Ιγνάτιος Οικονομίδης: Τα προϊόντα θέρμανσης καπνού προκαλούν μικρότερη καρδιακή επιβάρυνση

Συνέντευξη για την επίδραση των  νέων καπνικών προϊόντων στην υγεία των καπνιστών, παραχώρησε στο ygeiawatch ο Δρ Ιγνάτιος Οικονομίδης, αναπληρωτής καθηγητής Καρδιολογίας, μέλος του EACVI, ex. Nucleus member of ESC WG on Aorta & Peripheral Vascular Diseases και διευθυντής του εργαστηρίου προληπτικής καρδιολογίας στην Β' πανεπιστημιακή κλινική του ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο "Αττικόν". Ο καθηγητής έχει κάνει ανεξάρτητη έρευνα για τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού παρακολουθώντας ασθενείς του που διέκοψαν το κλασικό τσιγάρο και ξεκίνησαν να καπνίζουν IQOS. Και έχει διαπιστώσει ότι μετά από μόλις ένα μήνα αλλαγής του κλασικού τσιγάρου σε IQOS, παρατηρείται βελτίωση των τιμών όλων των δεικτών της καρδιαγγειακής λειτουργίας!

1- Ποια η επίδραση του κλασικού καπνίσματος στο ενδοθήλιο των αγγείων και ποια τα νέα δεδομένα με τα καπνικά, θερμαινόμενα προϊόντα τύπου IQOS;

- Ο καπνός περιέχει περίπου 5000 ενώσεις επιβλαβών χημικών ουσιών, οι οποίες περιλαμβάνουν πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες, ελεύθερες ρίζες και οξειδωτικά αέρια. Ο καπνός του τσιγάρου παράγει οξειδωτικές χημικές ουσίες όπως ελεύθερες ρίζες οξυγόνου σε υψηλές συγκεντρώσεις και συμβάλλει στην ανάπτυξη οξειδωτικού στρες. Πολλές ασθένειες, όπως οι νευρολογικές διαταραχές, οι καρδιαγγειακές, οι νόσοι των αεραγωγών και οι καρκίνοι, οφείλονται στις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου και οξειδωτικό στρες.

Τα νεότερα καπνικά προϊόντα θέρμανσης και όχι καύσης φαίνεται ότι αποδίδουν κατά 95% μικρότερη ποσότητα αιρούμενων σωματιδίων άνθρακα, μονοξειδίου άνθρακα και γνωστών καρκινογόνων τοξικών προϊόντων καύσης συγκριτικά με το συμβατικό τσιγάρο.

2- Μιλήστε μας για το Εργαστήριο Προληπτικής Καρδιολογίας  της Β΄Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής του Γ.Ν  « Αττικόν».

- Στο Εργαστήριο Προληπτικής Καρδιολογίας της Β΄Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου « Αττικόν» , εκπονούνται μελέτες-έρευνες , που στοχεύουν κυρίως στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων, και στην προαγωγή της Δημόσιας Υγείας. Η ερευνητική του  ομάδα, αποτελείται από έμπειρους συνεργάτες μου, και διεξάγει σύντομες, απλές, μη επεμβατικές, αναπαραγώγιμες μετρήσεις, προκειμένου να προσδιοριστούν  οι τιμές των δεικτών της αρτηριακής σκληρίας  και της  ενδοθηλιακής δυσλειτουργίας του ασθενούς, μίας κατάστασης που σχετίζεται με την αρτηριοσκλήρυνση και την αρτηριακή αναδόμηση όπως επίσης και δεικτών της καρδιακής λειτουργίας και της στεφανιαίας εφεδρείας ροής με υπερηχοκαρδιογράφημα. 

Εκτός, από τους ασθενείς με στεφανιαία νόσο και καρδιακή ανεπάρκεια, τα τελευταία έτη αξιολογούνται με υπερηχοκαρδιογράφημα και αγγειολογικές τεχνικές, ασθενείς με ανευρύσματα αορτής, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, σακχαρώδη διαβήτη αλλά και ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ψωρίαση, ρευματοειδή αρθρίτιδα και φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου που αποτελούν τους νεώτερους παράγοντες κινδύνου για αθηροσκλήρυνση. Μάλιστα στο πρόσφατο Πανευρωπαϊκό συνέδριο EUROECHO 2019 στην Βιέννη, μας δόθηκε το βραβείο καλύτερης ερευνητικής εργασίας αναφορικά με την επίδραση της αντιφλεγμονώδους αγωγής στη αγγειακή και καρδιακή λειτουργία σε ασθενείς με αυτοάνοσες παθήσεις.

3-  Μιλήστε μας για την σχετική μελέτη που διεξήχθη στο Εργαστήριο Προληπτικής Καρδιολογίας και τα αποτελέσματα της.

