Δρ. Ιπ. Μεσσαριτάκης: Η σημασία κλινικού εργαστηρίου σε ένα ογκολογικό κέντρο

Στη σημασία του κλινικού εργαστηρίου σε ένα ογκολογικό κέντρο, αναφέρεται ο Δρ. Ιπποκράτης Μεσσαριτάκης, διευθυντής του Μικροβιολογικού Τομέα του κλινικού εργαστηρίου του Ομίλου Βιοιατρική στο Γερμανικό Ογκολογικό Κέντρο.

Σε συνέντευξή του στο Ygeiawatch, ο κ. Μεσσαριτάκης τονίζει τη σημασία της έγκαιρης και ακριβούς διάγνωσης σε ένα ογκολογικό νοσοκομείο.

Ενόψει της μετατροπής του Γ.Ο.Κ. σε γενικό νοσοκομείο, επισημαίνει, στο εργαστήριο εγκαθίστανται νέα, σύγχρονα και αποτελεσματικότερα μηχανήματα τα οποία σε συνδυασμό με την περαιτέρω ενίσχυση και αναβάθμιση του επιστημονικού προσωπικού, θα συμβάλουν σημαντικά στην επαύξηση της ικανότητας του να διαχειριστεί όχι μόνο ογκολογικούς ασθενείς, αλλά ένα ευρύτερο φάσμα ιατρικών περιστατικών.

Ο Δρ. Μεσσαριτάκης αναφέρεται παράλληλα στις επιστημονικές εξελίξεις που αφορούν τον τομέα του, τη Μικροβιολογία, ενώ εκτενώς αναλύει και τον ρόλο που διαδραματίζει το εντερικό μικροβίωμα, στο οποίο εξειδικεύεται, όχι μόνο στην πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου, αλλά και στους υγιείς οργανισμούς. 

Όπως υποστηρίζει ο ειδικός, ο τομέας της ιατρικής μικροβιολογίας συμβάλλει στην πρόληψη του καρκίνου αντιμετωπίζοντας τα μολυσματικά αίτια και επηρεάζει τις στρατηγικές θεραπείας βελτιστοποιώντας τις αποκρίσεις ανοσοθεραπείας και τη διαχείριση των μολυσματικών επιπλοκών.

Της Γεωργίας Χαννή

Η συνέντευξη

Ερ.: Πρόσφατα αναλάβατε τη διεύθυνση του Μικροβιολογικού Τομέα του κλινικού εργαστηρίου που δημιούργησε και λειτουργεί ο Όμιλος Βιοιατρική στο Γ.Ο.Κ.. Ποιες είναι η σημαντικότερες προκλήσεις ενός εργαστηρίου που διαχειρίζεται πρωτίστως ογκολογικά περιστατικά;

Απ.: Τα κλινικά μικροβιολογικά εργαστήρια των νοσοκομείων αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες προκλήσεις που μπορούν να επηρεάσουν τη φροντίδα των ασθενών και τη συνολική εργαστηριακή αποτελεσματικότητα.

Η πρώτη πρόκληση που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε αφορά στην ανοσοκαταστολή των ασθενών.

Οι ογκολογικοί ασθενείς συχνά υποβάλλονται σε θεραπείες οι οποίες μπορεί να συμβάλουν στην καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος, καθιστώντας τους ασθενείς πιο ευάλωτους σε λοιμώξεις, οπότε το εργαστήριο πρέπει να είναι εξοπλισμένο και στελεχωμένο κατάλληλα, προκειμένου να είναι σε θέση να ανιχνεύει και ταυτοποιεί παθογόνους μικροοργανισμούς.

Καθώς η αντοχή των μικροοργανισμών στα αντιβιοτικά αποτελεί σημαντική πρόκληση στη διαχείριση των λοιμώξεων στους ογκολογικούς ασθενείς, το εργαστήριο πρέπει να παρακολουθεί συνεχώς για την ανάδυση ανθεκτικών στελεχών και να παρέχει έγκαιρες πληροφορίες για την καθοδήγηση της κατάλληλης αντιβιοτικής θεραπείας.

Ζωτικής σημασίας είναι και η ταχύτητα διεκπεραίωσης των εξετάσεων, καθώς καθυστερήσεις στη διάγνωση ή/και τη θεραπεία μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες για τους ογκολογικούς ασθενείς.

Μια άλλη πρόκληση αφορά στις άτυπες λοιμώξεις. Οι ογκολογικοί ασθενείς μπορεί να αναπτύξουν λοιμώξεις με άτυπες εκδηλώσεις ή λοιμώξεις που προκαλούνται από ασυνήθιστα παθογόνα, γι’ αυτό και το προσωπικό του εργαστηρίου πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζει και να τις διαγιγνώσκει.

