Κορωνοϊός: Ο αντίκτυπος στις σχέσεις εξαιτίας της καραντίνας

Λόγω των μέτρων προστασίας για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας, οι άνθρωποι περνούν περισσότερο χρόνο στο σπίτι – μερικοί δουλεύουν από το σπίτι, τηρούν την κοινωνική αποστασιοποίηση, απομόνωση και καραντίνα. Αυτό σημαίνει ότι τα ζευγάρια (με ή χωρίς παιδιά) θα είναι μαζί στον ίδιο χώρο για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους. 

Η ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια, Ιωάννα Θεοδωρακοπούλου μας κάνει μια πλήρη ανάλυση του ιδιαίτερου προβλήματος και μας δίνει λύσεις:

Οι περίοδοι υψηλού στρες όπως αυτή, μπορεί να προκαλέσουν ένταση μεταξύ των συντρόφων και να φέρει στην επιφάνεια τις πραγματικές αδυναμίες μιας σχέσης. Το ζευγάρι αναπόφευκτα θα βιώσει στιγμές κατά τις οποίες ο ένας θα μοιάζει ότι προκαλεί σύγχυση, θυμό ή τρόμο στον άλλον. Όμως αυτές οι περίοδοι μπορούν να αναδείξουν και τις ανθεκτικές  σχέσεις.  

Σίγουρα, τα ζευγάρια αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις στην καθημερινή τους ζωή. Σε αυτό που διαφέρει η συγκεκριμένη περίοδος είναι ότι το εύρος των αλλαγών είναι τεράστιο σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Η αβεβαιότητα ως προς το πώς θα εξελιχθεί τόσο ο ιός όσο και η εξάπλωση του, η κοινωνική απομόνωση, οι οικονομικές δυσκολίες, η έλλειψη ελέγχου στην ημέρα, η μη-προβλεψιμότητα των καταστάσεων. Συν το πλήθος των αποφάσεων που πρέπει να ληφθούν άμεσα, όπως η αγορά και αποθήκευση τροφίμων, σχέδια που πρέπει να ακυρωθούν, ο χρόνος μπροστά στις οθόνες αλλά και στις ειδήσεις, και ποιου δουλειά θα έχει προτεραιότητα. 

Οι άλλοτε αποτελεσματικοί τρόποι να χαλαρώνουμε τώρα όχι μόνο δεν έχουν τον ίδιο αντίκτυπο αλλά δεν είναι καν διαθέσιμοι. Και ακόμα κι όσοι διατηρούν χαμηλούς τόνους ανησυχίας για τον πιθανό αντίκτυπο του ιού στη ζωή τους, ανησυχούν για τις δουλειές τους, την οικονομία και τους μη-προβλέψιμους τρόπους με τους οποίους η πανδημία του πανικού θα αλλάξει την ζωή όπως την ξέρουμε τώρα. 

Εν συντομία, είμαστε όλοι σε ανησυχία. Στις σχέσεις όμως, όταν αισθανόμαστε αβεβαιότητα, άγχος ίσως και καταθλιπτικά, συνήθως το βγάζουμε στους πιο κοντινούς μας, στους αγαπημένους μας,  στον σύντροφο μας.

Θα σας δώσω παραδείγματα μερικών ζευγαριών αυτές τις ημέρες τόσο εντός όσο κι εκτός γραφείου. Ένα ζευγάρι στο σούπερ μάρκετ διαφωνούσε μπροστά σε κονσέρβες καλαμποκιού γιατί η κυρία επέμενε να τις πάρουν και ο άνδρας διαφωνούσε λέγοντάς τις ότι είχαν αρκετές ήδη στο σπίτι και καθόλου χώρο για περισσότερες. Εκείνη αρνιόταν να τις αφήσει και εν τέλει ο άνδρας υποχώρησε με έντονη την δυσαρέσκεια στο πρόσωπό του. Ήταν εμφανές ότι και οι δύο ήταν πολύ ανήσυχοι και κουρασμένοι.

