Οι επιπτώσεις του διαδικτύου στην εφηβεία: Θετικές ή αρνητικές;

Η σχέση των εφήβων με την τεχνολογία , τα social media και το διαδίκτυο, καθώς και ο χρόνος που περνούν σε αυτά, είναι ένα θέμα που απασχολεί τους ίδιους τους έφηβους – νέους, αλλά και τους γονείς. Συχνά οι έφηβοι δέχονται κριτική από τους μεγαλύτερους για τον χρόνο που αφιερώνουν στα μέσα κοινωνική δικτύωσης.

Η Δρ. Μαρία Σαββίδου ψυχολόγος και σύμβουλος από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), εξηγεί αυτό το φαινόμενο με βάση τα τελευταία δεδομένα ερευνών στην ιστοσελίδα psychologynow.

Ανάγκη για κοινωνική αποδοχή

Ο εθισμός στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σύμφωνα με την Δρ. Σαββίδου, ειδικά όταν συνδέεται με τον φόβο απώλειας της online επικοινωνίας και της κοινωνικής συνδεσιμότητας, μπορεί να οδηγούν σε αρνητικά αποτελέσματα στην ψυχική υγεία των εφήβων.

Σε πρόσφατη καναδική έρευνα, εξετάστηκαν οι αντιλήψεις των εφήβων, σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το διαδίκτυο επηρεάζει τη ζωή τους. Το κύριο θέμα που φαίνεται να επηρεάζει τον «εθισμό» τους, είναι αυτό της κοινωνικής έγκρισης και σύγκρισης.

Σύμφωνα με την έρευνα, φαίνεται να υπάρχει η επιθυμία από τους χρήστες να είναι συνεχώς συνδεδεμένοι για να μαθαίνουν τι κάνουν οι άλλοι.

Οι ενήλικες επηρεάζουν την χρήση

Ακόμη, οι έφηβοι, όπως εξηγεί η Δρ. Σαββίδου, φαίνεται να επηρεάζονται και από τη συμπεριφορά των ενηλίκων ως προς τη χρήση της τεχνολογίας και να τους μιμούνται στο πως χρησιμοποιούν την τεχνολογία, όπως για παράδειγμα αν αφιερώνουν πολύ, ή λίγο χρόνο στα social media.

Η κοινωνική σύγκριση, η ανησυχία για τη φήμη και η αναζήτηση της ταυτότητας, αποτελούν διαχρονικά χαρακτηριστικά της εφηβείας, αναφέρει η Δρ. Σαββίδου.

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, παρουσιάζεται εντονότερη η ικανότητα για σύνθετη και κριτική σκέψη και επομένως, παρουσιάζεται και εντονότερα το στοιχείο της αμφισβήτησης των ηθικών και κοινωνικών ιδανικών των ενηλίκων. Στο παρόν στάδιο της ζωής του ο έφηβος μπορεί να νιώσει  έντονη σύγχυση, εσωστρέφεια, θλίψη, και απευθύνεται στο επόμενο διαθέσιμο περιβάλλον, τους φίλους και την παρέα του.

Ενώ με τους γονείς έχουν έντονα κριτική διάθεση, με την παρέα, οι έφηβοι τείνουν να εμφανίζουν μια αρκετά «συμβιβαστική» άποψη και να μιμούνται τη συμπεριφορά και «τα θέλω» της παρέας.

Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πανδημία

Αυτό που αλλάζει  στην σύγχρονη εποχή και την εποχή της πανδημίας, είναι ότι τα παραπάνω χαρακτηριστικά, καλλιεργούνται όλο και περισσότερο μέσω της διαδικτυακής επικοινωνίας και όλο και λιγότερο μέσω των «ζωντανών» επικοινωνιών.

Οι έφηβοι ξοδεύουν περισσότερο χρόνο από ποτέ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γεγονός που κατά τη διάρκεια της πανδημίας ενίσχυσε το κοινωνικό ερώτημα για το αν τα social media τελικά βλάπτουν ή βοηθούν τους εφήβους.

Από τη μία, υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που υποστηρίζουν ότι τα ΜΚΔ και το διαδίκτυο, φάνηκαν ιδιαίτερα χρήσιμα εν μέσω πρακτικών φυσικής απόστασης, καθώς δεν σταμάτησε η επικοινωνία των εφήβων με φίλους ή με απομακρυσμένα μέλη της οικογένειας και η έκφραση απόψεων ή  δημιουργικότητάς.

Από την άλλη, άλλες έρευνες υποστηρίζουν ότι το διαδίκτυο και τα ΜΚΔ επηρεάζουν αρνητικά την αίσθηση ασφάλειας των εφήβων, την αυτοεκτίμησή τους, την εικόνα που έχουν για το σώμα τους, τη διάθεση, το άγχος και τον ύπνο τους.

Οι ετικέτες στη συμπεριφορά των εφήβων

Όπως τονίζεται, ο χαρακτηρισμός της συμπεριφοράς των εφήβων ως «διαδικτυακός εθισμός» δεν εξυπηρετεί σε τίποτα, καθώς κάτι τέτοιο εγκυμονεί πιθανές αρνητικές επιπτώσεις, ακόμη και αν ο χαρακτηρισμός αυτός δίνεται συχνά με χιούμορ .

Ο όρος «διαδικτυακός εθισμός» μπορεί να υποδηλώνει μια στάση μη εμπιστοσύνης απέναντι στους εφήβους και να υποτιμά, τόσο την κριτική τους σκέψη, όσο και την επιρροή των επιθετικών στρατηγικών των νέων τεχνολογιών.

Όπως τονίζει η ειδικός, «το ζήτημα δεν είναι να δοθεί μια πολωμένη και υπεραπλουστευμένη ερμηνεία, κατά την οποία η τεχνολογία είναι εντελώς θετική ή εντελώς αρνητική, καθώς το φαινόμενο έχει πολλές διαστάσεις και ακόμη διερευνάται».

Η ευαισθησία της εφηβείας

Εκείνο που εξακολουθεί να χρήζει της αμέριστης προσοχής μας, όπως τονίζεται, είναι ότι οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης αναπτυξιακής περιόδου.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

«Καθώς συντελούνται απότομες βιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές, είναι πολύ σημαντικό η οικογένεια (γονείς, κηδεμόνες, συγγενείς), η ευρύτερη κοινότητα (εκπαιδευτικοί, ψυχολόγοι, φροντιστές), αλλά και οι ίδιοι οι έφηβοι, να κατανοήσουν τον τρόπο επιρροής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους, είτε αφορά θετικές, είτε αρνητικές συνέπειες, έτσι ώστε να χρησιμοποιούν τα social media συνειδητοποιημένα, στοχεύοντας στη σωστή διαχείριση των επιπτώσεών τους».

Χ.Χ.