Συμβολή ΜΜΕ έστω και χωρίς πρόθεση στην παγίωση σεξιστικών στερεοτύπων

Η εικόνα του φύλου, όπως αυτή διαμορφώνεται και διακινείται από τα ΜΜΕ συνεχίζει εν πολλοίς να συμβάλλει, έστω και χωρίς πρόθεση, στην παγίωση και αναπαραγωγή των υφιστάμενων σεξιστικών στερεοτύπων και αντιλήψεων, δήλωσε η Επίτροπος Διοίκησης Μαρία Στυλιανού Λοττίδη, σημειώνοντας παράλληλα ότι ο σεξισμός στο χώρο του διαδικτύου ως ειδική έκφανση της σεξιστικής ρητορικής μίσους είναι φαινόμενο ιδιαίτερα αυξημένο. 

Από την πλευρά της, η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων Τζόζη Χριστοδούλου ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι για την αποτελεσματική πρόληψη «είναι επιτακτική ανάγκη η συστηματική ενημέρωση της κοινωνίας σχετικά με όλες τις μορφές του σεξισμού και τις επιπτώσεις του στην καθημερινή ζωή».

Ειδικότερα, σε συζήτηση που διεξάχθηκε στο πλάισιο στρογγυλής τραπέζης με τίτλο «Σεξισμός: η νομοθεσία και οι πολιτικές που εφαρμόζονται για αντιμετώπιση του» που διοργάνωσε το Γυναικείο Κίνημα ΠΟΓΟ, στη Δημοσιογραφική Εστία, αναλύθηκε το νομοθετικό πλαίσιο και ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης, οι επιπτώσεις του διαδικτυακού σεξισμού.

Ομιλητές ήταν η Γενική Γραμματέας του Γυναικείου Κινήματος ΠΟΓΟ, Σκεύη Κουκουμά, η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Στυλιανού Λοττίδη, η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων, Τζόζη Χριστοδούλου, ο Πρόεδρος του Εθνικού Συντονιστικού Φορέα για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών, Άριστος Τσιάρτας, η Πρόεδρος της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, Έλλη Κοτζιαμάνη και η Πρόεδρος της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου, Ρόνα Κασάπη, την ομιλία της οποίας ανέγνωσε η Λειτουργός Ραδιοτηλεόρασης, Χρύσω Παντοπίου.

Στην εισαγωγική της τοποθέτηση η κ. Κουκουμά, αναφέρθηκε στις προσπάθειες που έγιναν για θέσπιση νομοθεσιών που διέπουν την πρόληψη και την καταπολέμηση του σεξισμού.

Εξήγησε ότι σύμφωνα και με τη νομοθεσία σεξισμός, σημαίνει «τη δημοσία ή ιδιωτικά εκδηλουμένη σεξιστική συμπεριφορά που στρέφεται κατά συγκεκριμένου προσώπου ή κατά συγκεκριμένης ομάδας προσώπων, η οποία συνίσταται σε ενέργεια, χειρονομία, οπτική παρουσίαση, πρακτική, γραπτό ή προφορικό λόγο που βασίζεται στην ιδέα ή αντίληψη ότι ένα πρόσωπο ή μία ομάδα προσώπων είναι κατώτερα λόγω φύλου».

Λαμβάνοντας τον λόγο η Επίτροπος Διοικήσεως είπε ότι ο περί της Καταπολέμησης του Σεξισμού και του Διαδικτυακά Διαδιδόμενου Σεξισμού Νόμος του 2020, λειτουργεί παράλληλα και συμπληρωματικά με άλλες σημαντικές νομοθεσίες, όπως ο περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας Νόμο του 2021 και τον περί της Μη Συναινετικής Χρήσης Προσωπικού Υλικού Σεξουαλικού Περιεχομένου Νόμο του 2024.

Η κ. Λοττίδη σημείωσε ότι ο σεξισμός εκδηλώνεται τόσο στην κοινωνική καθημερινότητα των γυναικών με μια ποικιλία τύπων, τρόπων, λόγων, συμπεριφορών ή συνηθειών απαξιωτικής ή εχθρικής στάσης, όσο και στη δημόσια σφαίρα και στον χώρο της πολιτικής. Σημείωσε ότι η εικόνα του φύλου, όπως αυτή διαμορφώνεται και διακινείται από τα ΜΜΕ συνεχίζει εν πολλοίς να συμβάλλει, έστω και χωρίς πρόθεση, στην παγίωση και αναπαραγωγή των υφιστάμενων σεξιστικών στερεοτύπων και αντιλήψεων.