Μια άλλη περίπτωση ενός γιατρού και μιας δημοσιογράφου, ζευγάρι ετών, δεν μπορούσαν να σταματήσουν να τσακώνονται για 3 μέρες και η εχθρικότητα στην επικοινωνία τους αύξανε με γεωμετρική πρόοδο. Στο ερώτημά μου τί ήταν αυτό που προκάλεσε όλη αυτή την ένταση, αυτό που ανάφεραν ήταν στην ουσία η αφορμή και όχι η αιτία. Είχαν εντελώς διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά τον κίνδυνο της εξάπλωσης του ιού. Λόγω της ιατρικής του ιδιότητας, εκείνος πίστευε ότι δεν πρέπει να πανικοβληθούν αλλά να κάνουν τις άμεσες αλλαγές στον τρόπο ζωής τους ώστε να περιορίσουν τον κίνδυνο για τους ίδιους και τα δύο μικρά παιδιά τους. Για εκείνον, σήμαινε ότι εκτός των επαγγελματικών του υποχρεώσεων, θα έπρεπε οι δυο τους να περιορίσουν τις επαφές τους – να μην συναντούν φίλους και συγγενείς, να μένουν στο σπίτι όσο περισσότερο, να αποθηκεύσουν τρόφιμα από online τροφοδοσίες και να ακολουθήσουν τις βασικές ιατρικές οδηγίες όσον αφορά το πλύσιμο των χεριών και την απολύμανση των επιφανειών στο σπίτι.

Εκείνη απ την άλλη, ενώ δεν αψηφούσε τους κινδύνους για την υγεία, θεωρούσε ότι απλά με λίγη παραπάνω προσοχή, οι  πιθανότητες να προσβληθούν από την ασθένεια ήταν ελάχιστες. Δεν συμφωνούσε με τον άνδρα της σχετικά με την πλήρη διακοπή των κοινωνικών τους επαφών,  ειδικά για τα μικρά παιδιά που είχαν συχνά φίλους στο σπίτι. Επίσης, επέμενε ότι οι επισκέψεις των παππούδων ήταν ένα σημαντικό όφελος στις ζωές των κόρων τους. 

Αντιδρούσε λέγοντας, από πότε η θεραπεία έγινε χειρότερη από την ασθένεια;

 Όταν έμαθαν ότι το σχολείο των κοριτσιών έκλεισε, η ίδια ζήτησε άμεσα άδεια για να είναι με τα παιδιά. Όταν εκείνος επέμενε να πουν στην νταντά να πάρει λίγες εβδομάδες άδεια για να περιορίσουν την επαφή των παιδιών μαζί της, η γυναίκα του θύμωσε. Εκείνη θεώρησε ότι ήταν υπερβολική η αντίδρασή του και ήθελε βοήθεια με τα παιδιά και τις δουλειές του σπιτιού. Εκείνη ήθελε να μπορεί να συναντάει φίλους κατά καιρούς και να βγαίνει για τρέξιμο.  Εκείνος εξοργισμένος, θεωρούσε ότι η γυναίκα του υποτιμούσε τον κίνδυνο τόσο για τον εαυτό της, όσο και για τα παιδιά και εκείνον. Αυτή η διαφωνία οδήγησε σε άλλες παρόμοιες, και στο τέλος ένοιωθαν έντονο θυμό για το ότι δεν μπορούσε ο ένας να καταλάβει και να σεβαστεί τον άλλον.  

Η συμμόρφωση με τη νέα σύσταση κοινωνικής αποστασιοποίησης ήταν κάτι εύκολο για το μεταξύ τους - απέφευγαν ο ένας τον άλλον εντελώς. Αντί να έρθουν κοντά  και να ενισχύσουν τις προσωπικές τους δυνάμεις κατά τη διάρκεια αυτής της παγκόσμιας κρίσης, απομακρύνθηκαν εντελώς. Αλλά συμφώνησαν σε ένα πράγμα. Ότι η συνθήκη της καραντίνας μαζί, δημιουργούσε συναισθήματα μοναξιάς και ασφυξίας και για τους δύο.

