ΕΥ: Ελλείψεις στους χειρισμούς για μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου
29 Μαΐου 2023, 12:29
Τις υψηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατέγραψε η Κύπρος για την περίοδο 2013-2021, σύμφωνα με νέα έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.
Οι υψηλές εκπομπές οφείλονται, όπως αναφέρεται, στη δυνατότητα που παρέχει η νομοθεσία για μεταφορά συσσωρευμένων δικαιωμάτων εκπομπής από προηγούμενα έτη, όπως σημειώθηκε κατά την περίοδο 2017-2020.
Σύμφωνα με τα βασικότερα ευρήματα, η χώρα για την περίοδο 2013-2021 παρουσιάζει σταδιακή αύξηση στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, σε αντίθεση με την πτώση που σημειώνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Σε σχέση με τη δραματική μείωση που επέφερε το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπής Αερίων Θερμοκηπίου (ΣΕΔΕ) στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΥ σημειώνει ότι από τις σταθερές εγκαταστάσεις της Κύπρου για την ίδια περίοδο οι εκπομπές μειώθηκαν κατά 15% σε σχέση με τις εκπομπές του 2005.
Σημειώνει ακόμη, ότι οι εκπομπές που προέρχονται από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκαν κατά περίπου 6% «υποδηλώντας ότι σε εθνικό επίπεδο το ΣΕΔΕ δεν επέφερε αποτελέσματα αντίστοιχα με της ΕΕ».
Αναφορικά με τον τρόπο παρακολούθησης των ποσοτήτων δικαιωμάτων που δημοπρατούνται και την αντίστοιχη αξία τους από το τμήμα περιβάλλοντος, η ΕΥ παρατηρεί ότι ενέχονται κίνδυνοι, καθώς το πρόγραμμα υπολογιστικών φύλλων που χρησιμοποιείται δεν είναι το ιδανικό εργαλείο για τη φύλαξη και παρακολούθηση τόσο μεγάλου όγκου πληροφόρησης, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε βάθος χρόνου, ο όγκος αυτός θα αυξηθεί κατακόρυφα.
Προσθέτει επίσης, ότι η αρμόδια αρχή από το 2016 δεν συμμορφωνόταν με τις πρόνοιες του περί της Θέσπισης Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπής Αερίων του Θερμοκηπίου Νόμου για ενημέρωση της Βουλής και διασφάλιση δημοσιότητας για το ζήτημα.
Στους καταναλωτές το κόστος
Σε ότι αφορά την ΑΗΚ και πιθανά μέτρα από το κράτος για το μετακυλόμενο κόστος στους καταναλωτές που προκύπτει από το αυξανόμενο κόστος αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, η ΕΥ αναφέρει ότι το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών από εγκαταστάσεις σε τομείς ΣΕΔΕ, προέρχεται από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με συμβατικά καύσιμα.
Η παραγωγή αυτή αναλογεί σε περίπου 70% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που παράγονται από όλες τις εγκαταστάσεις σε επίπεδο κράτους.
«Από το 2013, οι εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρισμού δεν είναι δικαιούχοι δωρεάν κατανομής. Ωστόσο, η Κύπρος πέτυχε παρέκκλιση από αυτή την πρόνοια και η ΑΗΚ λάμβανε μερική δωρεάν κατανομή για την περίοδο 2013-2019, με φθίνουσα ποσότητα δικαιωμάτων ώστε να μηδενιστεί το 2020», συμπληρώνει.
Σύμφωνα ακόμη με στοιχεία από την ΑΗΚ για την περίοδο 2017 μέχρι τον Οκτώβριο του 2022, για αγορά δικαιωμάτων αερίων θερμοκηπίου καταβλήθηκαν συνολικά €569 εκατ. το οποίο μετακυλήθηκε στους καταναλωτές.
