Η χειρουργική των δύσκολων όγκων του εγκεφάλου

Ο εγκέφαλος αποτελεί το σπουδαιότερο και μεγαλύτερο τμήμα του κεντρικού νευρικού συστήματος. Είναι ένα πολύπλοκο όργανο, υπεύθυνο για τη διαχείριση και τη ρύθμιση των περισσότερων λειτουργιών του σώματος και του νου.

Συνεπώς, η προσέγγιση βλαβών που εδράζονται στον εγκέφαλο, και ειδικότερα σε δυσπρόσιτες περιοχές του, συνιστούν μία πρόκληση. Ο στόχος πάντα θα πρέπει να είναι η αφαίρεση των εξεργασιών του εγκεφάλου ελαχιστοποιώντας παράλληλα τον κίνδυνο για εμφάνιση νευρολογικού ελλείμματος.

Οι νέες τεχνικές

Η ανάπτυξη καλύτερων απεικονιστικών τεχνικών, η χρήση της νευροπλοήγησης και του ενδοσκοπίου, η δημιουργία νέων εργαλείων μικροχειρουργικής, το εξελιγμένο μικροσκόπιο καθώς και η εφαρμογή νέων προσεγγίσεων για την αντιμετώπιση εξεργασιών που εδράζονται σε ευγενείς περιοχές του εγκεφάλου (κρανιοτομία με τον ασθενή ξύπνιο/awake craniotomy), έχουν συνεισφέρει σημαντικά στην καλύτερη αντιμετώπιση των βλαβών αυτών.

Επίσης, η εφαρμογή στερεοτακτικών μεθόδων ακτινοβολίας αποτελεί μία πολύ καλή απάντηση είτε σε μικρές βλάβες που εδράζονται σε δυσπρόσιτες περιοχές του εγκεφάλου είτε σε υπολείμματα βλαβών, μετά τη χειρουργική επέμβαση, που γειτνιάζουν με ευγενείς περιοχές του εγκεφάλου (κέντρα κίνησης, αίσθησης, ομιλίας κ.ά).

Τέλος, νέες μέθοδοι αντιμετώπισης βλαβών σε δύσκολες περιοχές του εγκεφάλου έχουν αναδυθεί και υπόσχονται καλά αποτελέσματα.

Τέτοιες είναι η διαθερμοπηξία με laser, κατευθυνόμενης μέσω μαγνητικής τομογραφίας εγκεφάλου, η μεταφορά ηλεκτρικών πεδίων (ΤΤFields) κ.ά.

Οι μικροχειρουργικές τεχνικές 

Παρά τα παραπάνω όμως, που έχουν συνήθως επικουρικό χαρακτήρα, βασικός πυλώνας για τη σωστή διαχείριση-αντιμετώπιση των δύσκολων βλαβών του εγκεφάλου και της βάσεως του κρανίου, αποτελεί η ισχυρή γνώση της ανατομίας και η εφαρμογή μικροχειρουργικών τεχνικών.

Συνεπώς, επίκεντρο της επιτυχούς αντιμετώπισης των βλαβών αυτών παραμένει ο Νευροχειρουργός.

Η ισχυρή γνώση της ανατομίας του εγκεφάλου δεν μπορεί να αποκτηθεί μόνο μέσα από τα ιατρικά βιβλία ανατομίας του εγκεφάλου. Η απόκτησή της προϋποθέτει ειδική εκπαίδευση του νευροχειρουργού στα εργαστήρια Νευροχειρουργικής Ανατομίας όπου εκεί, βάσει των συνθηκών που υπάρχουν, παρέχεται η δυνατότητα απόκτησης τρισδιάστατης γνώσης της ανατομίας του εγκεφάλου και της βάσης του κρανίου.

Η τρισδιάστατη γνώση είναι ιδιαίτερα σημαντική μιας και η πλοήγηση μέσα στο κρανίο αναδεικνύει τις πολύ στενές σχέσεις σημαντικών νευροαγγειακών δομών σε κάθε σημείο του ενδοκρανιακού χώρου.

Επίσης, η εφαρμογή μικροχειρουργικών τεχνικών αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της επιτυχούς προσέγγισης τέτοιων βλαβών. Η σωστή «διαχείριση», κάτω από την όραση του μικροσκοπίου και τη χρήση εργαλείων μικροχειρουργικής, σημαντικών νευροαγγειακών δομών που βρίσκονται σε στενή ανατομική σχέση με τη βλάβη, προς αποφυγή κάκωσης αυτών, συνιστά το κλειδί μίας επιτυχούς χειρουργικής προσέγγισης.