Ένα επίσης χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν μια περίπτωση ζευγαριού που κατάφεραν να συζητήσουν σαν ενήλικες. Εκείνος έλεγε ότι η από κοινού απόφαση να ρίξουν τους τόνους, να μείνουν σπίτι και να αποφύγουν άλλους, ήταν κάτι πιο δύσκολο για την κοπέλα από ότι για εκείνον λόγω του ότι εκείνη ήταν πιο κοινωνική. Απ την άλλη εκείνος, πιο εσωστρεφής κατά κοινή τους ομολογία, ήταν μια χαρά με το να δουλεύει από το σπίτι και να περνάει και χρόνο με την γυναίκα του. Μετά από σκέψη εκείνη έδωσε δίκιο στον άντρας της ότι όταν εκείνη νοιώθει δυστυχής μπορεί να γίνει πολύ εριστική με εκείνον. 

Υποσχέθηκαν ο ένας στον άλλον ότι θα προσπαθούσαν να είναι πιο υπομονετικοί και καλοσυνάτοι μεταξύ τους. Ήθελαν να καταφέρουν να προσαρμοστούν στις αλλαγές της περιόδου αυτής αλλά να παραμείνουν στην ίδια ομάδα. Και οι δύο απολογήθηκαν εκ των προτέρων αν δεν τηρήσουν κάποια στιγμή αυτό που είπαν και έδωσαν τα χέρια ότι θα κάνουν ότι μπορούν για να σεβαστούν την σχέση τους. Και προς το παρόν τα πηγαίνουν πολύ καλά.

Προφανώς, τα παραπάνω ζευγάρια είναι πολλά και οι αφορμές για διαφωνίες και συγκρούσεις ποικίλλουν από ζευγάρι σε ζευγάρι αλλά υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής. Ο φόβος και το άγχος όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με το άγνωστο. Αν λοιπόν διαπιστώνετε ότι έχετε διαφορετική έως συγκρουσιακή προσέγγιση συγκριτικά με τον σύντροφό σας, κι αυτό σας προκαλεί δυσφορία, το ερώτημα είναι αν η επικοινωνία που έχετε καθιερώσει στην σχέση σας θα μπορέσει να στηρίξει τη δεδομένη στιγμή, εποικοδομητικές συζητήσεις και λήψη αποφάσεων με τις οποίες και οι δύο θα αισθάνεστε ότι εισακούγεστε με αμοιβαίο σεβασμό. Η επικοινωνία είναι το κλειδί για να αποφύγετε την κλιμάκωση μιας έντονης κατάστασης. 

Χρειάζεται πρωτίστως να δεχτούμε ότι αυτές τις περιόδους απομόνωσης θα έρθουν στην επιφάνεια αρκετές ιδιαιτερότητες, ευερεθιστότητα και μικρές φιτιλιές που χάνονταν στην άλλοτε καθημερινότητα, , διότι αυτός ο επιπλέον χρόνος έχει δοθεί υπό συνθήκες φόβου. Αυτό περιπλέκει τα πράγματα είναι η έλλειψη αυθορμητισμού στην εκδήλωση των συναισθημάτων τους και οι ειλικρινείς συζητήσεις για τις σκέψεις και τις αδυναμίες τους. Κι αυτό καλοδέχεται την νευρικότητα. Τσακωμοί με τα παιδιά, πώς γέμισε το πλυντήριο πιάτων μέσα σε λίγες ώρες, γιατί είναι η βρεγμένη πετσέτα στο πάτωμα, ή το δυνατό ροχαλητό του που ενοχλεί τους άλλους και δεν μπορούν να κοιμηθούν όλη νύχτα. Δεν καταφέρνουμε να αναγνωρίσουμε ή να εντοπίσουμε την αναπόφευκτη γενικότερη ένταση πίσω από τις κατηγορίες. Κατηγορούμε τους συντρόφους μας αντί να αναγνωρίσουμε την συναισθηματική μας φόρτιση.

