Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη - Μάθετε τα πάντα

Ο σακχαρώδης διαβήτης στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες έχει λάβει επιδημικού τύπου διαστάσεις και όλοι μας σήμερα έχουμε κάποιο γνωστό συγγενή ή φίλο που είναι διαβητικός. Επειδή τα ποσοστά του διαβήτη αναμένεται να έχουν γεωμετρική εξέλιξη που θα επιβαρύνουν δραματικά τόσο την υγεία των πολιτών όσο και εκείνη των ασφαλιστικών οργανισμών, πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα πρωτογενούς αλλά και δευτερογενούς πρόληψης. 

Μας ενημερώνει ο επ. καθηγητής Παθολογίας, ειδικός στο διαβήτη, Παναγιώτης Χαλβατσιώτης:

Στην Ελλάδα σήμερα περισσότεροι από 1 στους 10 κατοίκους παρουσιάζουν το διαβητικό σύνδρομο, αλλά αν επικεντρωθούμε στις εύθραυστες από άποψης υγείας ηλικίες άνω των 70, τότε το ποσοστό ανέρχεται περίπου σε αναλογία 1 προς 4. Φαίνεται όμως ότι υπάρχουν και πολλοί συμπολίτες μας που δεν γνωρίζουν ότι έχουν διαβήτη ώστε να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα έγκαιρα και μένουν εντελώς εκτεθειμένοι στον κίνδυνο ανάπτυξης των τόσο επιβλαβών χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη. 

Το ποσοστό αυτό των κρυφών διαβητικών είναι σημαντικό υψηλό και υπολογίζεται στο 50% των ήδη διαγνωσμένων διαβητικών. Επομένως ο πρώτος στόχος που τίθεται είναι να ληφθεί φροντίδα ευαισθητοποίησης του κοινού, ώστε να αναγνωρίζει πρώιμα προειδοποιητικά σημεία και να τύχει της έγκαιρης διάγνωσης. 

Ο διαβήτης είναι ένα αθόρυβος δολοφόνος και έχει προσμετρηθεί ότι κάπου στον κόσμο κάθε 6 δευτερόλεπτα κάποιος διαβητικός πεθαίνει, λόγω των χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη. Ο αρρύθμιστος διαβήτης είναι αναμφισβήτητο ότι οδηγεί σε τύφλωση, νεφρική ανεπάρκεια και ακρωτηριασμούς που μειώνουν την ποιότητα ζωής και οδηγούν πολύ πρώιμα τους ασθενείς στο εργασιακό περιθώριο.

Η υπεργλυκαιμία επίσης είναι υπόλογος για την ανάπτυξη σοβαρών καρδιαγγειακών προβλημάτων που αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου των διαβητικών. Έχει υπολογισθεί ότι ο διαβητικός που δεν φροντίζει τον διαβήτη του, μειώνει το προσδόκιμο επιβίωσης του κατά 15 περίπου χρόνια. Για τα συστήματα υγείας ο διαβήτης απαιτεί το 12% των συνολικών ετήσιων υγειονομικών δαπανών μιας Χώρας. 

Την φαρμακευτική κάλυψη των διαβητικών απαιτείται κάτι λιγότερο από το 10%, ενώ το υπόλοιπο 90% περίπου έχει να κάνει με δαπάνες θεραπείας των καρδιαγγειακών ή άλλων χρόνιων επιπλοκών των ασθενών, οι οποίες όμως είναι δυνατόν προληφθούν και να μη επιβαρύνουν την υγεία των διαβητικών ή τους Εθνικούς προϋπολογισμούς υγείας.

Η παχυσαρκία και η μη τήρηση των ορθών υγειινοδιαιτητικών συνθηκών είναι γνωστό ότι θεωρούνται υπόλογες για την εμφάνιση του τύπου 2 σακχαρώδη διαβήτη (μη ινσουλινοεξαρτώμενου), που αποτελεί το 95% περίπου των κρουσμάτων. Τα εναπομείναντα ποσοστά αφορούν τους διαβητικούς τύπου 1 (ινσουλινοεξαρτώμενου) και η εμφάνιση αυτού του διαβήτη δεν συνδέεται αιτιολογικά με το μεταβολικό σύνδρομο. 

