Απαιτούν Εθνική Στρατηγική για διατροφικές διαταραχές

Τη διαμόρφωση και υιοθέτηση Eθνικής Στρατηγικής για το θέμα των διατροφικών διαταραχών, ζητά ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Στήριξης Ατόμων με Διατροφικές Διαταραχές υπογραμμίζοντας τις ευθύνες του κράτους στον τομέα της ενημέρωσης και διαφώτισης παιδιών και γονέων για το πρόβλημα.

Τα περιστατικά διατροφικών διαταραχών στην Κύπρο κυμαίνονται στα ίδια επίπεδα με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, γύρω στο 1% για τα κορίτσια και πολύ λιγότερα για τα αγόρια, σύμφωνα με τον Δρ Κώστα Κατσώνη, ιδρυτή και πρώην Πρόεδρο του Παγκύπριου Συνδέσμου Στήριξης Ατόμων με Διατροφικές Διαταραχές.

Σε συνέντευξή του στο YgeiaWatch, σημειώνει ωστόσο ότι «δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία, γιατί δεν υπάρχει ένας συντονιστικός φορέας που να συγκεντρώνει και να καταγράφει τα περιστατικά  που καταφεύγουν, άλλα στις κρατικές υπηρεσίες και άλλα στον ιδιωτικό τομέα».

Τονίζει ότι επιβάλλεται να γίνει άμεσα και χωρίς χρονοτριβή η διαμόρφωση και υιοθέτηση εθνικής στρατηγικής για το θέμα των διατροφικών διαταραχών.

Επισημαίνει ότι οι διατροφικές διαταραχές, όπως η ανορεξία και η βουλιμία που παρουσιάζονται συνήθως σε νεαρά κορίτσια εφηβικής ηλικίας και πολύ λιγότερο σε αγόρια, οφείλονται κυρίως στο σύγχρονο τρόπο ζωής των ανεπτυγμένων κρατών, όπου κυριαρχεί στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η τάση για τον έλεγχο του σωματικού βάρους, με στόχο την απόκτηση του «τέλειου σώματος».

Όπως εξηγεί ο ειδικός, αυτό ωθεί πολλά νεαρά άτομα σε υπερβολική άσκηση, άγχος, εξαντλητικές και ανεξέλεγκτες δίαιτες που μπορούν να τους οδηγήσουν σταδιακά σε νευρική ανορεξία ή βουλιμία.

Τί είναι οι διατροφικές διαταραχές

Στη συνέντευξή του στο ΥgeiaWatch ,o Δρ Κατσώνης εξηγεί ότι με τον όρο διατροφικές διαταραχές, εννοούμε, οποιεσδήποτε δυσκολίες που σχετίζονται με τη λήψη ή μη λήψη τροφής, που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά ή ακόμα και να θέσουν σε κίνδυνο τη σωματική ή/ και τη ψυχική υγεία και την ανάπτυξη των επηρεαζόμενων ατόμων (ιδιαίτερα, αν πρόκειται για άτομα εφηβικής ηλικίας).

«Οι πιο συνηθισμένες στην Κύπρο αλλά και διεθνώς διατροφικές διαταραχές είναι η  ψυχογενής ανορεξία, η βουλιμία, η υπερ φαγία - παχυσαρκία και η επιλεκτική δίαιτα. Ως αίτια των διατροφικών διαταραχών θεωρούνται πολλοί παράγοντες βιολογικοί, ψυχολογικοί, περιβαλλοντικοί και άλλοι», τονίζει.

Ως άλλα αίτια των διατροφικών διαταραχών αναφέρονται και ψυχολογικοί λόγοι που μπορούν να προκληθούν στο άτομο εξαιτίας της τελειομανίας, του άγχους των εξετάσεων και άλλων απρόσιτων στόχων (ιδίως σε έφηβους και νεαρά άτομα) ή και από ένα απρόβλεπτο δυσάρεστο ή αγχωτικό περιστατικό στην οικογένεια ή στην προσωπική τους ζωή (σε νεαρά άτομα και ενήλικες), όπως είναι μια ερωτική απογοήτευση, ένας χωρισμός και ένας θάνατος στην οικογένεια.