Παράλληλα, πρέπει να διασφαλίζεται ότι τα δείγματα συλλέγονται σωστά, ώστε να αποφεύγονται επιμολύνσεις και να διασφαλίζεται η ακρίβεια στα αποτελέσματα.

Πρέπει παράλληλα να σημειώσω τη σημαντικότητα της στενής συνεργασίας των μικροβιολόγων με τους λοιμωξιολόγους, τους ογκολόγους και άλλους επαγγελματίες υγείας για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων και την προσαρμογή των θεραπευτικών σχημάτων, ώστε να προσφερθεί στους ασθενείς αποτελεσματική φροντίδα.

Η ασφάλεια των δεδομένων των ασθενών, η σωστή διαχείριση των πόρων του εργαστηρίου, καθώς και η συνεχής εκπαίδευση και κατάρτιση, αποτελούν επίσης σημαντικούς παράγοντες και συνάμα προκλήσεις για την άρτια και αποτελεσματική λειτουργία ενός εργαστηρίου.

Ερ.: Πώς μπορεί η μικροβιολογία να συμβάλει στην πρόληψη ανίχνευση και θεραπεία του καρκίνου;

Απ.: Ο τομέας της ιατρικής μικροβιολογίας συμβάλλει στην πρόληψη του καρκίνου αντιμετωπίζοντας τα μολυσματικά αίτια και επηρεάζει τις στρατηγικές θεραπείας βελτιστοποιώντας τις αποκρίσεις ανοσοθεραπείας και τη διαχείριση των μολυσματικών επιπλοκών.

Η συνεχιζόμενη έρευνα στον τομέα αυτό, αποκαλύπτει νέους τρόπους με τους οποίους οι αλληλεπιδράσεις του εντερικού μικροβιώματος και των μικροβίων,  επηρεάζουν την ανάπτυξη του καρκίνου και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Στον τομέα της πρόληψης, γνωρίζουμε πλέον ότι ορισμένες νεοπλασίες σχετίζονται με λοιμογόνους παράγοντες, όπως συγκεκριμένα στελέχη του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) τα οποία συνδέονται με την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου μήτρας.

Η μικροβιολογία συμβάλλει στην ανάπτυξη προγραμμάτων εμβολιασμού για την πρόληψη αυτών των λοιμώξεων και, κατά συνέπεια, στη μείωση του κινδύνου καρκινογένεσης.

Σε σχέση γενικότερα με τον τρόπο ζωής, η κατανόηση του μικροβιώματος και του ρόλου του στην υγεία και τα νοσήματα, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου, αποτελεί ενεργό και συνεχώς εξελισσόμενο τομέα έρευνας.

Οι μελέτες του μικροβιώματος μπορεί να παρέχουν συμβουλές για τον τρόπο ζωής και τη διατροφή για τη διατήρηση μιας ισορροπημένης μικροχλωρίδας, μειώνοντας δυνητικά τον κίνδυνο καρκινογένεσης.

Ορισμένοι μικροοργανισμοί άλλωστε συμβάλλουν και στην ανίχνευση του καρκίνου, όπως το Helicobacter pylori που έχει συνδεθεί με τον γαστρικό καρκίνο ή οι ιοί της ηπατίτιδας Β και C που σχετίζονται με καρκίνο του ήπατος, και μπορούν να χρησιμεύσουν ως βιοδείκτες για τον κίνδυνο καρκινογένεσης.

Είναι εξαιρετικής σημασίας να αναφερθεί και ο ρόλος που διαδραματίζει η μικροβιολογία στη θεραπεία του καρκίνου.

Η μικροβιολογική έρευνα συμβάλλει στον εντοπισμό συγκεκριμένων μικροβιακών κοινοτήτων που ενισχύουν ή αναστέλλουν την αποτελεσματικότητα της ανοσοθεραπείας, και όχι μόνο, ενημερώνοντας τις στρατηγικές θεραπείας.

Παράλληλα τα προβιοτικά και άλλα μικροβιακά συμπληρώματα διερευνώνται για τον πιθανό ρόλο τους στην υποστήριξη ασθενών με καρκίνο που υποβάλλονται σε θεραπεία. Η κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ αυτών των συμπληρωμάτων και της μικροχλωρίδας του ασθενούς, είναι απαραίτητη για τη βελτιστοποίηση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων.

