Καρκίνος δέρματος: Ζωτικής σημασίας η πρόληψη και η συχνή εξέταση

Η ευαισθητοποίηση και η πρόληψη αποτελούν το καλύτερο εργαλείο για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης μελανώματος και άλλων καρκίνων του δέρματος, σύμφωνα με τη Διευθύντρια Κλινικών Υπηρεσιών της NIPD Genetics, Δρ. Έλενα Κυπρή.

Η Δρ. Κυπρή σε συνέντευξή της στο YgeiaWatch επισημαίνει πως τα τελευταία χρόνια αυξάνονται ανησυχητικά τα ποσοστά των ανιχνευόμενων περιστατικών καρκίνου του δέρματος, εξέλιξη η οποία θα πρέπει να θορυβήσει και να αφυπνίσει όλους.

Παράλληλα, επισημαίνει τη σημασία των συχνών ελέγχων και των γενετικών εξετάσεων, καθώς, όπως υπογραμμίζει, «η ανίχνευση μελανώματος σε πρώιμο στάδιο σώζει ζωές».

Αύξηση ανιχνευόμενων περιστατικών καρκίνου δέρματος

Με βάση τα στοιχεία του Παγκύπριου Συνδέσμου Καρκινοπαθών και Φίλων (ΠΑΣΥΚΑΦ), στην Κύπρο διαγιγνώσκονται περίπου 20 νέα περιστατικά καρκίνου του δέρματος κάθε χρόνο.

Εντούτοις, όπως αναφέρει η Δρ. Κυπρή, τα τελευταία χρόνια αυξάνονται ανησυχητικά τα ποσοστά των ανιχνευόμενων περιστατικών καρκίνου του δέρματος παγκόσμια.

Σύμφωνα με το Αμερικανικό Εθνικό Ίδρυμα Έρευνας για τον Καρκίνο (National Foundation for Cancer Research) τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, περισσότεροι άνθρωποι έχουν διαγνωστεί με μια μορφή καρκίνου του δέρματος συγκριτικά με όλους τους άλλους τύπους καρκίνου μαζί.

Επιπλέον, στην Ευρώπη κάθε χρόνο καταγράφονται περισσότερα από 100.000 περιστατικά καρκίνου του δέρματος και πέραν των 140.000 περιστατικών μελανώματος, που αποτελεί την πιο επικίνδυνη μορφή καρκίνου του δέρματος.

Στο μελάνωμα οφείλονται οι περισσότεροι θάνατοι

Το μελάνωμα, όπως εξηγεί η Δρ. Κυπρή, είναι ένας από τους πολλούς τύπους καρκίνου του δέρματος.

«Ο βασικός λόγος για τον οποίο εστιάζουμε ιδιαίτερα στο μελάνωμα είναι το γεγονός πως η πλειονότητα των θανάτων από καρκίνο του δέρματος προκαλείται από αυτό», αναφέρει.

«Το μελάνωμα εμφανίζεται σπανιότερα, ωστόσο, είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο αν δεν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα, καθώς έχει την ιδιότητα να εξαπλώνεται με ταχύτητα σε άλλα όργανα του σώματος (μετάσταση)», προσθέτει η Δρ. Κυπρή.

Μελάνωμα, κληρονομικότητα, φύλο και ηλικία

Η ανάπτυξη μελανώματος όπως μας ενημερώνει η Δρ. Κυπρή, παρατηρείται συχνότερα όσο οι άνθρωποι μεγαλώνουν, καθώς γίνεται συσσώρευση γονιδιακών μεταλλάξεων, όπως συμβαίνει με όλους τους τύπους καρκίνου. Η μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 65 χρόνια.

Συγκριτικά στα δύο φύλα, το μελάνωμα εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες, όμως πριν από την ηλικία των 50 ετών, περισσότερες γυναίκες διαγιγνώσκονται με μελάνωμα παρά άνδρες. 