Της Μόνικας Μακρυγιάννη

Η συνέντευξη

Πώς μπορούν οι γονείς να αντιληφθούν ότι το παιδί τους πάσχει από νευρική ανορεξία ή άλλη διατροφική διαταραχή και τι πρέπει να κάνουν;  

Οι γονείς δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να επιτρέπουν στα παιδιά τους ανεξέλεγκτες δίαιτες, γιατί έτσι σταματούν την ανάπτυξή τους. Αν διαπιστώσουν ασυνήθιστη ενασχόληση του παιδιού με το σώμα και με το βάρος, απότομη αλλαγή στις διατροφικές του συνήθειες (αποφυγή λιπαρών, ασυνήθιστα αυξημένος χρόνος στην ολοκλήρωση ενός γεύματος, επιλεκτική δίαιτα κτλ.), υπερβολική άσκηση, τάση απομόνωσης-κατάθλιψης, αποφυγή κοινωνικών συναναστροφών κ.ά., θα πρέπει να ανησυχήσουν και να αποταθούν αμέσως στους/στις ειδικούς (διαιτολόγους-διατροφολόγους, ψυχολόγους, ψυχιάτρους κ.ά.).

Επικοινωνούν μαζί σας γονείς που δεν ξέρουν πώς να χειριστούν την κατάσταση και ζητάνε τη βοήθεια σας;

Στην εικοσάχρονη λειτουργία του Συνδέσμου μας, έχουμε βιώσει σωρεία περιπτώσεων με γονείς σε απόγνωση να επικοινωνούν μαζί μας, αναζητώντας σανίδα σωτηρίας. Βλέπουν τα παιδιά τους να επιδεικνύουν περίεργη και επικίνδυνη συμπεριφορά όσον αφορά τις διατροφικές τους συνήθειες, που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή τους και δεν ξέρουν τι να κάνουν.

Εμείς τούς μεταφέρουμε συνήθως τις δικές μας εμπειρίες, τα δικά μας βιώματα και τους παροτρύνουμε να αναζητήσουν αμέσως βοήθεια από ειδικούς (διαιτολόγους-διατροφολόγους, ψυχολόγους κ.ά.), γιατί εμείς οι γονείς είμαστε οι τελευταίοι που μπορούμε να βοηθήσουμε (από φόβο, ανησυχία, έλλειψη γνώσης και υπομονής).

Δεν θα ήταν καλά να υπάρχει μια Γραμμή Επικοινωνίας όπου να καταφεύγουν για παροχή συμβουλών αλλά και στήριξης, τόσο οι γονείς, όσο και τα άτομα που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές;

Εδώ ακριβώς προκύπτουν και οι τεράστιες ευθύνες του κράτους  μας, που υστερεί καταφανώς και σήμερα ακόμα στον τομέα της ενημέρωσης, διαφώτισης παιδιών και γονιών για το πρόβλημα των διατροφικών διαταραχών, ώστε να γνωρίζουν τις οδυνηρές συνέπειες και να ενεργούν προληπτικά, αλλά και να έχουν κάπου να αποταθούν όταν προκύπτει το πρόβλημα. Η καθιέρωση μιας Γραμμής Επικοινωνίας (τηλεφωνικής) ήταν αίτημα του Συνδέσμου από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής τους , ενώ είχαμε και εξαγγελία από το Υπουργείο Υγείας για τη δημιουργία της (2009-10), χωρίς μέχρι σήμερα να υλοποιηθεί.