Ερ.: Το εντερικό μικροβίωμα βρίσκεται στο επίκεντρο της έρευνας και της ειδίκευσής σας. Πώς συνδέεται η εξέταση του εντερικού μικροβιώματος στην αντιμετώπιση των ογκολογικών περιστατικών;

Απ.: Αν και η σύνδεση μεταξύ του εντερικού μικροβιώματος και της θεραπείας ασθενών με νεοπλασίες είναι ένας τομέας εξελισσόμενης έρευνας, εντούτοις απαιτείται περισσότερη έρευνα για την πλήρη κατανόηση των πολύπλοκων μηχανισμών του ρόλου της εντερικής μικροχλωρίδας στις διεργασίες του καρκίνου (από την ογκογένεση έως τη θεραπεία).

Παρόλα αυτά, τα μέχρι τώρα στοιχεία δείχνουν ότι η σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος μπορεί να επηρεάσει την απόκριση στην ανοσοθεραπεία.

Επίσης, μελέτες αναφέρουν ότι η εντερική μικροχλωρίδα μπορεί να επηρεάσει το μεταβολισμό των χημειοθεραπευτικών παραγόντων, επηρεάζοντας έτσι την αποτελεσματικότητα και την τοξικότητα της χημειοθεραπείας.

Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι ένα ισορροπημένο εντερικό μικροβίωμα συμβάλλει σε ένα καλά ρυθμισμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Η χρόνια φλεγμονή, που συχνά σχετίζεται με διαταραχές της εντερικής μικροχλωρίδας, μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξη του καρκίνου.

Σε ότι αφορά τη θεραπεία, οι αλλαγές στο μικροβίωμα μπορεί να συμβάλουν σε παρενέργειες της θεραπείας.

Στρατηγικές όπως τα προβιοτικά συμπληρώματα, στοχεύουν στον μετριασμό των γαστρεντερικών παρενεργειών που σχετίζονται με τις θεραπείες για τον καρκίνο.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ορισμένες κλινικές δοκιμές διερευνούν παρεμβάσεις που στοχεύουν το εντερικό μικροβίωμα για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων της θεραπείας του καρκίνου.

Αυτές οι παρεμβάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν τη χορήγηση προβιοτικών ή πρεβιοτικών, τη μεταμόσχευση μικροβίων κοπράνων, τη χορήγηση εκλεκτικών αντιβιοτικών, ακόμα και την αλλαγή του τρόπου ζωής και της διατροφής.

Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, οι θεραπείες για τον καρκίνο, ειδικά αυτές που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, αυξάνουν τον κίνδυνο λοιμώξεων. Η διατήρηση ενός υγιούς μικροβιώματος του εντέρου είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη ευκαιριακών λοιμώξεων σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.

Ερ.: Γενικότερα, σε έναν υγιή οργανισμό, τι συμπεράσματα μπορεί να εξαχθούν από την εξέταση του εντερικού μικροβιώματος;

Απ.: Ενώ η μελέτη του εντερικού μικροβιώματος σε υγιή άτομα παρέχει πολύτιμες πληροφορίες, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι το πεδίο είναι ακόμα πολύπλοκο.

Παράγοντες όπως η μεταβλητότητα, η δυναμική φύση του μικροβιώματος και η επίδραση εξωτερικών παραγόντων , υπογραμμίζουν την ανάγκη για συνεχή έρευνα και προσεκτική ερμηνεία των αποτελεσμάτων.

Παρόλα αυτά, η καθιέρωση μιας βασικής κατανόησης του μικροβιώματος σε υγιή άτομα, βοηθά στον καθορισμό του τι θεωρείται φυσιολογικό ή τυπικό. Με αυτόν τον τρόπο εντοπίζονται μικροβιακά είδη που σχετίζονται με την καλή υγεία. Αυτές οι πληροφορίες είναι απαραίτητες για τη διάκριση των φυσιολογικών παραλλαγών από τις αλλοιώσεις που συνδέονται με ασθένειες.

Επίσης, η μελέτη του μικροβιώματος υπογραμμίζει τη μεταβλητότητα στο μικροβίωμα του εντέρου, ακόμα και μεταξύ των υγιών ατόμων. Η αναγνώριση αυτής της μεταβλητότητας είναι ζωτικής σημασίας για εξατομικευμένες προσεγγίσεις στην υγειονομική περίθαλψη.

Τέλος, η γνώση του εντερικού μικροβιώματος υγιών ατόμων βοηθά στον εντοπισμό παραγόντων που επηρεάζουν τη μικροβιακή σύνθεση (διατροφή, τρόπος ζωής, περιβαλλοντική έκθεση κ.α.), και κατ’ επέκταση την υγεία.

Συγκρίνοντας τα μικροβιώματα υγιών ατόμων με εκείνα ατόμων με συγκεκριμένες παθήσεις, μπορούν να εντοπιστούν μικροβιακοί βιοδείκτες που σχετίζονται με ορισμένα νοσήματα και ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν για διαγνωστικούς ή προγνωστικούς σκοπούς.

