Φαύλος κύκλος οι κοινωνικο-οικονομικές ανισότητες

30 Μαρτίου 2023, 10:40

Φαύλο κύκλο αποτελούν οι διάφορες μορφές ανισοτήτων – οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, οικολογικών στον πλανήτη – με αποτέλεσμα να διαβρώνουν την αξιοπρεπή και ειρηνική ζωή όλων των κατοίκων.

Η πολιτική επιστήμονας και διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Παναγιώτα Άρνου, σε άρθρο της αναφορικά με τα συμπεράσματα της έκθεσης από το Ερευνητικό Ινστιτούτο των Ηνωμένων Εθνών για την Κοινωνική Ανάπτυξη (UNRISD) για τις «Κρίσεις ανισότητας: Μετατόπιση ισχύος για ένα νέο οικολογικό κοινωνικό συμβόλαιο», που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 2022, αναφέρει ότι η έκθεση καυτηριάζει τη συσσώρευση πλούτου σε μια πολύ μικρή ομάδα ανθρώπων κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19, περίοδο κατά την οποία υπήρξε σημαντική απώλεια ζωών, σοβαρή οικονομική ύφεση, οπισθοχώρηση σε πολλούς δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης και μια συνολική αύξηση της φτώχειας.

Όπως αναφέρει, η ανάλυση ξεκινά από τη βασική εκτίμηση ότι ένα σύστημα στο οποίο μια παγκόσμια κρίση υγείας μπορεί να διπλασιάσει τον πλούτο των δέκα πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο, ενώ στέλνει περισσότερους από 120 εκατομμύρια ανθρώπους στην ακραία φτώχεια, σηματοδοτεί ένα σπασμένο κοινωνικό συμβόλαιο.

Επίσης, οι ανισότητες που επέφεραν οι πολιτικές αυτές κατέρριψαν κάθε ελπίδα και προσδοκία για οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική πρόοδο που να αφορά όλους. Αντιθέτως, τονίζει, η πρωτοφανής συγκέντρωση πλούτου και εισοδημάτων σε μικρή μερίδα ατόμων, ομάδων ή εταιρειών αποτελεί ένα χαρακτηριστικό της εποχής μας.

Σημειώνει, ακόμη, ότι η τρέχουσα κρίση δεν επήλθε στο κενό, αλλά στην βάση προηγούμενων τάσεων, περιλαμβανομένης της παγκοσμιοποίησης, της τεχνολογικής προόδου, της μετανάστευσης και της αστικοποίησης.

Όπως επισημαίνει, η ανησυχία των ελίτ είναι σήμερα εμφανής, από τις εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για αναμενόμενες κοινωνικές αναταραχές, μέχρι το πρωτοφανές ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων για τον καθορισμό των μισθών, μαζί με τη διασφάλιση επαρκών κατώτατων μισθών στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

«Ανάμεσα σε όλα όσα έχουν διαβρωθεί, είναι και το όραμα, ένα συλλογικό κοινωνικό όραμα για το πώς θέλουμε να προχωρήσουμε, η κατεύθυνση και ταυτόχρονα η ελπίδα για το συλλογικό μας μέλλον. Ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο πρέπει να καθοδηγείται από ένα όραμα για το τι ζητά μια κοινωνία, για το ποια είναι τα θέματα, τα ερωτήματα, τα δημόσια αγαθά που επιζητά, είτε πρόκειται για την προστασία του περιβάλλοντος, την αξιοπρεπή εργασία για όλους, την ειρήνη και ασφάλεια ή κάτι άλλο», υποδεικνύει, προσθέτοντας ότι «απαιτείται ευρεία κοινωνική συναίνεση για το περιεχόμενο αυτού του οράματος. Η απουσία οράματος είναι κάτι που μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε και στη δική μας κοινωνία».

Ανάγκη για κοινωνικό όραμα δικαιοσύνης και ανάπτυξης

Σύμφωνα με την κ. Άρνου, σε αντίθεση με το ατομικιστικό πνεύμα της εποχής μας, η Έκθεση του UNRISD προτάσσει την ανάγκη για ένα νέο, συλλογικό, κοινωνικό όραμα, ένα όραμα κοινωνικής δικαιοσύνης και ανάπτυξης.

Συγκεκριμένα, αναφέρεται σε μια αειφορία του περιβάλλοντος και της κοινωνίας μαζί, μιας αλληλένδετης αναγκαιότητας.

Όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη, η έκθεση προτάσσει την ανάγκη για εναλλακτικές οικονομικές προσεγγίσεις που πρέπει να ξεπεράσουν τις υφιστάμενες αντιφάσεις: την εκμετάλλευση των ανθρώπων και του πλανήτη και τις αυξανόμενες ανισότητες. Χρειάζεται επίσης, μια αντίθετη αφήγηση στην πεποίθηση ότι οι ελεύθερες αγορές και ο ιδιωτικός τομέας από μόνοι τους μπορούν να προσφέρουν βιώσιμη ανάπτυξη.

Σημειώνει ότι «πάνω απ’ όλα μας εμπνέει και μας υποδεικνύει ότι δεν είναι ξεπερασμένο να μιλούμε για κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα. Δεν είναι εξωφρενικό να μιλούμε για ισχυρό κράτος, όταν τα κράτη και τα δημόσια συστήματα υγείας ανά το παγκόσμιο ανέλαβαν το βάρος της διαχείρισης και αντιμετώπισης της πανδημίας του Covid-19. Δεν είναι παράλογο να αναζητούμε έναν διαφορετικό, ρυθμιστικό ρόλο για το κράτος, που να μην περιορίζεται σε ρόλο διασώστη εκεί και όπου οι αγορές αποτυγχάνουν».

Εν κατακλείδι, αναφέρει ότι «μπορούμε - ταυτόχρονα - να αναζητούμε τρόπους για να καταστήσουμε τις κοινωνίες μας δικαιότερες, προσανατολισμένες περισσότερο στην ισότητα, την αλληλεγγύη αλλά και την αειφορία».

Της Ουρανίας Στυλιανού