Το ζήτημα της ευθανασίας στην Κύπρο σε συνεδρίο υπό την αιγίδα της Βουλής

Συνέδριο με θέμα την αναγνώριση και την κατοχύρωση του δικαιώματος στην ευθανασία συνδιοργάνωσαν την Παρασκευή η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου και η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών, υπό την αιγίδα της Βουλής των Αντιπροσώπων.

Στον χαιρετισμό της πριν την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου, η Πρόεδρος της Βουλής Αννίτα Δημητρίου επεσήμανε τα πολλά και δυσεπίλυτα ηθικά ζητήματα, καθώς και τα δύσκολα νομικά ερωτήματα στα οποία κάθε σύγχρονη κοινωνία καλείται να απαντήσει σε σχέση με το ζήτημα του χρόνου και του τρόπου επέλευσης του τέλους της βιολογικής υπόστασης του ασθενούς σε καταληκτικό στάδιο, ο οποίος επιθυμεί να έχει έναν αξιοπρεπή θάνατο. 

«Επέστη λοιπόν ο χρόνος η Κύπρος, όπως κάθε σύγχρονη κοινωνία η οποία αφουγκράζεται τις απαιτήσεις των πολιτών της και ευαισθητοποιείται σε θέματα δικαιωμάτων του ανθρώπου, να εγκύψει στο εν πολλοίς διαμφισβητούμενο ζήτημα του δικαιώματος στον θάνατο και μέσα από τη δημόσια συζήτηση να καταλήξει οριστικά και αμετάκλητα κατά πόσο υφίσταται ένα τέτοιο δικαίωμα άξιο προστασίας ή κατά  πόσο η αναγνώριση ενός τέτοιου δικαιώματος αντιστρατεύεται τελικά το ίδιο το  δικαίωμα στη ζωή, το οποίο κάθε κράτος οφείλει θεσμικά να εγγυάται και να προστατεύει» ανέφερε.

Η κ. Δημητρίου εξέφρασε επίσης την ικανοποίησή της για την παρουσία στο συνέδριο όλων των πλευρών που εμπλέκονται στο πολυεπίπεδο αυτό θέμα, τόσο από τον νομικό όσο και από τον ευρύτερο ιατρικό κόσμο, όσο και από την εκκλησία και τους εκπροσώπους των οργανωμένων ασθενών, «γιατί επιβάλλεται οι θέσεις όλων να καταγραφούν, ώστε να κριθεί οριστικά κατά πόσο η κοινωνία της Κύπρου είναι έτοιμη να προχωρήσει αποφασιστικά στο επόμενο βήμα και κατά πόσο υφίσταται πράγματι επιτακτική κοινωνική ανάγκη ρύθμισης του θέματος, σύμφωνα πάντοτε με τις πάγιες νομολογιακές αρχές του ΕΔΑΔ».

Η πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Ειρήνη Χαραλαμπίδου ανέφερε πως η Επιτροπή ξεκίνησε τη συζήτηση στις 24 Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους, με τον προγραμματισμό της να προβλέπει ολοκληρωμένη διαβούλευση και κατάθεση απόψεων από οργανωμένα σύνολα κατά τη δεύτερη σχετική συνεδρίαση θα διεξαχθεί μετά το Πάσχα, όταν και θα έχει ολοκληρωθεί η έκθεση της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου.

«Έχουμε διαπιστώσει πως σε εκείνες τις χώρες όπου η ευθανασία έχει ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο και η ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία, αυτή διέπεται από ένα ιδιαίτερα αυστηρό νομικό πλαίσιο, με πρόνοιες που θα διασφαλίσουν ότι δεν θα υπάρξουν καταχρηστικές πρακτικές. Προσωπικά θεωρώ ότι πρέπει ως πολιτεία να αναγνωρίσουμε αυτό το δικαίωμα επιλογής», σημείωσε η κ. Χαραλαμπίδου, προσθέτοντας πως «η πρωτοβουλία να ανοίξουμε το κεφάλαιο της ευθανασίας έχει γίνει αποδεκτή με θετική αντίδραση από την κοινωνία, είναι ένα τραγικό γεγονός το οποίο όμως πρέπει κάποια στιγμή να διαχειριστούμε».