Λαμβάνοντας υπόψη την ολοένα και αυξανόμενη χρήση των νέων προϊόντων θέρμανσης καπνού , μελετήσαμε στο Εργαστήριο Προληπτικής Καρδιολογίας την επίδραση της χρήσης τους  στην καρδιαγγειακή λειτουργία, διερευνήσαμε την μεταβολή της αρτηριακής σκληρίας, της ενδοθηλιακής λειτουργίας, του καρδιακού έργου και της στεφανιαίας εφεδρείας. Επίσης, διενεργήσαμε μετρήσεις του εκπνεόμενου μονοξειδίου του άνθρακα και μετρήσεις της συστολικής και αρτηριακής πίεσης. Επιπλέον, μετρήσαμε με βιοχημικούς δείκτες το οξειδωτικό φορτίο και την ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων , που συμβάλλουν στην αρτηριακή θρόμβωση. 

Οι μετρήσεις αυτές διενεργήθηκαν μετά το κάπνισμα ενός συμβατικού τσιγάρου καπνού, και διαδοχικά μετά από μία ώρα μίας ράβδου καπνού των νέων προϊόντων θέρμανσης καπνού (οξεία φάση). Οι ίδιες μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν και με το πέρας ενός μηνός χρήσης μόνο των προϊόντων θέρμανσης καπνού και συγκρίθηκαν με εκείνες των χρόνιων καπνιστών συμβατικού τσιγάρου (χρόνια φάση).

Τα αποτελέσματα της μελέτης στην οξεία φάση έδειξαν μία σημαντική επιβάρυνση της αγγειακής λειτουργίας μετά το κάπνισμα ενός συμβατικού τσιγάρου καπνού. Παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση του εκπνεόμενου μονοξειδίου και ενεργοποίηση των θρομβωτικών μηχανισμών. Επιπλέον, αυξήθηκαν σημαντικά οι δείκτες του οξειδωτικού φορτίου, με αποτέλεσμα τη μεταβολή της ισορροπίας μεταξύ των προ-οξειδωτικών και των αντιοξειδωτικών συστημάτων μέσα στο κύτταρο. Η αύξηση αυτή μπορεί να προκαλέσει κυτταρικό θάνατο ή στην καλύτερη περίπτωση σοβαρή κυτταρική δυσλειτουργία με αποτέλεσμα να ευνοείται η αρτηριακή σκλήρυνση και η θρόμβωση στα στεφανιαία αγγεία, που τελικά οδηγεί στο οξύ στεφανιαίο επεισόδιο.

Αντίθετα, δεν διαπιστώθηκαν αξιόλογες μεταβολές στους αγγειακούς και βιοχημικούς δείκτες μετά τη χρήση μιας ράβδου καπνού των νέων προϊόντων θέρμανσης καπνού στο ίδιο άτομο. Ένα μήνα μετά τη χρήση μόνο των προϊόντων θέρμανσης καπνού, παρατηρήθηκε σημαντική μείωση των δεικτών του οξειδωτικού φορτίου, καθώς και της ενεργοποίησης των μηχανισμών θρόμβωσης. 

Παρόμοια ευρήματα διαπίστωσε πρόσφατη μελέτη Ιταλών επιστημόνων. Επιπλέον στη  μελέτη του Εργαστηρίου μας, παρατηρήθηκε  βελτίωση των δεικτών της αγγειακής και μυοκαρδιακής λειτουργίας και της στεφανιαίας εφεδρείας ροής μετά από ένα μήνα διακοπής του συμβατικού τσιγάρου και χρήσης νεότερων καπνικών προϊόντων.

Η σημαντική αυτή βελτίωση των τιμών όλων των δεικτών της καρδιαγγειακής λειτουργίας στη μηνιαία αξιολόγηση μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα προϊόντα θέρμανσης καπνού προκαλούν μικρότερη αγγειακή και καρδιακή επιβάρυνση σε σύγκριση με το κάπνισμα συμβατικού τσιγάρου.