Η συχνότητα όμως και του τύπου 1 διαβήτη φαίνεται ότι να ακολουθεί ανοδική πορεία τα τελευταία χρόνια. Μελέτες υποδεικνύουν σαν επιβαρυντικούς παράγοντες την αποφυγή του μητρικού θηλασμού, το είδος της διατροφής όπως συγκεκριμένες πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος, η κλιματική αλλαγή αλλά και το έντονο stress που βιώνουν σήμερα τα παιδιά, μέσα σε μια ταχέως εξελισσόμενη και μεταβαλλόμενη κοινωνία με τις μεγάλες απαιτήσεις κατάκτησης της γνώσης.

Υπάρχει και ένας άλλος μεγάλης σημασίας διαβήτης που χωρίς να προ-υπάρχει εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της κύησης. Αν δεν διαγνωσθεί και αντιμετωπισθεί έγκαιρα τότε ενέχει σημαντικούς κινδύνους τόσο για την μητέρα όσο και για το κύημα. Σε παγκόσμια κλίμακα 1 κάθε 7 γεννήσεις επιπλέκονται με τον διαβήτη της κύησης και μελέτες δείχνουν ότι επισυμβαίνει μέχρι και στο 16% των κυήσεων. 

Παράγοντες κινδύνου που βοηθούν στην εμφάνισή του, είναι η παχυσαρκία της μητέρας πριν τη σύλληψη, η παρουσία του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών, το οικογενειακό ιστορικό διαβήτη και η ύπαρξη δυσλιπιδαιμίας ή υπέρτασης στην κυοφορούσα μητέρα.  Οι επιπλοκές του διαβήτη της κύησης είναι η ανάπτυξη προεκλαμψίας στη μητέρα, που αποτελεί δυνητικά μια ίσως και θανατηφόρο εξέλιξη, η αποβολή του κυήματος, ο πρόωρος τοκετός, ο ίκτερος και αναπνευστική δυσχέρεια στο νεογέννητο καθώς και η γέννηση μακροσωμικού παιδιού βαρύτερου των 4 κιλών. 

Συνήθως εξαφανίζεται αμέσως μετά τον τοκετό, αλλά μπορεί να επανεμφανιστεί σε μια επόμενη κύηση ή και ως τύπου 2 διαβήτης μετά τα σαράντα χρόνια της μητέρας.  Πρόσφατα έχει αναφερθεί ότι τα παιδιά μητέρων με διαβήτη κύησης έχουν υψηλότερη την  πιθανότητα να γίνουν παχύσαρκα στην παιδική τους ηλικία και αναπτύξουν τύπου 2 διαβήτη. 

Ο διαβήτης της κύησης αντιμετωπίζεται με ειδικό διαιτολόγιο και αν απαιτηθεί φαρμακευτική αγωγή, χορηγείται αποκλειστικά ινσουλίνη. Δεν χορηγούνται ποτέ τα αντιδιαβητικά δισκία μια που δεν έχει πιστοποιηθεί η ασφάλειά τους για το κύημα.

Όλοι οι διεθνείς Οργανισμοί Υγείας συστήνουν ως πρώτη προτεραιότητα για την πρόληψη του διαβήτη, την αντιμετώπιση του φαινομένου της παχυσαρκίας. Η νοσογόνος αυτή κατάσταση στη Ελλάδα δυστυχώς έχει λάβει δραματικές διαστάσεις, μια που το 1/4 των ενηλίκων είναι υπέρβαροι και παχύσαρκοι αλλά και γιατί κατέχουμε τα Πανευρωπαϊκά πρωτεία στην παιδική παχυσαρκία. 

Το γεγονός αυτό αποτελεί μια βραδυφλεγή βόμβα που αν δεν την απενεργοποιήσουμε σύντομα, ενέχει τον κίνδυνο να εκραγεί με πολύ επιβαρυντικές εξελίξεις για την Ελλάδα μας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι αν δεν λάβουμε ως πολίτες, ως κοινωνία και ως Πολιτεία μέτρα, το 2030 η Χώρα μας θα έχει τα πρωτεία στους θανάτους από καρδιαγγειακά νοσήματα, στα κρούσματα διαβήτη και σε περιστατικά καρκίνων αφού η παχυσαρκία θεωρείται υπόλογη και για τις 3 αυτές και όχι μόνο παθολογικές καταστάσεις.

Η ορθή διατροφή και η αυξημένη φυσική δραστηριότητα αποτελούν θεμελιώδους σημασίας παράγοντες τόσο για την πρόληψη όσο και για την διαχείριση του διαβητικού συνδρόμου. Η μεσογειακή διατροφή αποτελεί πλέον παγκοσμίως το προτεινόμενο πρότυπο διατροφής που περιέχει φυτικής επί το πλείστον προέλευσης τρόφιμα. Φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ξηροί καρποί, ολικής άλεσης άλευρα, ελαιόλαδο, τρόφιμα πλούσια σε ω-3 λιπαρά όπως είναι τα ψάρια και τα καρύδια με λίγα γεύματα κρέατος και λοιπών τροφίμων ζωικής προέλευσης.

