αντιεμβολιαστές» και οι επιπτώσεις 

Ένα ευρύ φάσμα επικριτών κατά του εμβολίου εμφανίστηκε σχεδόν από τις πρώτες εκστρατείες εμβολιασμού έστω κι αν αποδείχθηκε σωτήριο, παρατηρεί ο κ Βωνιάτης.

Eπικρίσεις, σημειώνει, έχουν διατυπωθεί και συνεχίζονται να διατυπώνονται χωρίς βασικό έρισμα σε σχέση με την ηθική, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του εμβολιασμού ενώ, μερικές θρησκευτικές ομάδες απαγορεύουν μέχρι σήμερα τον εμβολιασμό.

Πρόσθεσε επίσης ότι κάποιες πολιτικές ομάδες εναντιώνονται στον υποχρεωτικό εμβολιασμό επικαλούμενες την ατομική ελευθερία.

«Το κίνημα των αντιεμβολιαστών που ξέσπασε στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στους γονείς που δεν θέλουν να εμβολιάζουν τα παιδιά τους, εκφράζει την πεποίθηση ότι τα εμβόλια προκαλούν αυτισμό», παρατήρησε ο κ. Βωνιάτης.

Η όλη ιστορία, όπως σημειώνει ο κ. Βωνιάτης, ξεκίνησε όταν το 2011 ο Andrew Wakefield, ένας από τους πρωτεργάτες της άποψης ότι τα εμβόλια σχετίζονται με τον αυτισμό, βρέθηκε να έχει οικονομικό συμφέρον από την αμφισβήτηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων.

Ο εν λόγω επιστήμονας ήθελε να πλασάρει, κατά τον κύπριο επιδημιολόγο, νέο εμβόλιο για την ιλαρά και στη συνέχεια του αφαιρέθηκε η άδεια ασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος από το ιατρικό συμβούλιο της Μεγάλης Βρετανίας.

Όσον αφορά στη σύνδεση του εμβολίου της ιλαράς με τον αυτισμό ο κ. Βωνιάτης είπε χαρακτηριστικά ότι είναι εντελώς άκαιρη και «υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι τα παιδιά που δεν εμβολιάζονται έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να πάθουν αυτισμό παρά αυτά που εμβολιάζονται.

Η μελέτη έγινε στον Καναδά με δείγμα 30.000 παιδιά», ανέφερε.

Εξαλείφονται σταδιακά ομαδικές λοιμώξεις 

Στον αντίποδα, ανησυχία έχει προκληθεί στον επιστημονικό κόσμο για μία πιθανή διάδοση επικίνδυνων μολυσματικών ασθενειών, όχι μόνο ανάμεσα σε παιδιά των οποίων οι γονείς αρνήθηκαν να τα εμβολιάσουν, αλλά και σε άτομα τα οποία λόγω ανοσοανεπάρκειας ή γήρατος αδυνατούν να εμβολιαστούν από μη εμβολιασμένους φορείς, λόγω της διάδοσης ψευδών θέσεων για την ασφάλεια των εμβολίων.

Παρά τις όποιες επικρίσεις κατά των εμβολίων τα οφέλη της πρόληψης του πόνου και του θανάτου από σοβαρές μολυσματικές ασθένειες υπερισχύουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό και αυτό, όπως ανέφερε ο κ. Βωνιάτης, εξάγεται μέσα από σχετικές έρευνες που διενεργήθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι έρευνες είχαν καταδείξει ότι εξαλείφτηκαν εντελώς επιδημιολογικές ασθένειες.

Συγκεκριμένα, όπως τόνισε, για την ασθένεια της διφθερίτιδας πριν τους εμβολιασμούς τα περιστατικά που είχαν καταγραφεί είχαν ανέλθει περίπου στις 176 χιλ.

Από το 2006 και μετά δεν καταγράφηκε οποιοδήποτε περιστατικό.

Σχετικά με την ιλαρά, από μισό εκατομμύριο περιστατικά που καταγράφονταν ετησίως, το 2006 είχαν καταγραφεί μόνο 55.

Σε ότι αφορά τον μαγουλά, μέχρι το 2005 είχαν καταγραφεί 152 χιλ. περιστατικά.  Το 2006 ο αριθμός των περιστατικών μειώθηκε στις 6,5 χιλ.

Σε σχέση με τον κοκκύτη, από 147 χιλ. περιστατικά που είχαν καταχωρηθεί στα αρχεία, μειώθηκαν το 2006 στα 15 χιλ.

Η ερυθρά από περίπου 47 χιλ. περιστατικά, το 2006 καταγράφηκαν μόνο 11, με τη συνολική μείωση των περαστικών να φτάνει το 97,8%.

Επιτεύγματα του εμβολιασμού

Ο κύπριος επιδημιολόγος αναφέρθηκε σε ιστορικά επιτεύγματα του εμβολιασμού, επισημαίνοντας ότι έτος σημαντικής αναφοράς για την επιδημιολογία ήταν το 1980.

Ο Π.Ο.Υ. (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) ανακοίνωσε τη χρονιά αυτή την εξαφάνιση της ευλογιάς με αποτέλεσμα οι επιδημιολόγοι και γενικότερα η ιατρική να σταματήσει τον εμβολιασμό για την ασθένεια αυτή.