Επεσήμανε ότι η ραγδαία διάδοση της χρήσης του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχει μεγιστοποιήσει κατά τα τελευταία χρόνια τον κίνδυνο χρήσης σεξιστικού λόγου, αφού, όπως εξήγησε, ο χώρος του διαδικτύου αποτελεί δημόσιο χώρο έκφρασης ιδεών και ενημέρωσης, στο πλαίσιο του οποίου, ο σεξισμός ως ειδική έκφανση της σεξιστικής ρητορικής μίσους είναι φαινόμενο ιδιαίτερα αυξημένο.

Υπέδειξε ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) έχει αναπτύξει εκτεταμένη νομολογία, σε σχέση με την οριοθέτηση του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης ειδικά στον χώρο του διαδικτύου και εισηγήθηκε μέτρα καταπολέμησης του σεξισμού στον χώρο του διαδικτύου.

Η κ. Λοττίδη αναφέρθηκε στην ανάγκη της κατάλληλης εκπαίδευσης σε τομείς όπως την Αστυνομία, τη Νομική Υπηρεσία και τα δικαστήρια προκειμένου να γίνεται εντοπισμός του πότε ένα αδίκημα ή μια προσβλητική ή κακοποιητική έκφραση συνιστούν σεξισμό, δηλαδή εκπορεύονται από έμφυλα, σεξιστικά στερεότυπα.

Από πλευράς της η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων υπέδειξε ότι ο σεξισμός, όπως και κάθε άλλη μορφή έμφυλης βίας, είναι αποτέλεσμα των ιστορικά άνισων σχέσεων εξουσίας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Συμπλήρωσε ότι ο σεξισμός έχει τις ρίζες του σε διαχρονικές κοινωνικές στερεότυπες αντιλήψεις που τροφοδοτούν και συντηρούν τον σεξισμό και τη βία στη βάση του φύλου.

Η κ. Χριστοδούλου αναφέρθηκε στον διαδικτυακό σεξισμό και στην αύξηση φαινομένων σεξισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τόσο από φυσικά πρόσωπα, όσο και από «ψεύτικους λογαριασμούς» επισημαίνοντας ότι γυναίκες και κορίτσια έρχονται συχνά αντιμέτωπες με βίαιες και σεξουαλικές απειλές, σεξιστικές επιθέσεις και σχόλια.

Δήλωσε ότι ο σεξισμός αντιμετωπίζεται σε δύο επίπεδα, στο επίπεδο της νομοθεσίας και στο επίπεδο των πολιτικών και των δράσεων. «Στο νομοθετικό επίπεδο, σημαντικό εργαλείο στην καταπολέμηση του φαινομένου αποτελεί ο νόμος της Καταπολέμησης του Σεξισμού και του Διαδικτυακά Διαδιδόμενου Σεξισμού», είπε η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων. Εξήγησε ότι ο νόμος, πέραν του ότι ορίζει ξεκάθαρα τι συνιστά σεξισμό, καθιστά το σεξισμό και τον διαδικτυακό σεξισμό ποινικά αδικήματα, που προβλέπουν φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή/και χρηματικό πρόστιμο μέχρι 5,000 ευρώ.

Σημείωσε ότι με πρόσφατη απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου το Γραφείο της Επιτρόπου ανέλαβε την παρακολούθηση της εφαρμογής του σχετικού νόμου, ο οποίος ταυτόχρονα καθιστά αρμόδιο το Γραφείο για την ανάπτυξη σχετικών δράσεων και στρατηγικών, με στόχο την πρόληψη και την καταπολέμηση του σεξισμού.

Η κ. Χριστοδούλου ανέλυσε τις δράσεις στις οποίες προβαίνει το Γραφείο της για καταπολέμηση του φαινομένου του σεξισμού τονίζοντας ότι «για την αποτελεσματική πρόληψη είναι επιτακτική ανάγκη η συστηματική ενημέρωση της κοινωνίας σχετικά με όλες τις μορφές του σεξισμού και τις επιπτώσεις του στην καθημερινή ζωή».

Η Επίτροπος σημείωσε ότι «η επίτευξη της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών είναι το ισχυρότερο όπλο κατά του σεξισμού».

Ο κ. Τσιάρτας από πλευράς του είπε ότι «ο σεξισμός λειτουργεί ως ένας σιωπηρός μηχανισμός επιβολής, ελέγχου και νομιμοποίησης της έμφυλης βίας» συμπληρώνοντας ότι «δεν αφορά ούτε μεμονωμένα περιστατικά, ούτε κακές στιγμές, ούτε και ατυχή περιστατικά». Είναι μια νόρμα και μια πατριαρχική τάξη πραγμάτων, συνέχισε, που μετατρέπεται συχνά σε βίαιη, ταπεινωτική και υποτιμητική ρουτίνα για πολλές γυναίκες και μπορεί να εξελιχθεί και σε θανάσιμη απειλή.

