Γυμναστική με βάρη και τραυματισμοί στον ώμο

Υψηλό κίνδυνο τραυματισμού του ώμου και ιδιαίτερα του στροφικού πετάλου διατρέχουν ερασιτέχνες και επαγγελματίες αθλητές που στο πρόγραμμά τους περιλαμβάνουν ασκήσεις με αντιστάσεις (βάρη).

Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτού του είδους η προπόνηση όταν εκτελείται χωρίς επίβλεψη και χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία μπορεί να προκαλέσει πόνο και ενόχληση στον ώμο, τόσο από την πίεση που δέχονται οι τένοντες και η άρθρωση, όσο και από την καταπόνηση των μυών. Η συνέχιση της δραστηριότητας θα πρέπει να γίνεται πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του ορθοπαιδικού, αφού διαπιστωθεί η ύπαρξη ή μη τραυματισμού.

«Η δημοτικότητα της προπόνησης με αντιστάσεις τα τελευταία χρόνια αυξάνεται συνεχώς, διότι αποτελεί μέσο ανάπτυξης μυϊκο-σκελετικής αντοχής στον αθλητισμό και αποκατάστασης των τραυματισμών, αλλά και επειδή προσφέρει πολλαπλά οφέλη στην υγεία και τη φυσική κατάσταση. Παρόλα αυτά, δεν είναι απολύτως ασφαλής, δεδομένου ότι κάθε ασκούμενος, ακόμα και ο πιο έμπειρος, μπορεί να υποστεί τόσο άμεσους όσο και έμμεσους τραυματισμούς. Στοιχεία μελετών επιβεβαιώνουν ότι οι ώμοι είναι από τις αρθρώσεις που τραυματίζονται συχνότερα. Μάλιστα το 25-30% αυτών χρήζει ιατρικής φροντίδας, εκ των οποίων το 25% να οφείλεται σε ακατάλληλη προπόνηση», μας εξηγεί ο Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Δρ Παναγιώτης Πάντος, Διδάκτωρ Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αναπληρωτής Διευθυντής Ορθοπαιδικής – Τραυματολογίας στην Κλινική Χειρουργικής Ώμου Klinik Maingau vom Roten Kreuz στη Φρανκφούρτη και υπεύθυνος των τμημάτων Άνω Άκρου και Αθλητικών Κακώσεων της Osteon Orthopedic & Spine Clinic.

Ο λόγος, όπως διευκρινίζει, είναι οι σημαντικές πιέσεις που ασκούνται σε μια άρθρωση που δεν είναι κατασκευασμένη για να αντέχει τόση επιβάρυνση, όπως είναι για παράδειγμα τα γόνατα, με αποτέλεσμα οξείς ή χρόνιους τραυματισμούς. Άλλη μια αιτία είναι ότι η τακτική προπόνηση με αντιστάσεις για το άνω άκρο στοχεύουν στους μεγάλους μυς, προκειμένου ο αθλούμενος να αναπτύξει δύναμη και όγκο, παραλείποντας τους μικρότερους, που είναι υπεύθυνοι για τη σταθεροποίηση. Το ίδιο σημαντική είναι και η ακατάλληλη τοποθέτηση της άρθρωσης. Στις περιπτώσεις που αυτοί οι τρεις λόγοι συνυπάρχουν, προκύπτουν αρθρικές και μυϊκές ανισορροπίες, που οδηγούν σε τραυματισμούς.

Σε γενικές γραμμές, οι τάσεις που αυξάνουν την πιθανότητα τραυματισμού εντοπίζονται σε εγγενείς παράγοντες κινδύνου, όπως οι ανισορροπίες των αρθρώσεων και των μυών, και στους εξωτερικούς παράγοντες κινδύνου, όπως η έλλειψη προσοχής στην τεχνική της άσκησης.  

Εκτός από τις βλάβες στους ώμους, από την προπόνηση με αντιστάσεις μπορεί να προκύψουν τραυματισμοί των μαλακών ιστών που περιλαμβάνουν το στροφικό πέταλο (κυρίως τον υπερακάνθιο), τον δικέφαλο και τον μείζονα θωρακικό μυ.