Τα ζευγάρια το οφείλουν στην σχέση τους να βρουν χρόνο να κάτσουν κάτω, χωρίς να απασχολούνται με κάτι άλλο ταυτόχρονα, αφήνοντας μακριά τα κινητά και να δημιουργήσουν το κλίμα όπου και οι δύο θα μπορούν με απόλυτη ειλικρίνεια και άνεση να εκθέσουν τις αδυναμίες τους και να μιλήσουν για το πώς τους επηρεάζει όλο αυτό. Ο ένας μπορεί να έχει πιεστεί περισσότερο από τον άλλον. Κι εκεί μπορεί να πάρει την «σκυτάλη» ο πιο ψύχραιμος μιλώντας για τον εαυτό του. Δεν βοηθούν οι επικριτικές δηλώσεις όπως «Μα καλά τί έχεις πάθει ; Γιατί έχεις τρελαθεί ; Δεν είναι τόσο μεγάλο θέμα πια», αλλά «έχω αγχωθεί πολύ αυτή την στιγμή» ή «θα ήθελα να κάτσουμε  και να βρούμε μαζί τρόπο να το ξεπεράσουμε».

Είναι απαραίτητο να είναι πραγματικά περίεργος ο ένας για την άποψη του άλλου. Αυτό προϋποθέτει ότι θα βάλουν στην άκρη ότι έχουν στο μυαλό τους  και να προσπαθήσουν να ακούσουν ο ένας τον άλλον για να μπορέσουν να καταλάβουν γιατί ο άνθρωπος τους παίρνει τις συγκεκριμένες αποφάσεις. Για παράδειγμα, αν ο ένας αποθηκεύει τρόφιμα χωρίς να υπάρχει αυτή η ανάγκη, πριν του ζητήσετε να μην το κάνει αυτό, προσπαθήστε να καταλάβετε γιατί το κάνει. Αν υπάρχουν ενδείξεις καταναγκασμού, αυτό αφορά προηγούμενες εμπειρίες στέρησης, συναισθηματικής ή υλικής. Επιπλέον πρέπει να εκφράσουν τις προτιμήσεις τους και να μοιραστούν τις ανησυχίες τους σχετικά με τον αντίκτυπο των ενεργειών του άλλου, αλλά έχοντας υπόψιν τους λόγους που αισθάνεται ανασφάλεια και οδηγείται σε συγκεκριμένες συμπεριφορές, δίνει το περιθώριο στον άλλον να προβληματιστεί για την αιτία και έτσι να είναι πιο ήπια η ανάγκη του ενός να αλλάξει ο άλλος τον τρόπο του.

Βέβαια θα βοηθήσει να είναι συμπονετικοί για πράγματα που δεν μπορούν να καταλάβουν.  

Το άγχος είναι σαφές ότι μπορεί να επηρεάσει την κρίση μας, ενδεχομένως και στο βαθμό που να μην μπορούμε να διακρίνουμε μια πραγματική από μια φανταστική απειλή ή και να θέσουμε ως προτεραιότητα πράγματα που δεν έχουν νόημα για τον άνθρωπό μας. Στο πλαίσιο του Covid-19, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τον συνεχή έλεγχο του τηλεφώνου για ειδοποιήσεις ειδήσεων, ακόμη και αν αυτή η συμπεριφορά είναι επιζήμια και καθόλου παραγωγική. Αν εκεί επικοινωνήσουμε αυτό που παρατηρούμε,  "φαίνεται ότι είσαι πραγματικά ανήσυχος", οι πιθανότητες να ξεκινήσει ένας ουσιαστικός διάλογος είναι καλές.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Μπορούν να εκφράσουν την ανησυχία τους σχετικά με το πώς θα μπορέσουν να παραμείνουν ψύχραιμοι και αισιόδοξοι μέσω διαφόρων δραστηριοτήτων ίσως και ψυχαγωγικού χαρακτήρα (μικρά ραντεβού, να μαγειρεύουν και να γευματίζουν μαζί, να κάνουν μαζί ένα online μάθημα χορού, ή μια βόλτα σε ένα μουσείο ηλεκτρονικά, να δουν μια κωμωδία, να ακούσουν μια ομιλία, την αγαπημένη τους μουσική).  Μαζί θα βρουν ιδέες που θα ευχαριστούν και τους δύο, προκαλώντας την παιδικότητα αλλά και τη χαλάρωση  εν μέσω δύσκολων συνθηκών. Βέβαια καλό θα ήταν να μην αυξήσουν την κατανάλωση σε αλκοόλ γιατί μετά θα είναι απαγορευτικό να συζητήσουν, καθώς η διαφωνία είναι πιο πιθανή, με τεταμένα νεύρα  και ενδεχομένως να δημιουργήσετε ένα πρόβλημα λόγω της μη-νηφάλιας κατάστασης.

