Γιατί είμαστε "ωχροί" όταν αρρωσταίνουμε

Το δέρμα μπορεί να έχει πολλές αποχρώσεις από να είναι εξαιρετικά σκούρο ή πολύ λευκό ή ροδαλό ή κιτρινωπό. Η απόχρωσή του εξαρτάται από τα γονίδια που ρυθμίζουν την παραγωγή της μελανίνης. Αλλά κάποιες εσωτερικές και εξωτερικές παράμετροι μπορούν να επηρεάσουν την φυσική αυτή απόχρωση.

«Tο υγιές χρώμα του δέρματος οφείλεται στο χρώμα του αίματος που κυκλοφορεί στα αγγεία κάτω από την επιδερμίδα», λέει ο  Δρ. Μάρκος Μιχελάκης, δερματολόγος-αφροδισιολόγος και συνεχίζει: «Τα αγγεία αυτά είναι τα τριχοειδή, που διαπερνούν τους ιστούς του δέρματος. Αναλόγως με το χρώμα που έχει το αίμα σε αυτά, αποκτά το δέρμα κυρίως του προσώπου μια υγιή ροδαλή χροιά ή γίνεται χλωμό ή, ευτυχώς σπανιότερα, κυανό».  

Το 2018 είχε δημοσιευτεί μελέτη που έδειξε πως όταν ένας ασθενής μπαίνει σε ένα δωμάτιο, οι γύρω του μπορούν σε σημαντικό ποσοστό να αντιληφθούν ότι δεν είναι καλά, ακόμα κι αν δεν βήχει ούτε έχει κάποιο άλλο εμφανές σύμπτωμα νόσου.

Η μελέτη, που είχε πραγματοποιηθεί από επιστήμονες του Πανεπιστημίου Καρολίνσκα, στη Σουηδία, είχε δείξει πως στο 64% των περιπτώσεων μπορούμε να ξεχωρίσουμε το πρόσωπο ενός υγιούς ατόμου από εκείνο ενός ασθενούς.

Όπως εξηγεί ο κ. Μιχελάκης, το χρώμα του αίματος καθορίζεται από τα κύτταρά του. Τα πιο πολυπληθή κύτταρα του αίματος είναι τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία δεσμεύουν οξυγόνο από τους πνεύμονες για να το μεταφέρουν σε όλο το σώμα. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι πλούσια σε αιμοσφαιρίνη, μία πρωτεΐνη η οποία περιέχει σίδηρο. Όταν ο σίδηρος εκτεθεί στο οξυγόνο «σκουριάζει», δηλαδή γίνεται κόκκινος. Έτσι όμως αποκτά και η αιμοσφαιρίνη φωτεινό κόκκινο χρώμα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται το κόκκινο χρώμα του αίματος.

«Όταν ρέουν στα τριχοειδή αγγεία άφθονα ερυθρά αιμοσφαίρια (που περιέχουν σίδηρο) και υπάρχει άφθονο οξυγόνο (το άτομο, δηλαδή, είναι υγιές), το αίμα στα τριχοειδή αγγεία είναι κατακόκκινο και έτσι αποκτά το δέρμα του προσώπου ροδοκόκκινη χροιά», λέει ο κ. Μιχελάκης. «Αν όμως ένας άνθρωπος έχει μειωμένη ροή ερυθρών αιμοσφαιρίων στα τριχοειδή αγγεία του δέρματος, τότε το δέρμα του χλωμιάζει».

Αν και συνήθως συσχετίζουμε την ωχρότητα με το δέρμα του προσώπου, αυτή μπορεί να εκδηλωθεί και σε άλλα σημεία του σώματος, όπως στα νύχια, στα χείλη, τα ούλα και τη γλώσσα. Μάλιστα η γενικευμένη ωχρότητα είναι πιο ανησυχητική, διότι η τοπική στο πρόσωπο εμφανίζεται εύκολα, ακόμα κι όταν ένας άνθρωπος είναι απλώς πολύ κουρασμένος.

Πού θα μπορούσε όμως να οφείλεται η μειωμένη ροή των ερυθρών αιμοσφαιρίων που προκαλεί την ωχρότητα; 

Υπάρχουν πολλές καταστάσεις που θα μπορούσαν να την προκαλέσουν, απαντά ο ειδικός. Μία κλασική αιτία είναι η αφυδάτωση που μπορεί να οφείλεται, π.χ., σε διάφορες λοιμώξεις όπως η γρίπη ή ακόμα και αυτή που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός. Σε περίπτωση αφυδάτωσης ο οργανισμός μειώνει την ροή αίματος προς τα δευτερεύοντα όργανα (όπως το δέρμα και τα άκρα) για να έχει μεγαλύτερα αποθέματα για τα ζωτικά (όπως η καρδιά, ο εγκέφαλος και οι πνεύμονες). Την ίδια αντίδραση προκαλεί και η επικίνδυνα χαμηλή αρτηριακή πίεση (shock).

Μία από τις σοβαρότερες λοιμώξεις που προκαλεί ωχρότητα είναι η σήψη (παλαιότερα λεγόταν σηψαιμία) η οποία εκδηλώνεται όταν εισβάλλουν βακτήρια στο αίμα, προκαλώντας βλάβη στα ερυθρά αιμοσφαίρια.

Η αναιμία επίσης μπορεί να οδηγήσει σε ωχρότητα, αλλά με διαφορετικό μηχανισμό (εμποδίζει το αίμα να έχει επαρκή αριθμό υγιών ερυθρών αιμοσφαιρίων και όχι τη ροή των κυττάρων αυτών). 

Ωχρότητα στο δέρμα μπορεί να προκαλέσει και η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12. Αυτή εκδηλώνεται όταν η γαστρεντερική οδός δεν μπορεί να απορροφήσει αποτελεσματικά τη βιταμίνη από τα τρόφιμα. Η ανεπάρκεια αυτής της βιταμίνης οδηγεί σε αναιμία.

Υπάρχει, όμως, περίπτωση να είναι ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων φυσιολογικός, αλλά ο οργανισμός να μην προσλαμβάνει αρκετό οξυγόνο. Σε τέτοια περίπτωση το δέρμα μπορεί αρχικά να χλωμιάσει αλλά ύστερα να σκουρύνει ή ακόμα και να αποκτήσει μια φαινομενικά μπλε χροιά (κυάνωση).

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Όσον αφορά τέλος την ωχρότητα που συνοδεύεται από ορισμένα άλλα συμπτώματα, καλό είναι επικοινωνούν οι ασθενείς με τον γιατρό για να τους πει τι να κάνουν. Τέτοια συμπτώματα είναι ο υψηλός πυρετός σε ενήλικα ή γενικώς ο πυρετός σε βρέφος, οι διογκωμένοι λεμφαδένες, το οίδημα σε περιοχή τραυματισμού, ο κοιλιακός πόνος και η κίτρινη χροιά στο δέρμα ή στα μάτια.