Πώς θα βοηθά η Γραμμή Επικοινωνίας;

Θα μπορούν να αποτείνονται, τόσο οι γονείς, όσο και τα άτομα που υποφέρουν από διατροφικές διαταραχές, ώστε να τυγχάνουν της αναγκαίας στήριξης και καθοδήγησης για το τι δέον γενέσθαι, ώστε να γίνει έγκαιρη διάγνωση και αποτελεσματική αντιμετώπιση. Τη Γραμμή Επικοινωνίας θα πρέπει να στελεχώνουν εξειδικευμένα άτομα που να υπάγονται στις Κρατικές Ιατρικές Υπηρεσίες. 

Πώς πρέπει να γίνεται η ενημέρωση-διαφώτιση για τις διατροφικές διαταραχές και ποια είναι σήμερα η κατάσταση; Υπάρχει γενικά Εθνική Στρατηγική για το θέμα των διατροφικών διαταραχών;  

Δυστυχώς, στον τόπο μας, όπως ανέφερα και πιο πάνω, υστερούμε ακόμα πολύ, στο θέμα της ενημέρωσης, διαφώτισης γονιών, παιδιών, εκπαιδευτικών, νοσηλευτών, προσωπικών γιατρών και άλλων υγειονομικών που εμπλέκονται στο θέμα της αντιμετώπισης των ΔΔ.

Απαιτείται συνεργασία των κρατικών ιατρικών υπηρεσιών με τη Βουλή και με όλους τους ιδιωτικούς και μη κυβερνητικούς φορείς και οργανισμούς που ασχολούνται με το θέμα των ΔΔ, ώστε να  εκπονηθεί μία Εθνική Στρατηγική για τις ΔΔ, που να διαλαμβάνει με σαφώς καθορισμένους στόχους και συγκεκριμένες πρακτικές, τόσο το θέμα της πρόληψης, όσο και το θέμα της έγκαιρης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης των ΔΔ (διάγνωση, στήριξη ατόμων και οικογενειών, δωρεάν περίθαλψη, δημιουργία μονάδας για ΔΔ, αποστολή στο εξωτερικό κ.ά.).

Πώς βοηθά ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Στήριξης Ατόμων με Διατροφικές Διαταραχές Σύνδεσμος προς αυτή την κατεύθυνση;

Ο Σύνδεσμος ιδρύθηκε το 2003 από μια ομάδα γονιών που τα παιδιά τους βίωσαν τις διατροφικές διαταραχές και υπέστησαν τα πάνδεινα μέχρι να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το πρόβλημα, εξαιτίας της παντελούς άγνοιας που υπήρχε  στο νησί μας γύρω στα τέλη του 20^ου αιώνα, οπότε είχαμε και τα πρώτα σοβαρά περιστατικά ανορεξίας και βουλιμίας σε έφηβους (κορίτσια κυρίως).

Με συντονισμένη δράση που περιλάμβανε εκδηλώσεις, σεμινάρια, συνέδρια, ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές και σε στενή  συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας,  το Υπουργείο Υγείας, τον Σύνδεσμο Διαιτολόγων και άλλους φορείς, πετύχαμε στη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του 21^ου αιώνα και μετέπειτα, να γίνουν σημαντικά βήματα, τόσο στον τομέα της διαφώτισης όσο και στον τομέα της αντιμετώπισης των ΔΔ.

Είναι δεκάδες τα σχολεία μέσης εκπαίδευσης όπου προσκληθήκαμε και μιλήσαμε στα παιδιά και στους εκπαιδευτικούς, πάντοτε με τη συνοδεία ειδικών, για το θέμα των ΔΔ, ενώ έγιναν ομιλίες και διαλογικές συζητήσεις σε εκδηλώσεις Συνδέσμων Γονέων και Ομοσπονδιών, επισκεπτριών υγείας, εκπαιδευτικών και άλλων.