«Είναι σημαντικό, ωστόσο, να τονίσουμε πως το μελάνωμα αναπτύσσεται και σε νεαρά άτομα, ακόμα και σε άτομα κάτω των 30 ετών και πως αποτελεί έναν από τους πιο συνηθισμένους καρκίνους σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες». Το μελάνωμα σπάνια εκδηλώνεται στην παιδική ηλικία, αναφέρει η Δρ. Κυπρή. Περίπου το 10% των μελανωμάτων έχουν κληρονομικό χαρακτήρα και σε αυτές τις περιπτώσεις εντοπίζονται σε νεαρές ηλικίες. «Είναι λοιπόν εξαιρετικά σημαντικό τα άτομα που έχουν οικογενειακό ιστορικό μελανώματος να ελέγχουν τακτικά το δέρμα τους για αλλαγές στο χρώμα ή την όψη υφιστάμενων σπίλων (ελιών), ή για την εμφάνιση νέων σπίλων», επισημαίνει η ειδικός.

Θεραπεία

Η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του επηρεαζόμενου σημείου αποτελεί την κύρια θεραπεία κατά του μελανώματος, υπό την προϋπόθεση ότι η διάγνωση γίνεται σε πρώιμο στάδιο, αναφέρει η Δρ. Κυπρή. «Η ανίχνευση του μελανώματος στο αρχικό στάδιο είναι ζωτικής σημασίας», υπογραμμίζει.  

Όπως μας πληροφορεί η Δρ. Κυπρή, ανάλογα με το στάδιο που βρίσκεται το μελάνωμα, ο γιατρός επιλέγει την κατάλληλη θεραπεία.

Για παράδειγμα, αν δεν υπάρξει έγκαιρη διάγνωση και κατά συνέπεια το μελάνωμα προχωρήσει σε επόμενο στάδιο, η θεραπεία ενδέχεται να περιλαμβάνει ανοσοθεραπεία, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία και στοχευμένη θεραπεία.

Πρόγνωση και μετάσταση

Εάν το μελάνωμα εντοπιστεί νωρίς, όπως αναφέρει η Δρ Κυπρή, όταν δηλαδή ο καρκίνος είναι στην επιφάνεια του δέρματος, το μελάνωμα έχει εξαιρετική πρόγνωση με το ποσοστό επιβίωσης 5 ετών να ανέρχεται στο 99%. Σε περίπτωση μετάστασης σε άλλα όργανα το ποσοστό επιβίωσης μειώνεται σημαντικά.

Την τελευταία δεκαετία, φάρμακα που στοχεύουν σε συγκεκριμένες μεταλλάξεις, όπως την επίκτητη μετάλλαξη στο γονίδιο BRAF, έχουν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς για να επιβραδύνουν ή να σταματήσουν την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Αυτό αντικατοπτρίζει τη χρησιμότητα και αναγκαιότητα των γενετικών ελέγχων στον εντοπισμό μεταλλάξεων που προκαλούν μελάνωμα, είτε αυτές προέκυψαν σποραδικά είτε κληρονομήθηκαν.

«Με τη βοήθεια σύγχρονων τεχνολογιών, οι επιστήμονες είναι πλέον σε θέση να αναπτύξουν εμβόλια για τη θεραπεία κατά του μελανώματος», αναφέρει η ειδικός.

Τα εν λόγω εμβόλια χορηγούνται επί του παρόντος μόνο ως μέρος κλινικών δοκιμών. Μελλοντικά προβλέπεται ότι θα αποτελούν μια νέα αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή για ασθενείς με μελάνωμα, με το σχεδιασμό του εμβολίου να είναι εξατομικευμένος για τον κάθε ασθενή, καθώς θα βασίζεται στις γενετικές και μοριακές πληροφορίες που θα λαμβάνονται μέσω βιοψίας δέρματος.

Περιορισμός στην έκθεση της ηλιακής ακτινοβολίας η καλύτερη πρόληψη

Όπως τονίζει η ειδικός ο περιορισμός της χρονικής διάρκειας έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα μείωσης του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του δέρματος. Αυτό είναι εφικτό παραμένοντας στη σκιά, φορώντας καπέλο, γυαλιά ηλίου, προστατευτικά ρούχα, καθώς επίσης χρησιμοποιώντας αντηλιακό ευρέος φάσματος με SPF 30 ή υψηλότερο. Ο συχνός αυτοέλεγχος για εντοπισμό νέων ή μη φυσιολογικών σπίλων, συμβάλλει επίσης στην έγκαιρη διάγνωση και σε αυξημένες πιθανότητες επιτυχούς θεραπείας.