Σαφώς είναι απαραίτητο να διατηρήσουν την ατομικότητά τους. 

Να οργανώσουν τον τρόπο εργασίας απ` το σπίτι χωρίς ο ένας να δυσκολεύει τον άλλον, να γυμνάζονται μόνοι τους  (εκτός αν το απολαμβάνουν ως ζευγάρι να γυμνάζονται μαζί) και να διατηρούν τις κοινωνικές τους επαφές ξεχωριστά (μέσω της διαθέσιμης τεχνολογίας).  Γι` αυτό προέχει ο καθένας να κατανοήσει πραγματικά τις δικές του ανάγκες ώστε να μπορεί να τις εξηγήσει και στον άνθρωπό του. Αν τις έχετε αφήσει πίσω (ίσως και χρόνια), υπάρχει λύση. Μπορείτε να παίξετε ένα παιχνίδι με τον σύντροφό σας. Ξεκινήστε κάνοντας ο καθένας σας μια λίστα με όλες τις ανησυχίες συμπεριλαμβάνοντας και όσες αφορούν τον κορωνοϊό. Δεν χρειάζονται φίλτρα ούτε αποκρύψεις. Γράψτε ό,τι έρχεται στο μυαλό. Στη συνέχεια, υπογραμμίστε τα 5 πιο ανησυχητικά για εσάς θέματα. Και μετά μοιραστείτε τα μεταξύ σας. Για κάθε ανάγκη σας, διακρίνετε αν είναι πραγματοποιήσιμη ή όχι. Εάν είναι, συζητήστε τι μπορεί να σας βοηθήσει να αισθανθείτε μεγαλύτερη ασφάλεια. Προφανώς και ο καθένας σας θα έχει διαφορετική άποψη και αίσθηση αλλά μην ξεχνάτε ότι δεν υπάρχει σωστή και λάθος απάντηση. Για ορισμένους ανθρώπους, η προσφορά βοήθειας και υποστήριξης στους άλλους τους βοηθάει να διαχειριστούν το άγχος τους. Για άλλους, ο γενικός καθαρισμός του σπιτιού είναι η λύση. 

Τί λέτε ; Θα δοκιμάσετε την άσκηση ;

Ας μην ξεχνάμε ότι σε όλο αυτό είμαστε όλοι μαζί. Ας δικαιολογήσουμε ο ένας τον άλλον όταν δεν μπορεί να ανταποκριθεί όπως θα θέλαμε. Ας αφήσουμε τα μικροπράγματα να περάσουν. Κι ας εκμεταλλευτούμε αυτή την πολύ πρωτόγνωρη και αρκετά περιοριστική περίοδο για να βρούμε νέους και δημιουργικούς τρόπους να έρθουμε πιο κοντά με τον άνθρωπό μας αντί να τον κατηγορούμε για τα πάντα. Ούτως ή άλλως υπάρχουν τεράστια οφέλη στο να έχεις μια σχέση αγάπης σε τέτοιες περιόδους. Στιγμές που είναι «φάρμακο» να μπορείς να μοιραστείς τα συναισθήματά σου, να διατηρείς μια στενή σχέση οικειότητας με τον άνθρωπο που αγαπάς, να αισθάνεσαι την έγνοια και την τρυφερότητα του συνανθρώπου σου.