ΣτΕ: Ευρέως διαδεδομένη η ρητορική μίσους στην Κύπρο

Η ρητορική μίσους που πλήττει διάφορες ομάδες παραμένει ευρέως διαδεδομένη στον κυπριακό δημόσιο λόγο διαπιστώνει σε έκθεσή της για την Κύπρο που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI).

Η ECRI ιδρύθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως ένας ανεξάρτητος μηχανισμός παρακολούθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που ειδικεύεται σε ζητήματα που σχετίζονται με την καταπολέμηση του ρατσισμού, των διακρίσεων (με βάση τη «φυλή», την εθνοτική/εθνική καταγωγή, το χρώμα, την ιθαγένεια, τη θρησκεία, τη γλώσσα, τον γενετήσιο προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου) της ξενοφοβίας, του αντισημιτισμού και της μισαλλοδοξίας.

Στην έκθεσή της η Επιτροπή προβαίνει σε δεκαπέντε συστάσεις προς τις κυπριακές αρχές, σημειώνοντας παράλληλα πως από την έγκριση της πέμπτης έκθεσής της για την Κύπρο στις 17 Μαρτίου 2016, έχει σημειωθεί πρόοδος και έχουν αναπτυχθεί καλές πρακτικές σε διάφορους τομείς. Η Επιτροπή χαιρετίζει αυτές τις θετικές εξελίξεις στην Κύπρο, ωστόσο, σημειώνει πως παρά την πρόοδο που σημειώθηκε, υπάρχουν ορισμένα ζητήματα που προκαλούν ανησυχία.

Συστάσεις

Στην έκθεσή της, η ECRI ζητά από τις αρχές να λάβουν μέτρα σε διάφορους τομείς και κάνει μια σειρά συστάσεων. Όπως αναφέρει, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε οι διοικήσεις των σχολείων να διασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή των υφιστάμενων αντιρατσιστικών πολιτικών που σχεδιάζονται από το ΥΠΑΝ.

Επισημαίνει ακόμη ότι οι κυπριακές αρχές θα πρέπει να προετοιμάσουν μια εθνική στρατηγική ΛΟΑΤΙ, η οποία θα συνοδεύεται από ένα εθνικό σχέδιο δράσης, με ενισχυμένη δράση κατά της ρητορικής μίσους εναντίον των ατόμων ΛΟΑΤΙ, μεταξύ των βασικών της στοιχείων.

Οι αρχές, συνεχίζει, θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν τα διάφορα μακροχρόνια κενά στην εφαρμογή της ποινικής νομοθεσίας για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους και της βίας υποκινούμενης από μίσος. Μεταξύ άλλων οι αρχές θα πρέπει να επανεξετάσουν την ποινική νομοθεσία σχετικά με τη ρητορική μίσους και τη βία υποκινούμενη από μίσος, συμπεριλαμβανομένων ένδικων μέσων έννομης προστασίας για τα θύματα και να παρέχουν κατάλληλη εκπαίδευση στους αστυνομικούς, τους δημόσιους κατήγορους και τους δικαστές σχετικά με τη χρήση κατάλληλων ποινικών διατάξεων για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους και της βίας υποκινούμενης από μίσος.

Ακόμη αναφέρει πως θα πρέπει να ληφθεί εσπευσμένα δράση για την υποστήριξη των παιδιών αιτητών ασύλου και άλλων παιδιών μεταναστών για την απόκτηση των δεξιοτήτων της ελληνικής γλώσσας που χρειάζονται για να παρακολουθήσουν τις κανονικές τάξεις της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που διδάσκονται στα ελληνικά και τα μέτρα αυτά θα πρέπει να συνοδεύονται από αξιολογήσεις ατομικών δεξιοτήτων για τον καθορισμό της πιο κατάλληλης σχολικής τάξης στην οποία πρέπει να τοποθετείται το κάθε παιδί.

Επίσης, σημειώνεται ότι θα πρέπει να αναπτυχθούν κατάλληλα χρηματοδοτούμενες πολιτικές ειδικά προσανατολισμένες προς την υποστήριξη των Ρομά στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης, της στέγασης και της εργασίας.

Οι κανόνες εγγραφής που θεσπίστηκαν για τις ΜΚΟ κατά την περίοδο της έκθεσης θα πρέπει να αναθεωρηθούν προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι ΜΚΟ δεν παρεμποδίζονται κατά την παροχή της αναγκαίας υποστήριξης στους αιτητές ασύλου και σε άλλους μετανάστες, συμπληρώνει.

Η πρόοδος που σημειώθηκε

Όπως αναφέρεται, σύμφωνα με μια σύσταση της πέμπτης έκθεσης της ECRI, ο θεσμός του Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Ombudsman) εξουσιοδοτήθηκε το 2019 να οργανώσει τις δικές του εξετάσεις στελέχωσης για την πρόσληψη νέου προσωπικού.

Το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΑΝ) ανέπτυξε μια Εθνική Στρατηγική για την Πρόληψη και τη Διαχείριση της Βίας στα Σχολεία για την περίοδο 2018-2022, και πέραν αυτής το Κυπριακό Παρατηρητήριο για τη Βία στο Σχολείο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου αναπτύσσει και υλοποιεί δράσεις και προγράμματα που στοχεύουν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του εκφοβισμού (bullying) και της βίας στα σχολεία, ενώ παράλληλα προωθεί και παρακολουθεί την εφαρμογή της πολιτικής καταπολέμησης του εκφοβισμού του ΥΠΑΝ, η οποία εισήχθη το 2020, προστίθεται.

