Κύπρος: Πάνω από το ένα τρίτο θανάτων από κακή συμπεριφορά

Πάνω από το ένα τρίτο του συνόλου των θανάτων στην Κύπρο, μπορεί να αποδοθεί σε συμπεριφορικούς παράγοντες κινδύνου στην Κύπρο, όπως προκύπτει από το «Προφίλ Υγείας 2023», που δημοσιοποίησε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Όπως διαφαίνεται, περίπου το 35% όλων των θανάτων που καταγράφηκαν στην Κύπρο το 2019 μπορεί να αποδοθεί σε συμπεριφορικούς παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα, η διατροφή, η κατανάλωση αλκοόλ και η χαμηλή σωματική δραστηριότητα.

Το ποσοστό αυτό είναι χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (39%) για το ίδιο έτος.

Περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, αποτελούν επίσης σημαντικές αιτίες θνησιμότητας στην Κύπρο.

Σχεδόν το ένα πέμπτο (19%) όλων των θανάτων το 2019 μπορεί να αποδοθεί στο κάπνισμα (ενεργητικό και παθητικό κάπνισμα), ποσοστό το οποίο είναι ελαφρώς υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Εκτιμάται ότι οι διατροφικοί κίνδυνοι (συμπεριλαμβανομένης της χαμηλής πρόσληψης φρούτων και λαχανικών, καθώς και της υψηλής κατανάλωσης ζάχαρης και αλατιού) ευθύνονταν περίπου για το 14 % του συνόλου των θανάτων στην Κύπρο το 2019 —ποσοστό το οποίο είναι χαμηλότερο από τον μέσο όρο του συνόλου της ΕΕ (17 %).

Περίπου 4% του συνόλου των θανάτων μπορεί να αποδοθεί στην κατανάλωση αλκοόλ, ενώ το 2% περίπου των θανάτων σχετίζονται με τη χαμηλή σωματική δραστηριότητα.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση με τη μορφή της έκθεσης σε λεπτά σωματίδια (PM2,5) και στο όζον ευθυνόταν από μόνη της για το 5% περίπου του συνόλου των θανάτων.

Το κάπνισμα παραμένει σημαντικό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία

Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα, τo κάπνισμα εξακολουθεί να είναι σημαντική πηγή ανησυχίας για τη δημόσια υγεία στην Κύπρο.

Το ποσοστό των ενηλίκων που ανέφεραν ότι κάπνιζαν σε καθημερινή βάση το 2019 ήταν 23%, το οποίο συγκαταλέγεται μεταξύ των υψηλότερων στην ΕΕ. Αυτό οφείλεται κυρίως στα υψηλά ποσοστά καπνίσματος των ανδρών, με το 32% να αναφέρει ότι καπνίζει σε καθημερινή βάση, έναντι μόνο 13% των γυναικών.

Στοιχεία που βασίζονται σε έρευνα του 2019 στον γενικό πληθυσμό τοποθετούν τα ποσοστά καπνίσματος ακόμη υψηλότερα, με το 38% του γενικού πληθυσμού να καπνίζει τις τελευταίες 30 ημέρες, το 35% να καπνίζει καθημερινά και το 9% να καπνίζει περισσότερα από 20 τσιγάρα την ημέρα τις τελευταίες 30 ημέρες.

«Παρότι εφαρμόζονται πολλές πολιτικές ελέγχου του καπνίσματος, οι πολιτικές αυτές είναι σχετικά αδύναμες και η εφαρμογή τους είναι πλημμελής», τονίζεται.

Τα πρότυπα κατανάλωσης καπνού αλλάζουν: το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 15-16 ετών που ανέφεραν ότι κάπνιζαν τσιγάρα (14%) ήταν χαμηλότερο στην Κύπρο από ό,τι στις περισσότερες χώρες της ΕΕ το 2019. Ωστόσο, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν γίνει πιο δημοφιλή και ένα στα δέκα άτομα ηλικίας 15-16 ετών στην Κύπρο ανέφερε ότι κάπνιζε ηλεκτρονικά τσιγάρα τις τελευταίες 30 ημέρες το 2019.

Η παχυσαρκία στα παιδιά αποτελεί πηγή ανησυχίας

Ένας στους επτά ενήλικους Κυπρίους (περίπου 15%) ήταν παχύσαρκος το 2019 —ποσοστό παρόμοιο με τον μέσο όρο στην ΕΕ. Ωστόσο, την περίοδο 2018-2020 το 62% των παιδιών ηλικίας 6-9 ετών ήταν υπέρβαρο —το ποσοστό αυτό ήταν το υψηλότερο μεταξύ των χωρών της ΕΕ (WHO Regional Office for Europe, 2022).