«Όταν παρατηρηθεί μια αλλαγή, η άμεση ενημέρωση του προσωπικού γιατρού, μπορεί να σώσει ζωές», τονίζει.

Προσοχή στις ελιές του δέρματος

Η πρώτη και πιο συχνή ένδειξη μελανώματος είναι η εμφάνιση ενός νέου σπίλου στο δέρμα, κάτι που συμβαίνει στο 80% των περιπτώσεων ή μια αλλαγή στην εμφάνιση ενός υπάρχοντος σπίλου. Αυτό μπορεί να συμβεί οπουδήποτε στο σώμα, όμως ορισμένες περιοχές που εκτίθενται περισσότερο στον ήλιο επηρεάζονται συχνότερα. Όπως παράλληλα αναφέρει η ειδικός, στις γυναίκες επηρεάζονται συχνότερα τα πόδια ενώ στους άνδρες η πλάτη και το στήθος.

Οι κανονικοί σπίλοι έχουν συνήθως στρογγυλό ή οβάλ σχήμα με λεία άκρη. Στις περισσότερες περιπτώσεις μελανώματος, οι σπίλοι έχουν ακανόνιστο σχήμα και ανομοιόμορφο χρώμα. Άλλα σημάδια που υποδεικνύουν μελάνωμα είναι η ανάπτυξη και εξέλιξη ενός σπίλου, η αιμορραγία από την επιφάνεια του και η εμφάνιση φαγούρας, ευαισθησίας ή πόνου.

Όσον αφορά τις κληρονομικές μορφές μελανώματος, υπάρχουν γενετικές εξετάσεις για συγκεκριμένες μεταλλάξεις που μπορούν να προσδιορίσουν τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό. Στο ενδεχόμενο αυτό θα αποφασιστεί, από κοινού με τον προσωπικό γιατρό, η πορεία δράσης που περιλαμβάνει τη λήψη σωστών μέτρων προφύλαξης και συχνών ελέγχων που δύνανται να μειώσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου ή να βοηθήσουν στην έγκαιρη διάγνωσή του.

Σωστή Ενημέρωση 

Καταλήγοντας, η Δρ. Κυπρή αναφέρει ότι το καλύτερο εργαλείο για την πρόληψη και τη μείωση του αριθμού των καρκίνων του δέρματος παραμένει η ευαισθητοποίηση και η εκπαίδευση της κοινωνίας αναφορικά με τους παράγοντες κινδύνου και τα προειδοποιητικά σημάδια που οδηγούν στην ανάπτυξη του μελανώματος.

Της Χριστίνας Χριστοφόρου

Αυτούσια η συνέντευξη

Ερ.: Πόσα είναι τα περιστατικά καρκίνου του δέρματος κάθε χρόνο στην Κύπρο; 

Απ.: Με βάση τα στοιχεία του Παγκύπριου Συνδέσμου Καρκινοπαθών και Φίλων (ΠΑΣΥΚΑΦ), στην Κύπρο διαγιγνώσκονται περίπου 20 νέα περιστατικά καρκίνου του δέρματος κάθε χρόνο. Εντούτοις, τα τελευταία χρόνια αυξάνονται ανησυχητικά τα ποσοστά των ανιχνευόμενων περιστατικών καρκίνου του δέρματος παγκόσμια.

Σύμφωνα με το Αμερικανικό Εθνικό Ίδρυμα Έρευνας για τον Καρκίνο (National Foundation for Cancer Research) τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, περισσότεροι άνθρωποι έχουν διαγνωστεί με μια μορφή καρκίνου του δέρματος συγκριτικά με όλους τους άλλους τύπους καρκίνου μαζί. Επιπλέον, στην Ευρώπη κάθε χρόνο καταγράφονται περισσότερα από 100.000 περιστατικά καρκίνου του δέρματος και πέραν των 140.000 περιστατικών μελανώματος, το οποίο αποτελεί την πιο επικίνδυνη μορφή καρκίνου του δέρματος.