Η Επιτροπή αναφέρει πως το Φεβρουάριο του 2021 τέθηκε σε ισχύ ο Κώδικας Αρχών και Κανόνων Δεοντολογίας για τα μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων που μεταξύ άλλων απαγορεύει τη ρητορική μίσους, την υποκίνηση βίας και τη σεξιστική/ρατσιστική συμπεριφορά των βουλευτών κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους.

Περαιτέρω ευπρόσδεκτα βήματα ήταν ότι τον Αύγουστο του 2019 το Υπουργείο Εσωτερικών έκανε πιο εύκολη την αλλαγή των ονομάτων και του φύλου, συμπεριλαμβανομένων των διεμφυλικών ατόμων, στα επίσημα έγγραφα, ενώ όλοι οι περιορισμοί που συνδέονται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό στο πλαίσιο της αιμοδοσίας καταργήθηκαν τον Απρίλιο του 2022, σύμφωνα με την έκθεση.

Περαιτέρω θετικές εξελίξεις αποτέλεσαν, σημειώνεται, οι διαδικασίες εύρεσης εργασίας για αιτητές ασύλου, οι οποίες έγιναν πολύ πιο εύκολες από τον Οκτώβριο του 2021, ενώ το εύρος των τομέων στους οποίους επιτρέπεται να εργαστούν έχει ήδη επεκταθεί από το 2019. Η ECRI σημείωσε με ικανοποίηση κατά την επίσκεψή στο Δημοτικό Σχολείο Αγίου Αντωνίου της Λεμεσού ότι οι μαθητές Ρομά φαίνεται να ενθαρρύνονται να μάθουν την κουρμπετιανή γλώσσα, ενώ έχει γίνει σημαντική προσπάθεια να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις των περιορισμών που σχετίζονται με την υγειονομική κρίση του COVID-19 στους μαθητές Ρομά, κάτι που περιλαμβάνει την προμήθεια tablet και την πρόσβαση στο διαδίκτυο σε όλους τους μαθητές Ρομά που συμμετέχουν στην ηλεκτρονική εκπαίδευση. Η ECRI χαιρετίζει αυτές τις θετικές εξελίξεις στην Κύπρο, τονίζεται.

Θέματα για τα οποία υπάρχει ανησυχία

Σε ό,τι αφορά τα θέματα για τα οποία ανησυχεί, η Επιτροπή αναφέρει πως ο θεσμός του Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Ombudsman), ο οποίος είναι ο μοναδικός φορέας ισότητας στην Κύπρο, συνεχίζει να μην έχει την αρμοδιότητα να κινήσει ή να συμμετάσχει σε δικαστικές διαδικασίες και αγωγές για λογαριασμό θυμάτων διακρίσεων ή μισαλλοδοξίας.

Η ECRI αναφέρει πως ανησυχεί για τις ορθόδοξες εξομολογήσεις που φέρεται να διοργανώνονται στα σχολεία χωρίς τη συγκατάθεση των μαθητών ή των γονέων τους, αγνοώντας τις απόψεις τους για τη θρησκεία, φαινόμενο που, όπως λέει, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ενισχύει την εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς.

Εκφράζει επίσης λύπη για το γεγονός ότι δεν υπάρχουν τα αποκαλούμενα τείχη προστασίας σε όλους τους βασικούς τομείς των πολιτικών που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα των παράτυπων μεταναστών καθώς και για το ότι οποιεσδήποτε διαδικασίες ή αγωγές σε δικαστήρια εργατικών διαφορών που αφορούν τους μετανάστες αυτούς, είναι πιθανό να οδηγήσουν στην απέλασή τους. Η ECRI θεωρεί ότι οι αναφερόμενες πρακτικές υποβολής ορισμένων ομοφυλόφιλων και λεσβιών στις αποκαλούμενες θεραπείες μετατροπής (conversion therapies) αποτελούν ιδιαίτερα ανησυχητικό ζήτημα.

«Η ρητορική μίσους που πλήττει διάφορες ομάδες ενδιαφέροντος για την ECRI παραμένει ευρέως διαδεδομένη στον κυπριακό δημόσιο λόγο. Δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σύστημα για την παρακολούθηση περιστατικών ρητορικής μίσους. Επίσης, οι περιπτώσεις αυστηρής και άμεσης καταδίκης ρατσιστικών και άλλων μορφών ρητορικής μίσους και ανταπάντησης ομιλίας (counter-speech) από δημόσια πρόσωπα παραμένουν σποραδικές», σημειώνεται.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Επίσης επισημαίνεται πως «το γεγονός ότι τα παιδιά που αιτούνται διεθνή προστασία και βρίσκονται σε ηλικία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης τοποθετούνται συνήθως σε κανονικές τάξεις με βάση την ηλικία τους, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι προηγουμένως αποκτηθείσες δεξιότητές τους σε βασικά σχολικά μαθήματα και χωρίς προπαρασκευαστικά μαθήματα ελληνικής γλώσσας, αποτελεί εξαιρετικά σημαντικό εμπόδιο για την ένταξή και την επιτυχία τους στο σχολείο. Παρά το αξιέπαινο έργο πολλών ΜΚΟ, ειδικά εκείνων που στηρίζουν τους μετανάστες στην Κύπρο, οι δυνατότητές τους να παράσχουν τέτοια στήριξη κινδυνεύουν λόγω των νέων κανόνων εγγραφής που θεσπίστηκαν το 2017».

Στην έκθεση περιλαμβάνονται σε παράρτημα οι απόψεις των εμπλεκόμενων κυπριακών αρχών.