Θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού οι νέοι - Στα ύψη και η σχολική βία

Η βίαιη συμπεριφορά μεταξύ συμμαθητών δεν περιορίζεται μόνο εντός του σχολικού πλαισίου, καθώς σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ένας στους πέντε έφηβους στην Ευρώπη είναι θύμα κυβερνοεκφοβισμού.

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός, με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων έχει σκοπό τον εκφοβισμό, την παρενόχληση, την εξύβριση, την δυσφήμιση, τον εξευτελισμό του ατόμου και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Ο διαδικτυακός εκφοβισμος περιλαμβάνει την έκθεση και αποστολή σε άλλους χωρίς την έγκριση του «θύματος» μυστικών, κουτσομπολιών, προσβλητικών φημών, βίντεο-φωτογραφιών με χλευαστικό περιεχόμενο, την χρήση ή παραποίηση των προσωπικών δεδομένων κάποιου.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο κυβερνοεκφοβισμός δεν είναι λιγότερος σοβαρός από άλλες μορφές εκφοβισμού αφού είναι συνδεδεμένος με την ψυχολογική βία.

Σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο Ζηνώνειο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο με θέμα Σχολική βία: Τι γνωρίζουμε και πώς προστατεύουμε τους μαθητές και τις μαθήτριες» με εισηγητή τον Διευθυντή του Εργαστηρίου Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας και Αναπληρωτή Καθηγητή Αναπτυξιακής Ψυχολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Δρ, Κώστα Φάντη, παρουσιάστηκαν επίσης τα μέχρι τώρα αποτελέσματα της έρευνας του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Όπως επισημάνθηκε, τόσο τα κορίτσια, όσο και τα αγόρια, ανέφεραν μεγαλύτερα ποσοστά θυματοποίησης παρά εκφοβισμού (ως θύτες) ενώ ένα μικρότερο ποσοστό θυτών θυματοποιεί ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών. Τα κορίτσια παρουσιάζουν αυξημένο ρίσκο θυματοποίησης, ιδιαίτερα σχεσιακής μορφής.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της σχολικής βίας;

Όπως τόνισε ο Δρ Φάντης, επιπτώσεις της σχολικής βίας δεν έχουν μόνο τα θύματα αλλά και οι θύτες.

Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι η εκδήλωση συμπτωμάτων βίας και παραβατικότητας, αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για χαμηλές σχολικές επιδόσεις και της εμπλοκής σε εγκληματικές ενέργειες.

Το 50% των θυτών, εξελίσσονται σε ενήλικες με αντικοινωνική συμπεριφορά και έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταδικαστούν για ποινικά αδικήματα.

Επιπλέον υπάρχει η πιθανότητα ανάπτυξης άγχους και κατάθλιψης, δημιουργίας οικογενειακών προβλημάτων και χαμηλής ποιότητας ζωής

Σε ότι αφορά τα θύματα, οι σωματικές συνέπειες περιλαμβάνουν γρατζουνιές, μώλωπες, πονοκέφαλους, στομαχόπονο, αυπνία, εφιάλτες και απώλεια όρεξης.

Σχολικές συνέπειες στο θύμα, είναι η μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, δυσκολίες στη μάθηση, μειωμένη επικοινωνία (δεν λένε τις σκέψεις τους από φόβο κοροϊδίας), σχολική άρνηση – φοβία, συχνές απουσίες, μειωμένη ποιότητα ζωής και η απομόνωση.

Το άτομο που είναι δέκτης εκφοβισμού, αντιμετωπίζει συναισθηματικές συνέπειες όπως το να βρίσκεται σε διαρκή κατάσταση άμυνας λόγω φόβου, ανησυχίας και αγωνίας. Παράλληλα βιώνει θλίψη και μελαγχολία με αποτέλεσμα σε κάποιες περιπτώσεις, τα συναισθήματα να συνεχίζουν και στην ενηλικίωση.

Περαιτέρω το θύμα νιώθει ντροπή, νιώθει ότι φταίει και σκέφτεται ότι θα απογοητεύσει τους γονείς του.

Το άγχος αποτελεί κοινό στοιχείο μεταξύ των θυμάτων και των θυτών

Το άγχος, εξηγεί ο ειδικός όχι μόνο είναι φυσιολογικό αλλά και επιθυμητό σε ορισμένες καταστάσεις , τόσο για τους ενήλικες, όσο για τα παιδιά.