Ερ.:Τι ακριβώς είναι το μελάνωμα; 

Απ.: Το μελάνωμα είναι ένας από τους πολλούς τύπους καρκίνου του δέρματος. Ο βασικός λόγος για τον οποίο εστιάζουμε ιδιαίτερα στο μελάνωμα είναι το γεγονός πως η πλειονότητα των θανάτων από καρκίνο του δέρματος προκαλείται από αυτό. Εμφανίζεται σπανιότερα, ωστόσο, είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο αν δεν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα, καθώς έχει την ιδιότητα να εξαπλώνεται με ταχύτητα σε άλλα όργανα του σώματος (μετάσταση).

Ερ.: Σε ποιες ηλικίες ανιχνεύεται; 

Απ.: Η ανάπτυξη μελανώματος παρατηρείται συχνότερα όσο οι άνθρωποι μεγαλώνουν, καθώς γίνεται συσσώρευση γονιδιακών μεταλλάξεων, όπως συμβαίνει με όλους τους τύπους καρκίνου. Η μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 65 χρόνια. Συγκριτικά στα δύο φύλα, το μελάνωμα εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες, όμως πριν από την ηλικία των 50 ετών, περισσότερες γυναίκες διαγιγνώσκονται με μελάνωμα παρά άνδρες.

Είναι σημαντικό, ωστόσο, να τονίσουμε πως το μελάνωμα αναπτύσσεται και σε νεαρά άτομα, ακόμα και σε άτομα κάτω των 30 ετών και πως αποτελεί έναν από τους πιο συνηθισμένους καρκίνους σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες. Το μελάνωμα σπάνια εκδηλώνεται στην παιδική ηλικία. Περίπου το 10% των μελανωμάτων έχουν κληρονομικό χαρακτήρα και σε αυτές τις περιπτώσεις εντοπίζονται σε νεαρές ηλικίες. Είναι λοιπόν εξαιρετικά σημαντικό τα άτομα που έχουν οικογενειακό ιστορικό μελανώματος να ελέγχουν τακτικά το δέρμα τους για αλλαγές στο χρώμα ή την όψη υφιστάμενων σπίλων (ελιών), ή για την εμφάνιση νέων σπίλων.

Ερ.: Ποια τα μέτρα πρόληψης; 

Απ.: Ο περιορισμός της χρονικής διάρκειας έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα μείωσης του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του δέρματος. Αυτό είναι εφικτό παραμένοντας στη σκιά, φορώντας καπέλο, γυαλιά ηλίου, προστατευτικά ρούχα, καθώς επίσης χρησιμοποιώντας αντηλιακό ευρέος φάσματος με SPF 30 ή υψηλότερο. Ο συχνός αυτοέλεγχος για εντοπισμό νέων ή μη φυσιολογικών σπίλων, συμβάλλει επίσης στην έγκαιρη διάγνωση και σε αυξημένες πιθανότητες επιτυχούς θεραπείας. Όταν παρατηρηθεί μια αλλαγή, η άμεση ενημέρωση του προσωπικού γιατρού, μπορεί να σώσει ζωές.

Η πρώτη και πιο συχνή ένδειξη μελανώματος είναι η εμφάνιση ενός νέου σπίλου στο δέρμα, κάτι που συμβαίνει στο 80% των περιπτώσεων ή μια αλλαγή στην εμφάνιση ενός υπάρχοντος σπίλου.