«Υπενθυμίζω ότι είναι θεσμοθετημένο δικαίωμα του ασθενούς να μην αποδεχθεί θεραπεία όταν ενημερωθεί για ανίατη ασθένεια με συγκεκριμένη καταληκτική πορεία. Η ευθύνη του γιατρού περιορίζεται στην επαρκή ενημέρωση του ασθενούς για τις υπάρχουσες θεραπείες», συμπλήρωσε.

«Γιατί να μην δώσουμε στον ασθενή το δικαίωμα να επιλέξει πώς θα φύγει αν η κατάληξη είναι επιβεβαιωμένη, στο πλαίσιο ενός αυστηρού νομικού πλαισίου, με όλες τις ασφαλιστικές δικλείδες που έχουν υιοθετηθεί και εφαρμόζονται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Η απόφαση ανήκει σε εκείνον που υποφέρει και σε αυτόν τον δρόμο οι ασθενείς βαδίζουν μόνοι τους και για αυτό έχουν δικαίωμα επιλογής, το μόνο που καλείται η πολιτεία να πράξη είναι να του δώσει την επιλογή μέσα από το σωστό θεσμικό πλαίσιο», κατέληξε η κ. Χαραλαμπίδου.

Ο Πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου Χρίστος Κληρίδης δήλωσε πως στόχος του συνεδρίου είναι να αρχίσει ο προβληματισμός τόσο στην κοινωνία, όσο και εντός του Συλλόγου, δεδομένου ότι τα μέλη του δεν έχουν πάρει οποιαδήποτε απόφαση επί του θέματος μέχρι στιγμής.

Σημειώνοντας ότι σε κάποιες χώρες, όπως η Ιταλία, απαγορεύτηκε το δημοψήφισμα για τα θέματα της ευθανασίας, ο κ. Κληρίδης δήλωσε πως αναμένει με ενδιαφέρον τα πορίσματα της έρευνας για την Κύπρο, ενώ τάχθηκε κατά των δημοψηφισμάτων καθώς «τείνουν να εκλαϊκεύουν σοβαρά επιστημονικά θέματα και συνεπώς θα πρέπει να ληφθούν οι σωστές αποφάσεις με την καθοδήγηση των εμπειρογνωμόνων».

Επιπλέον, εξέφρασε την ετοιμότητα του Συλλόγου να παράσχει νομική βοήθεια στη σύνταξη της πρότασης νόμου, «καθώς αν υπάρξει πλαίσιο νόμου αυτό θα πρέπει να είναι συμβατό με τις πρόνοιες της σύμβασης και προάσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν καταχρήσεις».

«Νομίζω η πολιτεία αν κρίνει ότι υπάρχει κοινωνική ανάγκη δεν θα διστάσει να προχωρήσει. Ελπίζω και εύχομαι η συνεδρία αυτή να συντελέσει προς την κατεύθυνση του σωστού προβληματισμού. Κάπου έχω την αίσθηση ότι προς το παρόν η πολιτεία ίσως να μην είναι έτοιμη να προχωρήσει και έτσι θα πρέπει αν θα γίνει κάτι να γίνει με πρόταση νόμου, χωρίς να είναι η πρώτη φορά που η πολιτεία, όταν κατατεθεί μία πρόταση νόμου, την υιοθετεί, την επεξεργάζεται και την τελειοποιεί», συμπλήρωσε σχετικά.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΠΔΣ Κώστας Παρασκευάς στάθηκε στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που εδρεύει στο Στρασβούργο σχετικά με το θέμα της ευθανασίας, στις οποίες το δικαστήριο επιβεβαίωσε τη θέση πως το δικαίωμα ενός ατόμου να αποφασίζει με ποια μέσα και σε ποιο σημείο θα τελειώσει τη ζωή του, υπό τον όρο ότι είναι σε θέση να αποφασίσει ελεύθερα για αυτό το ζήτημα και να ενεργήσει ανάλογα, είναι μία από τις πτυχές του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής.