Ποια ήταν η στάση των αρμοδίων φορέων;

Όλοι οι υπουργοί υγείας και παιδείας με τους οποίους συναντιόμασταν όλα αυτά τα χρόνια, όπως και η Βουλή (βουλευτές- Επιτροπές Υγείας και Παιδείας) επιδείκνυαν και επιδεικνύουν ως σήμερα ειλικρινές ενδιαφέρον για να βοηθήσουν στην επίτευξη των πιο πάνω στόχων. Είχαμε μάλιστα πετύχει ως Σύνδεσμος ώστε, με απόφαση και με δαπάνες του Υπουργείου Υγείας, να στέλνονται στο εξωτερικό (Αγγλία κυρίως) όλα τα σοβαρά περιστατικά ΔΔ εφήβων αλλά και ενήλικων ατόμων, από το 2005 και μετέπειτα (ως τα χρόνια πριν από την  οικονομική κρίση του 2012-13).

Μετεκπαιδεύτηκε επίσης ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό (στο εξωτερικό) και έγιναν σε συνεργασία με τα δύο Υπουργεία, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και τον Σύνδεσμο Διαιτολόγων-Διατροφολόγων, συνέδρια, ημερίδες και σεμινάρια για τις διατροφικές διαταραχές, που απευθύνονταν σε γονείς, εκπαιδευτικούς, επισκέπτριες υγείας, ιατρούς και νοσηλευτές κ.ά.

Όλα τα παιδιά που νοσηλεύτηκαν σε εξειδικευμένα κέντρα της Αγγλίας, από ό,τι γνωρίζουμε, έχουν πλήρως αποθεραπευθεί και επανέλθει στην κανονικότητα, έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές τους και σήμερα διαπρέπουν σε διάφορους τομείς (ως γιατροί, διαιτολόγοι, ψυχολόγοι, εκπαιδευτικοί κ.ά.), αλλά και ως γονείς - οικογενειάρχες.

Ανταποκρινόμενο μάλιστα το Υπουργείο Υγείας στις συνεχείς εκκλήσεις μας για δημιουργία σύγχρονου ιατρικού κέντρου ευρωπαϊκών προδιαγραφών για την αντιμετώπιση των ΔΔ-που δεν ήταν εφικτό για τα δεδομένα της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως μας έλεγαν, προχώρησε το Μάρτιο του 2014 στη δημιουργία του Κέντρου Πρόληψης και Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών, στην Παιδοψυχιατρική πτέρυγα του Μακάρειου Νοσοκομείου.

Το Κέντρο αυτό μπορούσε να φιλοξενήσει και να περιθάλψει, κατά κάποιο τρόπο σοβαρά περιστατικά διατροφικών διαταραχών, που έχρηζαν νοσηλείας ή θεραπείας σε εξειδικευμένα κέντρα, που δεν υπάρχουν ακόμα δυστυχώς στον τόπο μας. Νοσηλεύτηκαν στο Κέντρο αρκετά παιδιά εφηβικής ηλικίας και βοηθήθηκαν σε κάποιο βαθμό. Θεωρήσαμε μάλιστα ως Σύνδεσμος ότι ήταν ένα πρώτο βήμα, το οποίο αναμέναμε να ακολουθήσουν και άλλα, στο πλαίσιο μιας Εθνικής Στρατηγικής.

Ποια είναι σήμερα η κατάσταση όσον αφορά το θέμα της πρόληψης και αντιμετώπισης των διατροφικών διαταραχών από τις κρατικές ιατρικές υπηρεσίες; Το Κέντρο πρόληψης και αντιμετώπισης διατροφικών διαταραχών συνεχίζει τη λειτουργία του;

Δυστυχώς, σήμερα, όπως έχουμε διαπιστώσει, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που προηγήθηκε και της πρόσφατης πανδημίας, έχει επέλθει μία σοβαρή οπισθοδρόμηση όσον αφορά το θέμα της αντιμετώπισης των ΔΔ.