«Σήμερα ο ιός της ευλογιάς υπάρχει μόνο σε δύο εργαστήρια ανά το παγκόσμιο κι αυτό στην ακραία περίπτωση που θα χρειαστεί να γίνει κάποιο εμβόλιο. Συγκεκριμένα το ένα εμβόλιο βρίσκεται αποθηκευμένο σε εργαστήριο στη Μόσχα και το άλλο στο κέντρο έλεγχου νοσημάτων στην Ατλάντα των ΗΠΑ, κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας», τόνισε ο κύπριος επιδημιολόγος.

Σημειώνεται ότι το 1994 οι υγειονομικές αρχές των Ηνωμένων Πολιτειών ανακοίνωσαν την εξάλειψη της πολιομυελίτιδας.

Ο κ. Βωνιάτης σημειώνει ότι από το 1988 ο ΠΟΥ εφαρμόζει αποτελεσματικό πρόγραμμα για την εξάλειψη της πολιομυελίτιδας.

«Δυστυχώς μερικές χώρες για θρησκευτικούς λόγους έφεραν αναστολή στην επίτευξη του στόχου για εξάλειψη της πολιομυελίτιδας. Οι χώρες αυτές είναι η Νιγηρία και το Πακιστάν και οι δύο μουσουλμανικές χώρες. Σήμερα είμαστε σε καλύτερη κατάσταση διότι στη Νιγηρία δεν έχουμε κρούσματα όμως στο Πακιστάν, δυστυχώς υπάρχουν», σημείωσε ο Δρ. Βωνιάτης.

Ο ιός του Δ. Νείλου μπορεί να χαρακτηριστεί επιδημία;

Σε ερώτηση κατά πόσο ο ιός του Δυτικού Νείλου μπορεί να χαρακτηριστεί επιδημία ο κ. Βωνιάτης ήταν καταφατικός:

«Ναι, μπορεί να θεωρηθεί επιδημία διότι δεν υπήρχε προηγουμένως. Eίναι μεν απειλή, όμως δεν είναι κάτι που θα εξαπλωθεί ανεξέλεγκτα και γρήγορα. Ούτε θα έχει τρομερές επιπτώσεις στον πληθυσμό και αυτό οφείλεται γιατί μπορούμε να αναγνωρίσουμε εύκολα τα περιστατικά, να τα διαγνώσουμε και να τους παρέχουμε και την υποστηρικτική θεραπεία.

Το τραγικό σενάριο σε μια επιδημία 

Το πιο τραγικό σενάριο σε μια επιδημία είναι όταν δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις περιστατικά.  Όμως στη Κύπρο δεν βρισκόμαστε σε τέτοια τραγικά σημεία αφού έχουμε τις κατάλληλες υποδομές.

Η Ευρώπη το απέδειξε με τον ιό του έμπολα όταν εντοπίστηκαν στην Ισπανία και στη Γερμάνια και εξολοθρεύτηκαν.

Για παράδειγμα για τον ιό του έμπολα κάναμε τους κατάλληλους σχεδιασμούς, κάτι που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι ότι η Κύπρος έχει νυχτερίδες των φρούτων. Οι οποίες είναι ο ξενιστής του ιού του έμπολα.

Εάν μολύνονταν οι νυχτερίδες θα μπορούσαμε να έχουμε μια επιδημία έμπολα.  Απίθανο σενάριο βεβαία, όμως αυτό που θέλω να πω είναι ότι η γνώση είναι όπλο.

Στην Κύπρο έχουμε την δυνατότητα αντιμετώπισης επιδημιών

Αναφορικά με την αντιμετώπιση των επιδημιών στην Κύπρο υπάρχουν και οι κατάλληλες υποδομές αλλά και τα κατάλληλα σχέδια δράσης, εθνικά και ευρωπαϊκά.

Σε ερώτηση για το αν υπάρχουν σχέδια δράσης σε συνεργασία με την ευρωπαϊκή ένωση για την αντιμετώπιση επιδημιών ο κ. Βωνιάτης απάντησε, «υπάρχουν σχέδια δράσεις για αντιμετώπιση επιδημιών μέσω του ευρωπαϊκού κέντρου ελέγχου νοσημάτων σε συνεργασία με την χώρα μας».

Όσον αφορά στις υποδομές της Κύπρου για την αντιμετώπιση επιδημιών αλλά και στο τομέα της υγείας, ο επιδημιολόγος είπε ότι η Κύπρος ως μέλος πλέον της ΕΕ βρίσκεται σε πολύ καλό επίπεδο τα τελευταία χρόνια χάριν και στην αναβάθμιση των υποδομών της.

Το ενδεχόμενο για μια έξαρση επιδημίας είναι συνέχεια ανοιχτό ανέφερε ο επιδημιολόγος.

«Δεν μπορούμε να βάλουμε ένα τοίχο και να πούμε είμαστε ασφαλείς, απειλούμαστε από παντού, και ο ιός του Δυτικού Νείλου ήταν σπάνιο να εκδηλωθεί στη Κύπρο και όπως σήμερα είναι και απειλεί τον πληθυσμό της Κύπρου».

Της Χρυστάλλας Ολυμπίου