Επίσης, οι ακρωμιοκλειδικοί σύνδεσμοι υπόκεινται σε αυξημένη καταπόνηση κατά τη διάρκεια της προπόνησης με αντιστάσεις, γεγονός που προδιαθέτει τη συγκεκριμένη άρθρωση για εμφάνιση οστεόλυσης/φθοράς του περιφερικού άκρου της κλείδας. Αυτή η πάθηση, που είναι γνωστή ως «ώμος του αρσιβαρίστα», έχει συσχετισθεί ειδικά με την εκτέλεση ασκήσεων σε πάγκο ως αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενου μικροτραύματος στον ακρωμιοκλεισμικό σύνδεσμο όταν ο βραχίονας εκτείνεται πίσω από τον κορμό.

Στους ανθρώπους που ασκούνται τακτικά με βάρη μπορεί να προκύψει επίσης πρόσθια αστάθεια του ώμου στην γληνοβραχιόνια άρθρωση. Υπαίτιες για την εμφάνιση αυτής της βλάβης είναι οι ακατάλληλες θέσεις που λαμβάνονται κατά την εκτέλεση συγκεκριμένων ασκήσεων, όπως είναι οι πιέσεις στήθους στον πάγκο, οι οπισθολαίμιες, οι στρατιωτικές πιέσεις (military presses), οι εκτάσεις στήθους.

Σπάνιος (κάτω του 8%), αλλά υπαρκτός είναι και ο κίνδυνος άμεσου ή έμμεσου τραυματισμού των περιφερικών νεύρων. Και σ’ αυτή την περίπτωση αιτία είναι συνήθως η ακατάλληλη τεχνική, η υπερβολική προπόνηση και η υπερτροφία των μυών.

Για την αποφυγή όλων αυτών των τραυματισμών, κρίσιμης σημασίας είναι η ικανότητα των προπονητών αλλά και των ιατρών να γνωρίζουν τις επικίνδυνες επιβαρύνσεις, αλλά και τις ασκήσεις που αποδεδειγμένα θέτουν τον αθλούμενο σε κίνδυνο.

Όπως επισημαίνει ο Δρ. Πάντος, όσοι προπονούνται με βάρη καθημερινά ή έστω εβδομαδιαίως είναι εξοικειωμένοι με αυτά τα θέματα και προσέχουν περισσότερο απ’ ότι όσοι είναι αρχάριοι σ’ αυτού του είδους την άσκηση ή εκείνους που επιστρέφουν στο γυμναστήριο μετά από μεγάλη παύση. Η αποχή και η απότομη επανένταξη σε προχωρημένο πρόγραμμα με αντιστάσεις μπορεί γρήγορα να οδηγήσει σε θλάση ή ακόμα και σε ρήξη του στροφικού πετάλου, έναν από τους πλέον συχνούς τραυματισμούς του ώμου.

Η ρήξη μερικού πάχους (συνήθως αναφέρεται ως μερική ρήξη) σημαίνει ότι μόνο ένα μέρος του τένοντα, είτε από την πλευρά της άρθρωσης είτε από την πλευρά του θυλάκου, έχει υποστεί βλάβη. Η αποκατάσταση γίνεται είτε μέσω χειρουργικής επέμβασης είτε με συντηρητική αγωγή. Η δεύτερη επιλογή είναι συχνότερη, αλλά απαιτεί αρκετό χρόνο για να θεραπευτεί και να αποκατασταθεί το στροφικό πέταλο. Η ρήξη πλήρους πάχους σημαίνει ότι υπάρχει ρήξη ολόκληρης της μάζας του τένοντα. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις περιορίζεται η λειτουργικότητα, που αποτελεί λόγο για υποβολή του ασθενή σε χειρουργική επέμβαση. Μετά από αυτήν, χρειάζονται επιπλέον αρκετοί μήνες αποκατάστασης, πριν επιτραπεί στον ασκούμενο να επανέλθει στην κανονική προπονητική ρουτίνα του.

«Επειδή η θεραπεία για τον τραυματισμό του στροφικού πετάλου είναι μια μακρά διαδικασία, η πρόληψη μέσω των ημερήσιων βασικών διατάσεων και ασκήσεων προθέρμανσης είναι καθοριστική, ειδικά για τους αθλητές, τους bodybuilders και τους αρσιβαρίστες που ασκούν υψηλές πιέσεις στο στροφικό πέταλο καθημερινά. Σημαντική είναι και η σταδιακή αύξηση του βάρους προτού ο ασκούμενος επιχειρήσει να σηκώσει πολλά κιλά και η διατήρηση της ευελιξίας και της εμβέλειας της κίνησης, προκειμένου να προστατευτεί το στροφικό πέταλο», καταλήγει ο Δρ. Παναγιώτης Πάντος.