«Το άγχος είναι ένα χρήσιμο συναίσθημα που σε δύσκολες καταστάσεις μας κινητοποιεί και μας βοηθά να τις αντιμετωπίσουμε. Όταν όμως το εμφανίζεται σε υπερβολική ένταση και επιμένει αδικαιολόγητα όταν δηλαδή παύει να λειτουργεί υπέρ της ομαλής προσαρμογής σας τότε ονομάζεται παθολογικό άγχος», εξηγεί.

Όσο αυξάνονται οι αγχωτικές εμπειρίες των παιδιών, τόσο αυξάνεται η βίαιη συμπεριφορά, η εναντιωματικότητα, η ευερεθιστότητα, οι εκρήξεις θυμού και «εκ προθέσεως» ενοχλητική συμπεριφορά, ιδιαίτερα έναντι στους ενήλικες (π.χ., εκπαιδευτικούς).

Άγχος παιδιών φέρνει άγχος γονιών

Ένα ενδιαφέρον εύρημα που προέκυψε από αναφορές γονέων ήταν ότι αρκετοί γονείς αισθάνονται συχνά άγχος (43.4%) το οποίο συνδέεται με το αίσθημα γονικής δυσκολίας και αβοηθησίας.

Νιώθουν δηλαδή ότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι για να βοηθήσουν το παιδί τους.

Σύμφωνα με τον ψυχολόγο, η διαπραγµάτευση µε τα παιδιά, οι συναινετικές αποφάσεις και ο αλληλοσεβασµός βοηθούν στη μείωση του άγχους και αποτελούν το υπόβαθρο για την καλλιέργεια θετικών κοινωνικών συμπεριφορών.

Περίπου το 1-2% των μαθητών/τριών παρουσιάζει ακραίας μορφής παραβατικότητα, εναντιωματικότητα, εκφοβισμό και επιθετικότητα προς τους συμμαθητές και εκπαιδευτικούς.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Όπως ανέφερε ο ειδικός οι παράγοντες που μπορεί να ωθήσουν ένα άτομο σε τέτοιες συμπεριφορές είναι:

• κερδίζουν κάτι – χρήματα / αντικείμενα συμμαθητών τους
• ο θυμός / η αντεκδίκηση (απειλές αντιμετωπίζονται με επιθετικότητα)
• πιέζονται από ομάδα συνομηλίκων ή υπακούν στις εντολές άλλων παιδιών δυνατότερων από αυτά
• δεν αποδέχονται τη διαφορετικότητα των συμμαθητών τους

Γιατί ο οποιοσδήποτε να εκφοβίζει;

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση (οδηγεί στην ανάγκη για επιβολή δύναμης)
• Ανάγκη για προσοχή (θεωρούν ότι γίνονται πιο δημοφιλείς)
• Ναρκισσισμός ο οποίος συνδέεται με υπέρμετρα εγωκεντρικές συμπεριφορές και τη χρήση μηχανισμών χειραγώγησης
• Παρορμητικότητα - αδυναμία στην αναστολή και στη ρύθμιση της συμπεριφοράς με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε πράξεις που πληγώνουν τον ίδιο τους τον εαυτό ή τους γύρω τους

Προληπτικά μέτρα

• Εκπαίδευση δεξιοτήτων ενσυναίσθησης: Μάθηση, αντίληψη και αντίδραση στα διάφορα συναισθήματα (χαρά, λύπη, θυμός, έκπληξη, φόβος, αηδία).

• Έλεγχος επιθετικότητας μέσω της λογικής: Μαθαίνουν να ερμηνεύουν σωστά τις προθέσεις των άλλων

• Ερμηνεία κοινωνικών καταστάσεων με εναλλακτικούς τρόπους: δεν προσπαθούν όλοι να μας κάνουν κακό
• Ικανότητα ρύθμισης συναισθημάτων: Επιτρέπει στα άτομα να επεξεργαστούν και να ρυθμίσουν συναισθήματα όπως είναι ο θυμός ή η ματαίωση πριν συμπεριφερθούν αντιδραστικά ή και επιθετικά
• Ρόλος του σχολείου: Πέραν από την έμφαση στην ακαδημαϊκή επιτυχία πρέπει να δίνεται έμφαση σε κοινωνικές δεξιότητες / ενσυναίσθηση.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η σημασία που δίνεται στην πρόληψη συνδέεται με τη μείωση σχολικής βίας, μείωση της πιθανότητας περιθωριοποίησης μαθητών από συμμαθητές, αύξηση ενσυναίσθησης, αυξημένη ποιότητα ζωής εκπαιδευτικών / μαθητών και μειωμένη βία από και προς εκπαιδευτικούς.

Της Μόνικας Μακρυγιάννη