Ελεγκτικό Συνέδριο: Αδυναμίες στις διαδικασίες προμήθειας εμβολίων
13 September 2022, 09:32
Η διαδικασία με την οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση προμηθεύθηκε εμβόλια κατά του ιού που προκαλεί τη νόσο COVID-19 δεν έχει τύχει διεξοδικής αξιολόγησης, ενώ η Επιτροπή δεν έχει ακόμα πραγματοποιήσει ενδελεχή έλεγχο ή συγκριτική ανάλυση για να αντλήσει τυχόν διδάγματα, σύμφωνα με ειδική έκθεση που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ, European Court of Auditors - ECA).
Ως εκ τούτου, οι ελεγκτές συνιστούν στους θεσμούς να προχωρήσουν στην ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για τις δημόσιες συμβάσεις σε συνθήκες πανδημίας ώστε η ΕΕ να είναι καλύτερα προετοιμασμένη στο μέλλον.
Οι ελεγκτές σημειώνουν στην έκθεσή τους πως το κεντρικό σύστημα που ανέπτυξε η Κομισιόν για την προμήθεια εμβολίων είχε ως αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή Ένωση να πετύχει αρχικά να δημιουργήσει «ένα χαρτοφυλάκιο υποψήφιων εμβολίων ποικίλης σύνθεσης και να εξασφαλίσει την προμήθεια επαρκούς αριθμού δόσεων εμβολίων κατά της COVID-19».
Ωστόσο, σημειώνεται, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ ξεκίνησαν τη διαδικασία υπογραφής συμβάσεων νωρίτερα, ενώ το πρώτο εξάμηνο του 2021 διαπιστώθηκε πως οι περισσότερες από τις συμβάσεις που είχε υπογράψει η Κομισιόν δεν περιείχαν πρόνοιες για την αντιμετώπιση διαταραχών στον εφοδιασμό.
Η Κομισιόν, προστίθεται στην έκθεση, δεν σχεδιάζει προς το παρόν να πραγματοποιήσει ελέγχους όπως τεστ αντοχής ή προσομοιώσεις για αξιολόγηση του συστήματος σύναψης δημόσιων συμβάσεων προμηθειών σε συνθήκες πανδημίας.
«Επιλέξαμε να ασχοληθούμε με το θέμα αυτό λόγω του κεντρικού ρόλου που διαδραμάτισαν τα εμβόλια στην αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19, του πρωτόγνωρου χαρακτήρα της εμπλοκής της ΕΕ στη σύναψη συμβάσεων για την προμήθειά τους και του ύψους των σχετικών δαπανών» ανέφερε με αφορμή την έκδοση της έκθεσης η Joëlle Elvinger, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για τον έλεγχο.
«Επιδίωξή μας είναι να συμβάλουμε με τις διαπιστώσεις μας στην ανάπτυξη των ικανοτήτων ετοιμότητας και αντίδρασης της ΕΕ σε πανδημίες, διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή» πρόσθεσε.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, όταν στα μέσα του 2020 η ΕΕ ξεκίνησε τη διαδικασία σύναψης συμβάσεων για αγορά εμβολίων, παρέμενε άγνωστο πότε οι εταιρίες θα ανέπτυσσαν εμβόλια κατά της COVID-19. Ως αποτέλεσμα η ΕΕ χρειάστηκε να κινηθεί προτού υπάρξουν σαφή επιστημονικά δεδομένα, ωστόσο επέλεξε να στηρίξει μια σειρά από πιθανά εμβόλια για να δημιουργήσει ένα χαρτοφυλάκιο που περιελάμβανε διάφορες εταιρίες και διαφορετικές τεχνολογίας.
Μέχρι τον Νοέμβριο του 2021 είχαν υπογραφεί συμβόλαια αξίας 71 δις ευρώ για αγορά μέχρι και 4,6 δις εμβολίων, ως επί το πλείστον για προαγορά εκ μέρους των κρατών μελών. Με τα συμβόλαια αυτά η Κομισιόν αναλάμβανε από κοινού με την εταιρεία το ρίσκο για την ανάπτυξη εμβολίων και παρείχε στήριξη στην ικανότητά τους να προχωρήσουν στην παραγωγή σε μεγάλη κλίμακας.