Η απώλεια του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους θα βελτιώσει την δυνατότητα του οργανισμού να αντιμετωπίσει με μεγαλύτερη ευχέρεια την υπεργλυκαιμία. Η συμμετοχή σε προγράμματα άσκησης αφενός θα συμβάλλει στην μείωση του βάρους, αλλά παράλληλα θα δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την μείωση του φαινομένου της ινσουλινοαντίστασης, που θα μετατρέψει την χορηγούμενη αντιδιαβητική θεραπεία σε πιο δραστική.

Πρέπει λοιπόν πρώτα από όλα να ενημερωθεί το κοινωνικό σύνολο ότι η κατάσταση είναι δυνατόν να αναστραφεί και ότι είναι κατ' αρχήν ευθύνη κάθε πολίτη ξεχωριστά, αλλά και των αρμόδιων αρχών να προτείνουν, να συντονίσουν και να περιφρουρήσουν τα μέτρα που θα ληφθούν. 

Η επιστροφή στις αρχές των μεσογειακών και παραδοσιακών διατροφικών προτύπων πρέπει να υιοθετηθεί και είναι ευθύνη των γονέων να ακολουθήσουν τα παιδιά τους την υγιεινή διατροφή και να περιφρουρήσουν την ποιότητα των διατιθέμενων μικρογευμάτων στα κυλικεία των σχολείων. Κάθε μέλος μιας οικογένειας που κατοικεί σε αστικά και ημιαστικά κέντρα, οφείλει να συμμετέχει σε οργανωμένα προγράμματα αυξημένης φυσικής δραστηριότητας. Είναι απαραίτητο η τοπική αυτοδιοίκηση να προσφέρει την δυνατότητα αυτή σε κάθε δημότη με ασφαλή πάρκα και αθλητικές εγκαταστάσεις, με δωρεάν χρήση στους πολίτες, να διευκολύνει κάθε ανάλογη οργανωμένη προσπάθεια και να προσελκύσει όσους περισσότερους συμμετέχοντες μπορεί.

Η πολιτεία μέσω εκπαιδευτικών ή προγραμμάτων ευαισθητοποίησης να αντιμετωπίσει οργανωμένα το πρόβλημα της παχυσαρκίας.  Οφείλει επίσης να ενημερώσει τους πολίτες και να τους διαθέσει μέτρα για την έγκαιρη διάγνωση του διαβήτη.  Τέλος να θέτει στόχους σε συνεργασία με τους επιστήμονες υγείας από την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και τις επιστημονικές εταιρείες του χώρου του διαβήτη, για την ορθή αντιμετώπιση του και την πρόληψη των επιβαρυντικών απώτερων επιπλοκών του.

Η επιστήμη με την ιατρική έρευνα έχει εστιασθεί στην ανακάλυψη και εισαγωγή στην θεραπεία "έξυπνων" φαρμακευτικών σκευασμάτων που είναι ασφαλή για τον διαβητικό, επειδή δεν οδηγούν σε επικίνδυνες υπογλυκαιμίες που προάγουν τον καρδιαγγειακό θάνατο, αλλά έχουν σημαντική αντιδιαβητική δράση παρόμοια ή και ισχυρότερη παλαιότερων θεραπειών. 

Τέτοια φάρμακα είναι οι DPP-4 αναστολείς και οι GLP-1 αγωνιστές. Η επανάσταση όμως στην θεραπεία του διαβήτη έγινε με την εισαγωγή στην θεραπεία των SGLT-2 αναστολέων, που όχι μόνο ρυθμίζουν επαρκώς τον διαβήτη, αλλά προστατεύουν σε σημαντικό βαθμό τον διαβητικό από τον καρδιαγγειακό θάνατο και από την επιβάρυνση της νεφρικής τους λειτουργίας. 

Τέλος η ομάδα αυτή των φαρμάκων μειώνει τον κίνδυνο ανάγκης νοσηλείας των διαβητικών με καρδιακή ανεπάρκεια, που αποτελεί μια συχνή και επικίνδυνη νοσολογική οντότητα στον διαβήτη. Ανάλογα αποτελέσματα έχουν και οι GLP-1 αγωνιστές.