Παράλληλα, ο κ. Τσιάρτας παρέθεσε συμπεράσματα πρόσφατης έρευνας, του περασμένου Νοεμβρίου του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων. Υπέδειξε ότι τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν τη σύνδεση του σεξισμού με την έμφυλη βία, λέγοντας ότι περίπου μια στις τρεις γυναίκες στην Ευρώπη φαίνεται να έχει βιώσει σωματική σεξουαλική βία ή απειλές στην ανήλικη ζωή της, ενώ προκύπτει ότι οι γυναίκες που εκτίθενται σε σεξιστικά σχόλια ή πράξεις είναι πιο πιθανόν να βιώσουν μορφές έμφυλης βίας και κακοποίησης.

Είπε ακόμη ότι στο πλαίσιο της υλοποίησης του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, ο Συντονιστικός Φορέας προγραμματίζει τη διεξαγωγή έρευνας με στόχο την ενίσχυση των ρυθμιστικών πλαισίων των μέσων μαζικής ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που απεικονίζουν τις γυναίκες με σεξιστικό, εξευτελιστικό ή στερεοτυπικό τρόπο ή που συμβάλλουν στην ανοχή, στην προαγωγή ή στην κανονικοποίηση της βίας.

Η κ. Κοτζιαμάνη αναφέρθηκε στον ρόλο και την αποστολή της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας ειδικά και σε ό,τι έχει να κάνει με την αντιμετώπιση του σεξισμού. Σημείωσε ότι η θεμελιώδης αρχή λειτουργίας της Επιτροπής είναι η αρχή της αυτορρύθμισης και εξήγησε ότι «αποκλείουμε την ποινικοποίηση της δημοσιογραφίας και αυτό σημαίνει ότι η Επιτροπή δεν επιβάλλει ποινές υπό τη μορφή προστίμου ή αποκλεισμού δημοσιογράφων, αλλά διαπιστώνει την παραβίαση του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας».

Ανέφερε ότι στα 40 περίπου παράπονα τον χρόνο που εξετάζονται πρώτα σε αριθμό είναι θέματα που αφορούν ρατσιστικό λόγο και ακολουθούν τα παράπονα που αφορούν θέματα έμφυλων διακρίσεων. Παράλληλα, αναφέρθηκε και σε περιπτώσεις όπου δημοσιογράφοι κρίθηκε ότι παρέκκλιναν του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας σε ζητήματα διακρίσεων φύλων.

Τέλος, επεσήμανε ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν στην καλλιέργεια μηδενικής ανοχής για καταπολέμηση του σεξισμού. Συμπλήρωσε ότι η Επιτροπή προχωρεί στην ανάληψη δράσεων και εκπαίδευση δημοσιογράφων στις πρόνοιες και διατάξεις του Κώδικα.

Στη δική της παρέμβαση, η κ. Κασάπη σημείωσε ότι τα μέσα επικοινωνίας, παραδοσιακά και ψηφιακά, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση αντιλήψεων και απόψεων, και έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν στη δημιουργία κουλτούρας ισότητας των φύλων και στην αποδόμηση του σεξισμού. Ταυτόχρονα, συνέχισε, έχουν επισημανθεί ως ένας χώρος αναπαραγωγής προκαταλήψεων και έμφυλων στερεοτύπων.

Συμπλήρωσε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσα από μια σειρά νομοθετικών πλαισίων και θεσμικών παρεμβάσεων δημιούργησε ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς για όλα τα κράτη-μέλη σχετικά με την αντιμετώπιση του σεξισμού και αναφέρθηκε στις αρμοδιότητες της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης που αφορούν στη ρύθμιση του οπτικοακουστικού περιεχομένου και των ψηφιακών υπηρεσιών.

Η κ. Κασάπη υπέδειξε ακόμη ότι πέραν του νομοθετικού πλαισίου, η Αρχή θέσπισε Κώδικα Ισότητας για την προαγωγή της ισότητας των φύλων και την εξάλειψη των προκαταλήψεων που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, κατευθυντήριες γραμμές για την ισόρροπη προβολή των φύλων και την συμβολή στην εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και κοριτσιών. Ανέφερε ότι τον Κώδικα υιοθέτησαν οι τηλεοπτικοί οργανισμοί, η Ένωση Συντακτών και η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας έλαβε υπόψη τις πρόνοιες του κατά την τροποποίηση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Ανέφερε ακόμη ότι η Αρχή δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση και τον ψηφιακό γραμματισμό τόσο των δημοσιογράφων, όσο και των μαθητών και μαθητριών σημειώνοντας ότι στη βάση της δράσης «Παιδεία στα Μέσα», η Αρχή έχει ήδη εφαρμόσει πρόγραμμα βιωματικών εργαστηρίων στη Δημοτική και τη Μέση εκπαίδευση.