«Η δημόσια συζήτηση δείχνει πόσο δύσκολο είναι να συμβιβαστούν οι δύο θεμελιώδεις αρχές της προστασίας της ανθρώπινης ζωής και της αυτονομίας και της αυτοδιάθεσης του ατόμου. Σύμφωνα με την νομολογία του Στρασβούργου εναπόκειται στα κράτη-μέλη μέσω της νομοθεσίας τους να αποφασίσουν κατά πόσο η ευθανασία θα επιτρέπεται στις έννομες τάξεις τους», ανέφερε ο κ. Παρασκευάς, προσθέτοντας πως το ΕΔΑΔ έχει συμπεράνει ότι κατά την άσκηση εξεύρεσης μιας ισορροπίας τα κράτη-μέλη απολαμβάνουν ένα ευρύ περιθώριο εκτίμησης μεταξύ του ατομικού δικαιώματος του σεβασμού της αυτονομίας και της αξιοπρέπειάς του και την ανάγκης να εγγυηθεί την προστασία της ζωής των ευάλωτων ατόμων, με το δικαστήριο να διατηρεί ωστόσο την εξουσία να ελέγξει αν το κράτος έχει συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις του.

«Παρά τις εγγενείς δυσκολίες, ο δημόσιος διάλογος στην Κύπρο για το ζήτημα της ευθανασίας βρίσκεται εν εξελίξει. Το ζητούμενο είναι ότι εφόσον η χώρα μας επιλέξει να ρυθμίσει νομοθετικά το ζήτημα της ευθανασίας, τότε θα πρέπει να κινηθεί εντός του προβλεπόμενου περιθωρίου εκτίμησης και να καταλήξει σε ένα ξεκάθαρο και ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο για την ευθανασία σε πλήρη συμμόρφωση με τις επιταγές των άρθρων 2 και 8 της Σύμβασης Προστασίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου», κατέληξε ο κ. Παρσκευάς.

Τέλος, στη ομιλία της η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Στυλιανού-Λοττίδη τόνισε ότι το δικαίωμα στη ζωή και στην υγεία ως ατομικό δικαίωμα κατοχυρώνονται συνταγματικά ως το ανώτερο αγαθό, το οποίο αξιώνει από το κράτος την απόλυτη προστασία τόσο με την αποφυγή πράξεων που μπορεί να το βλάψει, όσο και με τη θετική υποχρέωση να προβαίνει σε ενέργειες για την προστασία του.

«Σε κάθε περίπτωση, απαραίτητη προϋπόθεση εφαρμογής οποιασδήποτε μορφής ευθανασίας θα πρέπει να είναι η πλήρης, έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση του ασθενή ώστε η βούλησή του να εκφράζεται χωρίς αμφιβολία», τόνισε επί του ζητήματος της ευθανασίας.

«Το νεοπαγές δικαίωμα στον θάνατο ως ατομικό δικαίωμα δεν έχει ακόμη αποκτήσει νομική κατοχύρωση. Το αξιόποινο της ευθανασίας κρίνεται σύμφωνα με τους γενικούς κανόνες του ποινικού δικαίου που αφορούν στα αδικήματα κατά προσώπου», προσέθεσε, συμπληρώνοντας πως από την κυπριακή έννομη τάξη απουσιάζουν ρυθμίσεις που αναφέρονται και ρυθμίζουν δικαιώματα ασθενών με ανίατες ασθένειες ή που βρίσκονται στο τελικό στάδιο της ασθένειάς τους, τις προϋποθέσεις να ζητήσει κανείς τον τερματισμό της ζωής και τις αντίστοιχες σχετικές υποχρεώσεις του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

«Δεδομένης της πολυδιάστατης φύσης του ζητήματος τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πολύπλοκα, ενώ οι απαντήσεις και οι αποφάσεις δεν είναι καθόλου εύκολες. Η απάντηση βρίσκεται μόνο σε αυτόν που οδεύει επώδυνα προς τον θάνατο και σίγουρα δεν είναι πάντοτε η ίδια», κατέληξε η Επίτροπος.