Όπως επισημαίνεται, οι διαδικασίες για τη σύναψη των συμβολαίων έγιναν στη βάση της διαδικασίας που προβλέπεται στον δημοσιονομικό κανονισμό της ΕΕ, ενώ προηγήθηκαν προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις που έλαβαν χώρα πριν από την αποστολή πρόσκλησης υποβολής προσφορών.
Μέχρι το τέλος του καλοκαιριού του 2021 η ΕΕ «είχε εξασφαλίσει επαρκή αριθμό δόσεων για τον εμβολιασμό τουλάχιστον του 70% του ενήλικου πληθυσμού της» αναφέρεται.
Οι ελεγκτές αναφέρονται στη συνέχεια στα προβλήματα που αντιμετώπισε η ΕΕ με δύο παρασκευαστές εμβολίων το πρώτο μισό του 2021. Η Κομισιόν, σημειώνεται, «είχε τη δυνατότητα να προσφύγει στη δικαιοσύνη κατά των παρασκευαστριών εταιρειών, κάτι που έπραξε σε μία περίπτωση».
Σύμφωνα με την ανάλυση των ελεγκτών, οι διαπραγματευτές της ΕΕ «δεν είχαν αναλύσει πλήρως τις προκλήσεις στο επίπεδο της αλυσίδας παραγωγής των εμβολίων και εφοδιασμού» και σημειώνουν πως οι όροι των συμβάσεων άλλαξαν με την πάροδο του χρόνου καθώς «εκείνες που υπεγράφησαν το 2021 περιλαμβάνουν αυστηρότερες προβλέψεις σε σχέση με εκείνες του 2020 για καίρια ζητήματα, όπως τα χρονοδιαγράμματα παράδοσης και ο τόπος παραγωγής των εμβολίων».
«Οι όροι που καθορίστηκαν στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων διαφέρουν για κάθε σύμβαση, με την εξαίρεση της υποχρέωσης συμμόρφωσης με τις αρχές της οδηγίας για την ευθύνη λόγω ελαττωματικών προϊόντων», τονίζεται.
Όπως υπενθυμίζεται, οι διατάξεις των συμβάσεων με τους παρασκευαστές «διαφέρουν από την προ πανδημίας ακολουθούμενη πρακτική, καθώς τα κράτη μέλη ανέλαβαν μέρος των οικονομικών κινδύνων που συνήθως βαρύνουν τους παρασκευαστές».
Οι ελεγκτές αναφέρουν πως αν και η Κομισιόν πρότεινε η προσέγγιση που ακολουθήθηκε να διατηρηθεί για μελλοντικές καταστάσεις υγειονομικών κρίσεων, ούτε η Επιτροπή ούτε το Συμβούλιο εξέτασαν το κατά πόσο η διαδικασία ήταν αποδοτική στις εκθέσεις τους για τα διδάγματα από την πανδημία.
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο συνιστά «την ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για τις δημόσιες συμβάσεις σε συνθήκες πανδημίας βάσει των διδαγμάτων που αντλήθηκαν και την υποβολή σε τεστ αντοχής της προσέγγισης της ΕΕ για την προμήθεια ιατρικών αντιμέτρων, ώστε στο μέλλον, εάν χρειαστεί, να είναι καλύτερα προετοιμασμένη» προστίθεται.
Στην έκθεση σημειώνεται πως η χρηματοδότηση για την προμήθεια εμβολίων προήλθε εν μέρει από το μέσο στήριξης έκτακτης ανάγκης (Emergency Support Instrument, ESI), ένα χρηματοδοτικό μέσο που τελεί υπό την άμεση διαχείριση της Επιτροπής και της παρέχει τη δυνατότητα να παρέχει στήριξη εντός της ΕΕ σε περίπτωση καταστροφών, και κυρίως από άμεσες εισφορές από τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών.
Η ειδική έκθεση 19/2022, με τίτλο «Προμήθεια εμβολίων κατά της COVID-19: Μετά τις αρχικές προκλήσεις, η ΕΕ εξασφάλισε επαρκείς δόσεις, αλλά η διαδικασία δεν έχει αξιολογηθεί διεξοδικά», αποτελεί συνέχεια της επισκόπησης που διενήργησε το ΕΕΣ το 2021 σχετικά με την αρχική συμβολή της ΕΕ στην αντιμετώπιση της νόσου COVID-19 στον τομέα της δημόσιας υγείας.