Ερ.: Τι είναι το αντιβιόγραμμα και πώς μπορεί να βοηθήσει τους ογκολογικούς ασθενείς και γενικότερα τους εξεταζόμενους;

Απ.: Το αντιβιόγραμμα αποτελεί μια εργαστηριακή εξέταση που παρέχει πληροφορίες σχετικά με την ευαισθησία των μικροοργανισμών που απομονώνονται από έναν ασθενή, στα διάφορα αντιβιοτικά.

Είναι απαραίτητο εργαλείο στην κλινική μικροβιολογία και τη διαχείριση αντιβιοτικών. Υποστηρίζει την εξατομικευμένη φροντίδα των ασθενών, βοηθά στην επιλογή κατάλληλης αντιβιοτικής θεραπείας και συμβάλλει σε ευρύτερες προσπάθειες για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας πρόκλησης των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά λοιμώξεων.

Ο στόχος ενός αντιβιογράμματος είναι να καθοδηγήσει τον θεράποντα ιατρό στην επιλογή της πιο αποτελεσματικής αντιμικροβιακής θεραπείας.

Σε περιπτώσεις όπου ο μικροοργανισμός που προκάλεσε τη λοίμωξη δεν είναι αρχικά γνωστός, ο θεράπων μπορεί να συνταγογραφήσει εμπειρικά αντιβιοτικά (ευρέως φάσματος).

Τα αντιβιογράμματα βοηθούν στην τελειοποίηση της εμπειρικής θεραπείας ελαχιστοποιώντας τη χρήση αντιβιοτικών ευρέως φάσματος, όταν είναι αποτελεσματικές οι στενότερες επιλογές.

Λαμβάνοντας υπόψη το αντιβιόγραμμα αλλά και τον ασθενή, οι θεράποντες προσαρμόζουν τη θεραπεία βελτιστοποιώντας τα αποτελέσματα.

Συμβάλλουν παράλληλα στις προσπάθειες διαχείρισης των αντιβιοτικών, προάγοντας τη συνετή χρήση.

Επιπρόσθετα, σε ένα νοσοκομειακό περιβάλλον, τα αντιβιογράμματα παίζουν σημαντικό ρόλο στον έλεγχο των λοιμώξεων παρακολουθώντας και εντοπίζοντας τις τάσεις στην αντίσταση στα αντιβιοτικά. Αυτές οι πληροφορίες είναι πολύτιμες για την εφαρμογή προληπτικών μέτρων και την αντιμετώπιση εξάρσεων.

Στο πλαίσιο αυτό, τα συγκεντρωτικά δεδομένα του αντιβιογράμματος συμβάλλουν σε ευρύτερες προσπάθειες επιτήρησης της δημόσιας υγείας.

Ερ.:Ο Όμιλος Βιοιατριακή σχεδιάζει την ανακαίνιση του εργαστηρίου στο Γ.Ο.Κ.. Τι προβλέπεται να αλλάξει στο νέο εργαστήριο ενόψει και της μετατροπής του Κέντρου σε γενικό νοσοκομείο; 

Απ.: Η ανακαίνιση του κλινικού εργαστηρίου έχει ως στόχο να διευρύνει ποσοτικά και ποιοτικά τις διαγνωστικές δυνατότητές του με απώτερο σκοπό την αποτελεσματικότερη χρονικά και ποιοτικά φροντίδα των ασθενών.

Νέα, μεγαλύτερα, σύγχρονα και αποτελεσματικότερα μηχανήματα σε συνδυασμό με την περαιτέρω ενίσχυση και αναβάθμιση του επιστημονικού προσωπικού του, θα συμβάλουν σημαντικά στην επαύξηση της ικανότητας του να διαχειριστεί όχι μόνο ογκολογικούς ασθενείς, αλλά ένα ευρύτερο φάσμα ιατρικών περιστατικών.

Επιπλέον, η αναβαθμισμένη εγκατάσταση θα προωθήσει τη διεπιστημονική συνεργασία μεταξύ των εργαστηριακών, αλλά και κλινικών ειδικών του Νοσοκομείου, προωθώντας μια ολιστική προσέγγιση στη φροντίδα των ασθενών.

Η αναβάθμιση, βασίζεται στο βασικό τρίπτυχο ανάπτυξης του ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ «Ποιότητα – Αξιοπιστία – Καινοτομία», και οδηγεί σε περαιτέρω βελτίωση της εξυπηρέτησης του ασθενούς, ενισχύοντας την ίση πρόσβαση όλων σε ποιοτικές και αξιόπιστες υπηρεσίες υγείας, με διαγνωστική ακρίβεια αιχμής.