Η κακή διατροφή είναι καθοριστικός παράγοντας υπερβολικού βάρους και παχυσαρκίας. Μόνο το 8% των ενηλίκων Κυπρίων ανέφερε ότι κατανάλωνε πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών ημερησίως το 2019 —ποσοστό πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (12 %).

Η σωματική δραστηριότητα συμβάλλει επίσης σημαντικά στην υγεία του πληθυσμού. Το 2019 μόλις το 22% περίπου των ενηλίκων στην Κύπρο ανέφερε ότι ανταποκρίθηκε στη σύσταση του ΠΟΥ για τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας σωματικής δραστηριότητας την εβδομάδα.

Το ποσοστό αυτό είναι πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (33 %). Το ποσοστό αυτό μειώθηκε ελαφρώς μεταξύ του 2014 και του 2019 τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες στην Κύπρο, ενώ οι μέσοι όροι της ΕΕ σημείωσαν ελαφρά αύξηση.

Η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ είναι δυνητικά λιγότερο σημαντικό πρόβλημα

Το 2019 η μέση κατανάλωση αλκοόλ στην Κύπρο ήταν 9,6 λίτρα ανά ενήλικα, η οποία είναι σχετικά χαμηλή για τις ευρωπαϊκές χώρες.

Επιπλέον, μόλις το 3,5% των ενήλικων Κυπρίων ανέφερε αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ σε τακτική βάση το 2019, ποσοστό που είναι το χαμηλότερο μεταξύ όλων των χωρών της ΕΕ1 .

Ωστόσο, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 15-16 ετών που ανέφεραν αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ τον προηγούμενο μήνα ήταν πολύ υψηλότερο, αντιστοιχώντας σε 37% το 2019 —ποσοστό υψηλότερο από ό,τι σε πολλές άλλες χώρες της ΕΕ.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Επιπλέον, στοιχεία που προκύπτουν από έρευνα στον γενικό πληθυσμό στην Κύπρο δείχνουν ότι το 2019, το 7,9% του πληθυσμού ανέφερε αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ σχεδόν κάθε μήνα και το 4,7% σχεδόν κάθε εβδομάδα.

Οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες

Οι περισσότεροι συμπεριφορικοί παράγοντες κινδύνου στην Κύπρο παρουσιάζονται συχνότερα μεταξύ των ατόμων με χαμηλότερο μορφωτικό ή εισοδηματικό επίπεδο.

Το 2019 σχεδόν ένας στους τέσσερις ενήλικες (24%) στο κατώτατο πεμπτημόριο εισοδήματος κάπνιζε καθημερινά σε σύγκριση με έναν στους πέντε (19%) στο ανώτατο πεμπτημόριο εισοδήματος.

Τα άτομα με χαμηλότερο εισόδημα (ή μόρφωση) ήταν επίσης λιγότερο πιθανό να καταναλώνουν τουλάχιστον πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα και πιο πιθανό να είναι παχύσαρκα, με περίπου έναν στους έξι ενήλικες στο κατώτατο πεμπτημόριο εισοδήματος να είναι παχύσαρκος σε σύγκριση με λιγότερο από έναν στους επτά στο ανώτατο πεμπτημόριο εισοδήματος.

Ποσοστά θνησιμότητας από αποτρέψιμες και θεραπεύσιμες αιτίες

Τα ποσοστά θνησιμότητας από αποτρέψιμες και θεραπεύσιμες αιτίες ήταν χαμηλά στην Κύπρο πριν από την πανδημία. Η κύρια αιτία αποτρέψιμης θνησιμότητας ήταν ο καρκίνος του πνεύμονα, ο οποίος συνάδει με τα υψηλά ποσοστά καπνίσματος ειδικότερα μεταξύ των Κυπρίων ανδρών. Ωστόσο, τα υψηλά επίπεδα θνησιμότητας που αποδόθηκαν στη COVID-19 το 2021 είναι πιθανό να αυξήσουν τα ποσοστά αποτρέψιμης θνησιμότητας στο συγκεκριμένο έτος. 

Οι κύριες αιτίες θεραπεύσιμης θνησιμότητας στην Κύπρο είναι οι ισχαιμικές καρδιοπάθειες, ο καρκίνος του μαστού και ο ορθοκολικός καρκίνος, παρότι η θνησιμότητα από καρκίνο στην Κύπρο είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ. Ωστόσο, λόγω περιορισμών ως προς τα δεδομένα δεν είναι δυνατή η αντιστοίχιση χαμηλών ποσοστών θεραπεύσιμης θνησιμότητας στην απόδοση συγκεκριμένων τομέων του συστήματος.  

Της Γεωργίας Χαννή