4- Έχετε λόγους να πιστεύετε ότι βρισκόμαστε σε μια νέα εποχή σε ό,τι αφορά την "συνήθεια" του καπνίσματος; Διακόπτουν οι ασθενείς σας ευκολότερα το κάπνισμα ή επιλέγουν άλλες εναλλακτικές;

Στις μέρες μας διαπιστώνουμε  μία προσπάθεια «επαναπρογραμματισμού» των υπαρχόντων καπνιστών, είτε με  χρήση των νέων προϊόντων θέρμανσης καπνού, είτε με χρήση άλλων συστημάτων παροχής νικοτίνης, όπως των προϊόντων ατμίσματος. Οι καπνιστές , που επιθυμούν να συνεχίσουν το κάπνισμα παρατηρούμε ότι στρέφονται στους νέους αυτούς τρόπους καπνίσματος, οι οποίοι σύμφωνα με πρόσφατες κλινικές μελέτες, φαίνεται ότι είναι λιγότερο βλαβεροί για το καρδιαγγειακό σύστημα σε σχέση με το συμβατικό τσιγάρο. Παράλληλα, παρατηρούμε ότι η πολιτική αυτή «μείωσης κίνδυνου» με την αλλαγή από τη χρήση συμβατικού τσιγάρου στη χρήση νεότερων καπνικών προϊόντων έχει υιοθετηθεί από χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία και η Ιαπωνία, χώρες με μεγάλο αριθμό καπνιστών και νοσηρότητα και θνητότητα από το κάπνισμα.

Οι καπνιστές, όμως, που επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα, δεν πρέπει να αντικαθιστούν το συμβατικό τσιγάρο με τους νέους αυτούς εναλλακτικούς τρόπους καπνίσματος, επειδή η «αντικατάσταση» δεν σημαίνει «διακοπή» , άλλα συνέχεια της καπνιστικής συμπεριφοράς. Οι καπνιστές που αποφασίζουν πραγματικά να διακόψουν το κάπνισμα, το επιτυγχάνουν με την βοήθεια των εγκεκριμένων προγραμμάτων διακοπής καπνίσματος (πχ χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής με βαρενικλίνη η χρήση  υποκατάστατων της νικοτίνης) και ψυχολογική υποστήριξη στα πλαίσια ενός καλά οργανωμένου ιατρείου Διακοπής Καπνίσματος.  Αυτό το ειδικό ιατρείο λειτουργεί στα πλαίσια του εργαστηρίου Προληπτικής Καρδιολογία της Β’  Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής  στο νοσοκομείο Αττικόν.

5- Τελικά τι συστήνετε σε καπνιστές υγιείς και με καρδιολογικό πρόβλημα;

Σε καπνιστές «υγιείς», χωρίς δηλαδή γνωστή εγκατεστημένη νόσο, άλλα και σε ασθενείς με καρδιολογικό πρόβλημα, θα σύστηνα να διακόψουν άμεσα το κάπνισμα. Θα πρότεινα να επισκεφτούν τα οργανωμένα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος, όπως αυτό της Β’ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής στο νοσοκομείο Αττικόν και να απευθυνθούν στο επιστημονικό προσωπικό που τα στελεχώνει. Εκεί, οι καπνιστές θα μπορέσουν να συζητήσουν και να αντιληφθούν την σωματική και την ψυχολογική τους εξάρτηση από το κάπνισμα και με ενδεδειγμένες επιστημονικά μεθόδους, να ενταχθούν σε εξατομικευμένα  προγράμματα διακοπής καπνίσματος.

Απαιτούνται ακόμη πολλές μελέτες προκειμένου να αποσαφηνιστεί ο ρόλος που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν τα νέα προϊόντα θέρμανσης καπνού στην βελτίωση της Δημόσιας Υγείας. Επίσης, θα πρέπει να διερευνηθεί εκτενώς, εάν η χρήση τους  δρα αποτρεπτικά για την πλήρη διακοπή καπνίσματος από τους καπνιστές συμβατικού τσιγάρου , που σκοπεύουν να διακόψουν το κάπνισμα ή αν η χρήση τους απενεχοποιεί τη συνήθεια του καπνίσματος ειδικά σε νεότερες ηλικιακές ομάδες. 

Τέλος, απαιτείται ακόμη περαιτέρω μελέτη εάν τα προϊόντα αυτά, θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται σε ορισμένες ομάδες ασθενών, όπως ψυχιατρικοί ασθενείς, που αντιμετωπίζουν ειδικές δυσκολίες στην διακοπή του καπνίσματος, ή σε άτομα μετά από επαναλαμβανόμενες αποτυχημένες απόπειρες διακοπής καπνίσματος προκειμένου να μειώσουν την βλαπτική του επίπτωση στην υγεία.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

6- Και τέλος  ένα μήνυμα που θέλετε να απευθύνετε. 

Ως επιστημονική κοινότητα στόχος μας είναι η διακοπή του καπνίσματος σε οποιαδήποτε μορφή. Για το λόγο αυτό χρειάζεται συνεχή επαγρύπνηση και ενημέρωση του κοινού, και ιδιαίτερα των ευαίσθητων ομάδων, όπως οι έφηβοι και τα παιδιά, για τα καινούργια καπνικά προϊόντα και για τις επιπτώσεις τους στην υγεία.

Μ. Τσ.