Οι συνήθεις νευροχειρουργικές βλάβες 

Κλασικά παραδείγματα δύσκολα αντιμετωπίσιμων νευροχειρουργικών βλαβών συνιστούν οι εξεργασίες στη νήσο του Reil, στην περιοχή της έσω κροταφικής επιφάνειας, στην περιοχή της υπερμεσολοβίου έλικας, στην περιοχή του αισθητικοκινητικού φλοιού, στην περιοχή του σηραγγώδους κόλπου, στην περιοχή του οπτικού τρήματος, στην περιοχή του οπισθίου κρανιακού βόθρου και άλλες.

Τέτοιες βλάβες μπορεί να είναι τα γλοιώματα του εγκεφάλου, τα αιθουσαία σβαννώματα, τα σβαννώματα του τριδύμου νεύρου, τα μηνιγγιώματα της βάσης του κρανίου, τα αδενώματα της υπόφυσης κ.ά.

Τα αιθουσαία σβαννώματα αποτελούν καλοήθεις όγκους του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος που κριτικό σημείο στην αντιμετώπισή τους είναι η διατήρηση της λειτουργίας του προσωπικού νεύρου. Βλάβη του προσωπικού νεύρου αποτελεί σημαντική αναπηρία για τον ασθενή.

Ο νευροχειρουργός θα πρέπει, διεγχειρητικά, να είναι σε θέση αφενός μεν να αναγνωρίζει το προσωπικό νεύρο αφετέρου να το διατηρήσει ανατομικά, αποκολλώντας το μικροχειρουργικά από την εξεργασία.

Τα σβαννώματα του τριδύμου νεύρου συνιστούν καλοήθεις όγκους του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, που λόγω της θέσης τους αλλά και της γειτνίασής τους με σημαντικές νευροαγγειακές δομές συνιστούν μία πρόκληση για το νευροχειρουργό. Η γνώση της μικροχειρουργικής ανατομίας και η προσεκτική αποκόλληση των νευροαγγειακών δομών από την εξεργασία συνιστούν το κλειδί της επιτυχούς αντιμετώπισης.

Τα γλοιώματα συνιστούν όγκους του εγκεφάλου με διαβάθμιση όσον αφορά το βαθμό κακοήθειάς τους. Μπορούν να εδράζονται σε εύκολα προσβάσιμες και μη περιοχές του εγκεφάλου.

Στη δεύτερη περίπτωση η προσέγγιση οφείλει να είναι σαφώς πιο κομψή προκειμένου να αφαιρεθεί η εξεργασία και, παράλληλα, να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος νευρολογικού ελλείμματος για τον ασθενή. Στο πλαίσιο αυτό ο ανατομικός διαχωρισμός της εξεργασίας από τον υγιή εγκεφαλικό ιστό αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επιτυχή έκβαση των επεμβάσεων αυτών.

Τα αδενώματα της υπόφυσης συνιστούν καλοήθεις όγκους που εδράζονται στην περιοχή του βόθρου της υπόφυσης, ανατομική οστέινη δομή στο κέντρο του εγκεφάλου. Μπορούν να επεκτείνονται σε γειτονικές δομές της βάσης του κρανίου ενθυλακώνοντας σημαντικές νευροαγγειακές δομές της περιοχής. Και εδώ η εφαρμογή μικροχειρουργικών τεχνικών, εστιάζοντας στην αποκόλληση των νεύρων και των αγγείων από τη βλάβη, αποτελεί το βασικό πυλώνα της επιτυχούς αντιμετώπισής τους.

Τέλος, τα μηνιγγιώματα στη βάση του κρανίου συνιστούν καλοήθεις εξεργασίες που μπορούν να βρίσκονται, ή ακόμη και να ενθυλακώνουν, σημαντικές νευροαγγειακές δομές.

Εδώ η σωστή χειρουργική προσέγγιση και ο λεπτομερής τρόπος αποκόλλησης της εξεργασίας από τις πέριξ σημαντικές νευροαγγειακές δομές, αποτελουν τη βασική προϋπόθεση της επιτυχούς αφαίρεσης των εξεργασιών αυτών.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι μία επιτυχής χειρουργική επέμβαση για μία δύσκολα προσπελάσιμη εξεργασία του εγκεφάλου και της βάσης του κρανίου, έγκειται, τόσο στην πολύ καλή γνώση της ανατομίας του εγκεφάλου και της βάσης του κρανίου, όσο και στην εφαρμογή μικροχειρουργικών τεχνικών που απαιτούνται προκειμένου η εξεργασία να αφαιρεθεί χωρίς να προσβληθούν σημαντικές νευροαγγειακές δομές πέριξ αυτής.

Η χρήση των νέων μεθόδων και τεχνικών βοηθάει σημαντικά στην επίτευξη του στόχου αυτού.

Γράφει ο Σπυρίδων Λαφαζάνος, MD, PhD

Νευροχειρουργός

www.s-lafazanos.gr