Όνειρα : Αυτά που κρύβονται στην ψυχολογία μας

Σαν τι μοιάζει όταν κοιμάται κάποιος; Καμιά φορά, είναι σα να μη συμβαίνει τίποτα.

Ο ύπνος μπορεί να δημιουργήσει μια κατάσταση ασυνειδησίας κατά την οποία ο νους και ο εγκέφαλος προφανώς αναστέλλουν τις λειτουργίες, οι οποίες δημιουργούν την εμπειρία.

Ο ύπνος είναι μια κύρια, κυκλική, φυσιολογική κατάσταση που ορίζεται από σημαντική μείωση της συνείδησης, μείωση στην κίνηση των μυών και μια γενική επιβράδυνση του μεταβολισμού.

Στη διάρκεια του 1/3 της ζωής μας κοιμόμαστε. Οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη για σταθερή́ περίοδο ύπνου περίπου 7-8 ωρών ημερησίως.

Μας εξηγεί η κ. Αρετή Βεργούλη, ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια:

«Ο ύπνος είναι μια ενεργή διαδικασία κατά την οποία κανένα όργανο ή λειτουργικό σύστημα δε «σβήνει».

Παρατηρείται μικρή μείωση του μεταβολικού ρυθμού και αρκετές περιοχές του εγκεφάλου είναι δραστήριες, όπως στην κατάσταση εγρήγορσης.

Η σειρά των γεγονότων που εμφανίζονται τη νύχτα κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι μία από τις σπουδαιότερες ρυθμικές επαναλήψεις της ανθρώπινης ζωής, ο κύκλος του ύπνου και της αφύπνισης.

 Πρόκειται για τον κιρκαδιανό ρυθμό, ο οποίος είναι ένας φυσιολογικά εμφανιζόμενος κύκλος.

Η περιοδικότητα του ύπνου ακολουθεί ένα κιρκαδικό ρυθμό που ρυθμίζεται από εξωτερικά ερεθίσματα.

Ωστόσο, το «εσωτερικό ρολόι» του σώματος εξακολουθεί να λειτουργεί ακόμα και όταν ορισμένα «zeitgebers» (στα γερμανικά, χρονόμετρο) απομακρύνονται και ο άνθρωπος δεν αποκωδικοποιεί καμία πληροφορία που δείχνει την ώρα της ημέρας. 

Σε αυτήν την περίπτωση, ο ημερήσιος κύκλος των 24 ωρών επιμηκύνεται σε περίπου 26 ώρες .

Τα όνειρα όμως τι θέση έχουν μέσα στον ύπνο. Είναι ο ύπνος η ώρα των ονείρων; Ονειρευόμαστε όλοι; Πως όμως ονειρευόμαστε και πόσο διαρκεί;

Η απάντηση είναι ότι όλοι ονειρευόμαστε για περίπου 1,5 με 2 ώρες κάθε βράδυ, ακόμα και αν δεν θυμόμαστε τα όνειρά μας.

Τα όνειρα προκύπτουν όταν η γέφυρα στέλνει τυχαία σήματα στον εγκεφαλικό φλοιό κατά τη διάρκεια του ύπνου REM.

Αυτή η υπόθεση προτείνει ότι τα όνειρα είναι απλώς η προσπάθεια του εγκεφάλου να βγάλει νόημα από την τυχαία πυροδότηση των κυττάρων της γέφυρας.

Ακριβώς όπως οι άνθρωποι προσπαθούν να κατανοήσουν τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος τις ώρες εγρήγορσης, έτσι προσπαθούν να βρουν νόημα και στη συσσώρευση από αισθήσεις και μνήμες που δημιουργούνται εσωτερικά από αυτή την τυχαία πυροδότηση των κυττάρων του εγκεφάλου.

 Συνήθως βλέπουμε διακεκομμένα όνειρα κάθε φορά που μπαίνουμε στη φάση REM του ύπνου, τα οποία στη συνέχεια συνδυάζουμε μεταξύ τους δημιουργώντας μια ενιαία ιστορία η οποία είναι αλλόκοτη πολλές φορές.

Τι συμβολίζουν όμως τα όνειρα; Σημαίνουν κάτι άλλο;

Οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες για την ερμηνεία των ονείρων συγκεντρώνονται στην αρχαία Μεσοποταμία και την Αίγυπτο, με τους αρχαίους Έλληνες όμως να έχουν πει τα περισσότερα για αυτά.

Τα Ονειροκριτικά του Αρτεμίδωρου είναι το μόνο πλήρες εγχειρίδιο ερμηνευτικής των ονείρων της ελληνικής αρχαιότητας που έχει διασωθεί.

Το όνειρο εδώ, δεν αντιστρέφει την πραγματικότητα, δεν αποκαλύπτει μυστικά απρόσιτα στον ανθρώπινο νου, ούτε εισάγει σε άλλους κόσμους, είναι απλώς η ίδια η πραγματικότητα κρυπτογραφημένη και στη μελλοντική της μορφή.

Ορισμένοι επιστήμονες όπως ο Hobson (1989) πιστεύουν ότι τα όνειρα έχουν και ψυχολογική σημασία, διότι η σημασία που επιβάλλει στην τυχαία πνευματική δραστηριότητα ένα πρόσωπο αντανακλά τις εμπειρίες του, τις απομακρυσμένες μνήμες, τους συνδυασμούς και τους φόβους του.

Κατά τον Jung (1995), το όνειρο είναι ένας εσωτερικός χάρτης που αναπαριστά τη μελλοντική ψυχολογική εξέλιξη του ατόμου προς μια πιο ισορροπημένη σχέση μεταξύ του εγώ και του ατομικού ή συλλογικού του ασυνείδητου.

Είναι ένα αυθόρμητο και αθέλητο ψυχικό προϊόν, μία φωνή της φύσης. Συνήθως, είναι σκοτεινό και δυσνόητο, γιατί εκφράζεται με σύμβολα και εικόνες, όπως οι περισσότερες παλαιές γραφές ή τα πολύπλοκα γράμματα.

Ο Jung συμφωνούσε ως ένα σημείο με τον Freud και πίστευε ότι τα όνειρα μπορούν να αναλυθούν και να ερμηνευθούν βάσει συσχετίσεων. Δεν πίστευε όμως ότι ο κάθε συνειρμός θα πρέπει να οδηγεί σε έναν άλλο, αλλά ότι θα πρέπει να γίνονται πολλοί, διαφορετικοί συνειρμοί για το ίδιο θέμα.

Για τους ψυχαναλυτές αυτούς αλλά και για τους σημερινούς ψυχοθεραπευτές το όνειρο αποτελεί «τη βασιλική οδό προς το ασυνείδητο», όπως έλεγε και ο Freud.

Η μετάφραση των ονείρων χρησιμοποιείται ουσιαστικά στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας ως ένας τρόπος να «ξεκλειδώσει» το ασυνείδητο του θεραπευόμενου και να τον βοηθήσει να ερμηνεύσει καταστάσεις και να βρει λύσεις.

Σε μια παράλληλη ανάγνωση του Μιχ. Χρυσανθόπουλου για τον Freud, η παλαιά δοξασία, ότι το όνειρο μας δείχνει το μέλλον, μπορεί να έχει μια δόση αλήθειας. Καθώς, το όνειρο  παρουσιάζει μια επιθυμία ως εκπληρωμένη, μας περνά στο μέλλον, το μέλλον όμως αυτό, το οποίο ο ονειρευόμενος εκλαμβάνει ως παρόν, το οποίο είναι διαμορφωμένο από την ακατάλυτη επιθυμία του ως ακριβές ομοίωμα του παρελθόντος».