Δεν αποστέλλονται πλέον στο εξωτερικό τα σοβαρά περιστατικά, χωρίς καμιά διάκριση, ενώ το Κέντρο Πρόληψης και Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών, το οποίο αναφέρεται και στην ιστοσελίδα του ΓΕΣΥ ως εν ενεργεία, ουσιαστικά δεν λειτουργεί ή υπολειτουργεί και όπως έχουμε πληροφορηθεί από το  ίδιο το Κέντρο, όλα τα περιστατικά διατροφικών διαταραχών παραπέμπονται στο ΤΕΝΕ. Πρόκειται για το Τμήμα Ενδονοσοκομειακής Νοσηλείας Εφήβων, όπου νοσηλεύονται  όλα τα περιστατικά που αφορούν ψυχικές διαταραχές ατόμων εφηβικής ηλικίας (ψυχικά νοσήματα, χρήστες ναρκωτικών και άλλα).

Μπορεί το ΤΕΝΕ να βοηθήσει κάποιο παιδί που πάσχει από διατροφικές διαταραχές;

Για μας είναι απαράδεκτο και επικίνδυνο πισωγύρισμα, η νοσηλεία παιδιών και εφήβων με διατροφικές διαταραχές στο ΤΕΝΕ, μαζί με όλα τα άλλα περιστατικά. Αυτό γινόταν πριν από είκοσι χρόνια όταν άρχισε τη λειτουργία του ο Σύνδεσμος και καταβλήθηκε τεράστια προσπάθεια για την όσο το δυνατό πιο επαρκή και αποτελεσματική αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών, γεγονός που σήμερα δεν συμβαίνει.

Για το πόσο οδυνηρή και αναποτελεσματική είναι η νοσηλεία περιστατικών με ΔΔ στο ΤΕΝΕ, αψευδείς μάρτυρες είναι οι γονείς 14χρονου κοριτσιού από τη Λεμεσό, που δέχτηκαν να νοσηλευτεί εκεί το παιδί τους και στη συνέχεια το πήραν και έφυγαν με οργή και απογοήτευση. Τα παιδιά με διατροφικές διαταραχές θέλουν μια φιλική ζεστή θεραπευτική αγωγή, η οποία ουδόλως διασφαλίζεται στο ΤΕΝΕ, ούτε και στην Ψυχιατρική Πτέρυγα του Γενικού Νοσοκομείου.

Υπάρχουν περιπτώσεις παραπομπής περιστατικών με ΔΔ στο Ψυχιατρείο;

Δυστυχώς, υπήρξαν στο παρελθόν τέτοιες περιπτώσεις, ενώ έχει επισυμβεί και πρόσφατα, γεγονός που θεωρούμε όχι μόνο απαράδεκτο αλλά και εγκληματικό. Είχαμε μάλιστα περίπτωση κοριτσιού που όταν κλείστηκε εκεί για λίγες μέρες, επιδεινώθηκε η κατάστασή της ενώ έκανε και απόπειρα αυτοκτονίας. Οι διατροφικές  διαταραχές δεν μπορούν σε καμιά περίπτωση να θεωρούνται ως ψυχιατρικές νόσοι, αλλά χρήζουν ενδεδειγμένης θεραπείας σε εξειδικευμένα κέντρα, που δεν μπορεί ούτε επιτρέπεται σε μια αναπτυγμένη ευρωπαϊκή χώρα όπως οι ηγέτες μας διατείνονται ότι είμαστε, να ταυτίζονται με τα ψυχιατρεία.

Ποιος είναι σήμερα ο ρόλος των προσωπικών γιατρών και του ΓΕΣΥ στο θέμα των διατροφικών διαταραχών;

Μια άλλη σημαντική  εξέλιξη σήμερα είναι η λειτουργία του ΓΕΣΥ, το οποίο έχει περιλάβει και τις διατροφικές διαταραχές στο πρόγραμμα των παρεχόμενων από το σύστημα ιατρικών υπηρεσιών.  Δικαιούνται οι γονείς  να καταφεύγουν στους προσωπικούς γιατρούς με τα παιδιά τους που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές-όπως και πάσχοντα ενήλικα άτομα, οι οποίοι στη συνέχεια τα παραπέμπουν στους ειδικούς (διατροφολόγους, ψυχολόγους, παιδοψυχίατρους κ.ά.).