Αυτό μπορεί να συμβεί οπουδήποτε στο σώμα, όμως ορισμένες περιοχές που εκτίθενται περισσότερο στον ήλιο επηρεάζονται συχνότερα. Στις γυναίκες επηρεάζονται συχνότερα τα πόδια ενώ στους άνδρες η πλάτη και το στήθος. Οι κανονικοί σπίλοι έχουν συνήθως στρογγυλό ή οβάλ σχήμα με λεία άκρη. Στις περισσότερες περιπτώσεις μελανώματος, οι σπίλοι έχουν ακανόνιστο σχήμα και ανομοιόμορφο χρώμα. Άλλα σημάδια που υποδεικνύουν μελάνωμα είναι η ανάπτυξη και εξέλιξη ενός σπίλου, η αιμορραγία από την επιφάνεια του και η εμφάνιση φαγούρας, ευαισθησίας ή πόνου.

Όσον αφορά τις κληρονομικές μορφές μελανώματος, υπάρχουν γενετικές εξετάσεις για συγκεκριμένες μεταλλάξεις που μπορούν να προσδιορίσουν τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό. Στο ενδεχόμενο αυτό θα αποφασιστεί, από κοινού με τον προσωπικό γιατρό, η πορεία δράσης που περιλαμβάνει τη λήψη σωστών μέτρων προφύλαξης και συχνών ελέγχων που δύνανται να μειώσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου ή να βοηθήσουν στην έγκαιρη διάγνωσή του.

Το καλύτερο εργαλείο για την πρόληψη και τη μείωση του αριθμού των καρκίνων του δέρματος παραμένει η ευαισθητοποίηση και η εκπαίδευση της κοινωνίας αναφορικά με τους παράγοντες κινδύνου και τα προειδοποιητικά σημάδια που οδηγούν στην ανάπτυξη του μελανώματος.

Ερ.: Είναι ιάσιμο είδος καρκίνου;

Απ.: Η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του επηρεαζόμενου σημείου αποτελεί την κύρια θεραπεία κατά του μελανώματος, υπό την προϋπόθεση ότι η διάγνωση γίνεται σε πρώιμο στάδιο. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η ανίχνευση του μελανώματος στο αρχικό στάδιο είναι ζωτικής σημασίας. Εάν δεν υπάρξει έγκαιρη διάγνωση και κατά συνέπεια το μελάνωμα προχωρήσει σε επόμενο στάδιο, η θεραπεία ενδέχεται να περιλαμβάνει ανοσοθεραπεία, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία και στοχευμένη θεραπεία. Με γνώμονα το στάδιο του μελανώματος, μια ομάδα παρόχων υγειονομικής περίθαλψης υποδεικνύει την καλύτερη επιλογή θεραπείας για τον κάθε ασθενή. Εάν εντοπιστεί νωρίς - όταν ο καρκίνος είναι στην επιφάνεια του δέρματος - το μελάνωμα έχει εξαιρετική πρόγνωση με το ποσοστό επιβίωσης 5 ετών να ανέρχεται στο 99%. Το ποσοστό επιβίωσης μειώνεται σημαντικά εάν ο καρκίνος έχει κάνει μετάσταση σε άλλα όργανα.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Την τελευταία δεκαετία, φάρμακα που στοχεύουν σε συγκεκριμένες μεταλλάξεις, όπως την επίκτητη μετάλλαξη στο γονίδιο BRAF, έχουν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς για να επιβραδύνουν ή να σταματήσουν την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Αυτό αντικατοπτρίζει τη χρησιμότητα και αναγκαιότητα των γενετικών ελέγχων στον εντοπισμό μεταλλάξεων που προκαλούν μελάνωμα, είτε αυτές προέκυψαν σποραδικά είτε κληρονομήθηκαν. Εξάλλου, με τη βοήθεια σύγχρονων τεχνολογιών, οι επιστήμονες είναι πλέον σε θέση να αναπτύξουν εμβόλια για τη θεραπεία κατά του μελανώματος. Τα εν λόγω εμβόλια χορηγούνται επί του παρόντος μόνο ως μέρος κλινικών δοκιμών. Μελλοντικά προβλέπεται ότι θα αποτελούν μια νέα αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή για ασθενείς με μελάνωμα, με τον σχεδιασμό του εμβολίου να είναι εξατομικευμένος για τον κάθε ασθενή, καθώς θα βασίζεται στις γενετικές και μοριακές πληροφορίες που θα λαμβάνονται μέσω βιοψίας δέρματος.