Σε σχέση με τα έσοδα που προέκυψαν από τη δημοπράτηση στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ, διαπιστώθηκαν σοβαρές αδυναμίες αναφορικά με τον έλεγχο και την παρακολούθηση των στοιχείων που υποβάλλονται από την αρμόδια αρχή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τα στοιχεία αυτά, εξηγεί η ΕΥ, αφορούν στη διάθεση των εσόδων, ενώ όπως προστίθεται η Διαχειριστική Επιτροπή (ΔΕ) Διαχείρισης Εσόδων Πλειστηριασμών Εκπομπών δεν εκπλήρωσε τον σκοπό για τον οποίο εγκαθιδρύθηκε, αφού παραμένει αδρανής για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς αυτό να καλύπτεται θεσμικά.
Εκ των υστέρων ο εντοπισμός δαπανών
Σημειώνεται επίσης, ότι παρά την έγκριση του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), για την περίοδο 2021 – 2030 για μια πιο ουσιαστική διάθεση των εσόδων που προκύπτουν από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων εκπομπών, η δημοπράτηση γίνεται ανορθόδοξα και δεν συνάδει με το πνεύμα του θεσμικού πλαισίου, αφού γίνεται με τον εκ των υστέρων εντοπισμό δαπανών από σχετικά έργα ή και δράσεις που υλοποιούνται μέσα από τον ετήσιο προϋπολογισμό του κράτους.
Στην έκθεση της η ΕΥ, προσθέτει ότι δεν γίνεται αξιολόγηση των έργων και δράσεων που υλοποιήθηκαν μέσω του ΣΕΔΕ, ως προς τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές ή άλλες τους επιπτώσεις και τη συμβολή τους στους εθνικούς στόχους, ούτε στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων έναντι συγκεκριμένων δεικτών απόδοσης.
Σε ότι αφορά τη συμφωνία του υπουργείου γεωργίας και του ΧΑΚ για πλειστηριασμό των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων, αναφέρεται ότι το ΧΑΚ κατά την περίοδο 2013-2022 εισέπραξε €3,365 εκατ.
Σύμφωνα με την ΕΥ, η συμφωνία αυτή φαίνεται να είναι ετεροβαρής για το κράτος καθώς η σχετική αμοιβή καθορίζεται με βάση την αξία και όχι των όγκο των συναλλαγών, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη ότι διαχρονικά προέκυψε μία αξιοσημείωτη αύξηση της αξίας των συναλλαγών, χωρίς όμως να παρατηρηθεί αντίστοιχη μεταβολή του όγκου τους.
Επισημαίνεται επίσης ότι παρά το γεγονός ότι η διαδικασία αποκρατικοποίησης του ΧΑΚ βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, η αρμόδια Αρχή δεν έχει ακόμα προβεί σε διερεύνηση άλλων πιθανών φορέων που θα μπορούσαν να αναλάβουν τον εκπλειστηριασμό των δικαιωμάτων, είτε εντός, είτε εκτός Κύπρου.
Η ΕΥ προσθέτει, ότι διαφαίνεται έλλειψη αποτελεσματικού μηχανισμού παρακολούθησης για την υλοποίηση των πολιτικών και μέτρων που να έχει θετικό, μετρημένο και αξιολογημένο αντίκτυπο, σε σχέση με την επίτευξη στόχων και αν τα κυπριακά μέτρα είναι αποδοτικά και αποτελεσματικά.
Κατά την περίοδο 2013-2020, αναφέρεται, υπήρχε μόνο η υποχρέωση υποβολής εκθέσεων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τις πολιτικές, τα μέτρα και τις προβλέψεις.
Για την περίοδο 2021-2030, ο μηχανισμός παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων, αρχής γενομένης από 15 Μαρτίου του 2023, πρέπει να βασίζεται στις αρχές ενσωμάτωσης του ΕΣΕΚ της Κύπρου και της υποβολής εκθέσεων σχετικά με την υλοποίηση των πολιτικών για το κλίμα και την ενέργεια, εξηγεί η ΕΥ.
Μ.Κ.