Αυτό όμως από μόνο του δεν διασφαλίζει την αποτελεσματική αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών, αφού δεν έχουν όλοι οι προσωπικοί γιατροί επαρκείς γνώσεις για τις ΔΔ, ενώ οι επαγγελματίες υγείας στους οποίους παραπέμπονται τα περιστατικά (με ανορεξία, βουλιμία και άλλες διατροφικές διαταραχές),  εργάζονται μεμονωμένα, χωρίς να έχουν μεταξύ τους οποιαδήποτε συνεργασία, που είναι αναγκαία για να έχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα, αφού για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών απαιτείται η σύσταση πολυθεματικής ομάδας ειδικών.

Τι ακριβώς είναι η πολυθεματική ομάδα και πως λειτουργεί;

Στην πολυθεματική ομάδα, που λειτουργεί πολύ αποτελεσματικά σε  εξειδικευμένα κέντρα του εξωτερικού, συμμετέχουν στο πρόγραμμα θεραπευτικής αγωγής για τις διατροφικές διαταραχές ιατροί (παιδίατροι, παιδοψυχίατροι), ψυχολόγοι, διαιτολόγοι-διατροφολόγοι και νοσηλευτές), που έχουν την αναγκαία γνώση και κατάρτιση και συνεργάζονται μεταξύ τους ώστε να επιτευχθεί στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό ο στόχος της παροχής της καλύτερης δυνατής θεραπείας και της αποθεραπείας των εφήβων ή και ενήλικών ατόμων που καταφεύγουν στις μονάδες αυτές.

Στον τόπο μας αυτό δεν συμβαίνει, δυστυχώς  με αποτέλεσμα να ταλαιπωρούνται, τόσο οι οικογένειες, όσο και τα ίδια τα άτομα που υποφέρουν από διατροφικές διαταραχές.

Τι πρέπει να γίνει από δω και μπρος και ποιος θα είναι ο ρόλος του Συνδέσμου;

Εκείνο που επιβάλλεται να γίνει άμεσα και χωρίς χρονοτριβή, είναι η διαμόρφωση και υιοθέτηση  Εθνικής Στρατηγικής για το θέμα των Διατροφικών Διαταραχών, όπως και οι ίδιοι οι γιατροί πια το απαιτούν, ώστε τόσο η διαφώτιση, η πρόληψη και η αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών να  τεθούν στις ορθές και ενδεδειγμένες  βάσεις, όπως γίνεται σε ευρωπαϊκές και άλλες αναπτυγμένες χώρες.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Προς αυτή την κατεύθυνση θα εργαστεί και ο Σύνδεσμος, ο οποίος έχει πια επαναδραστηριοποιηθεί, με την εκλογή,  πρόσφατα, νέου Διοικητικού Συμβουλίου. Στόχος του Συνδέσμου είναι η συνεργασία με τις κρατικές ιατρικές υπηρεσίες, τη Βουλή και άλλους φορείς, ώστε επιτέλους να  πετύχουμε μέσω μιας συγκεκριμένης και σαφώς καθορισμένης Εθνικής Στρατηγικής, τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.

Τα παιδιά και οι νέοι μας, είναι η ελπίδα του αύριο και οφείλουμε να κάνουμε γι΄αυτά το καλύτερο που μπορούμε.  Θα ενώσουμε δυνάμεις ως Σύνδεσμος και θα εργαστούμε με στόχο κανένα παιδί που πάσχει από διατροφικές διαταραχές να μη νιώσει ποτέ εγκαταλειμμένο και αβοήθητο, καμιά οικογένεια να μην ταλανίζεται ούτε και να αφαιμάσσεται οικονομικά για να γιατρέψει το παιδί της και κανένα ενήλικο άτομο με διατροφικά προβλήματα και δυσκολίες να μην νιώσει ποτέ ότι έχει αφεθεί «στο έλεος του Θεού»!