Στον τοίχο η Κομισιόν για συμβάσεις εμβολίων κατά COVID-19

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν παρείχε στο κοινό «αρκούντως ευρεία πρόσβαση» στις συμβάσεις για αγορά εμβολίων κατά της COVID-19, έκρινε το Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΓΔΕΕ) σε απόφασή του αναφορικά με προσφυγή Ευρωβουλευτών των Πρασίνων και ιδιωτών.

Ουσιαστικά, με την απόφαση που δημοσιοποίησε το ΓΔΕΕ κρίνεται πως η Κομισιόν δεν δικαιολογείται στην απόφασή της να μη δώσει πρόσβαση σε συγκεκριμένες πληροφορίες σε σχέση με τις συμβάσεις.

Σύμφωνα με το ΓΔΕΕ, η Κομισιόν δεν έδωσε επαρκή πρόσβαση στους όρους των συμβάσεων που αφορούν την κάλυψη από τα κράτη μέλη τυχόν αποζημιώσεων που θα καλούνταν να παρέχουν οι φαρμακευτικές εταιρείες, καθώς και σε πληροφορίες που τεκμηριώνουν πως δεν υπήρξε σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των μελών της διαπραγματευτικής ομάδας για την αγορά εμβολίων.

Η υπόθεση αφορά τις συμβάσεις αγοράς που πραγματοποιήθηκαν το 2020 και το 2021 μεταξύ της Επιτροπής και φαρμακευτικών εταιρειών για την αγορά εμβολίων κατά της COVID-19, και στο πλαίσιο των οποίων αποδεσμεύτηκαν περίπου 2,7 δισεκατομμύρια ευρώ για παραγγελία ενός δισεκατομμυρίου και πλέον δόσεων.

Το 2021, βουλευτές των Πρασίνων και πολίτες ζήτησαν πρόσβαση στις συμβάσεις και σε σχετικά έγγραφα, ώστε να κατανοήσουν τους όρους και τις προϋποθέσεις και να διαπιστώσουν κατά πόσον διασφαλίζουν την προστασία του δημόσιου συμφέροντος. Η Επιτροπή παρείχε μερική μόνο πρόσβαση σε έγγραφα που είχαν δημοσιευθεί στο διαδίκτυο σε μη εμπιστευτική μορφή. Οι προσφεύγοντες στη συνέχεια άσκησαν προσφυγή ακύρωσης ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Με τις αποφάσεις του που δημοσιεύθηκαν την Τετάρτη, το ΓΔΕΕ κάνει εν μέρει αποδεκτές τις δύο προσφυγές και ακυρώνει τις αποφάσεις της Επιτροπής κατά το μέρος που περιέχουν πλημμέλειες.

Όσον αφορά τους όρους των συμβάσεων για κάλυψη από τα κράτη μέλη τυχόν αποζημιώσεων που οι φαρμακευτικές εταιρείες θα καλούνταν να καταβάλουν σε περίπτωση ελαττωμάτων των εμβολίων τους, το ΓΔΕΕ κρίνει πως ο παραγωγός ευθύνεται για κάθε ζημία που οφείλεται σε ελάττωμα του προϊόντος του και η ευθύνη του δεν δύναται να περιοριστεί ή να αποκλειστεί με την όποια σχετική ρήτρα σε συμβόλαιο, βάσει της οδηγίας 85/374.

Ωστόσο, προσθέτει το δικαστήριο, καμία διάταξη της οδηγίας δεν απαγορεύει σε τρίτο να επιστρέψει την αποζημίωση που κατέβαλε ένας παραγωγός λόγω ελαττωμάτων του προϊόντος του. Το ΓΔΕΕ υπενθυμίζει, παράλληλα, ότι ο λόγος για τον οποίο οι όροι σε σχέση με την αποζημίωση περιελήφθησαν στις συμβάσεις για αντιστάθμιση του ρίσκου που ανέλαβαν οι φαρμακευτικές εταιρείες ώστε τα εμβόλια να αναπτυχθούν γρηγορότερα, είχε εγκριθεί από τα κράτη μέλη και είχε δημοσιοποιηθεί.

Σύμφωνα πάντως με το ΓΔΕΕ, η Επιτροπή δεν απέδειξε ότι αν το κοινό είχε μεγαλύτερη πρόσβαση στις εν λόγω ρήτρες θα θίγονταν ουσιαστικά τα εμπορικά συμφέροντα των φαρμακευτικών εταιρειών. Επίσης, η Επιτροπή δεν έδωσε αρκετές εξηγήσεις για το πώς η πρόσβαση του κοινού στους ορισμούς των φράσεων «εκ προθέσεως παράβαση» και «κάθε δυνατή εύλογη προσπάθεια» σε ορισμένες από τις συμβάσεις και στους όρους των συμβάσεων (οι οποίοι αφορούν δωρεές και μεταπωλήσεις εμβολίων) θα μπορούσε να θίξει συγκεκριμένα και ουσιαστικά τα εμπορικά συμφέροντα των εταιρειών.

Όσον αφορά την επίκληση από την Κομισιόν της αρχής της προστασίας της ιδιωτικής ζωής για την απόφασή της να αρνηθεί εν μέρει την πρόσβαση στις δηλώσεις περί απουσίας συγκρούσεως συμφερόντων των μελών της διαπραγματευτικής ομάδας, το ΓΔΕΕ έκρινε πως οι προσφεύγοντες απέδειξαν δεόντως τους λόγους δημοσίου συμφέροντος για τους οποίους ζητούν τη γνωστοποίηση των συγκεκριμένων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

Όπως σημειώνεται από το ΓΔΕΕ, η μη ύπαρξη σύγκρουσης συμφερόντων μπορούσε να διαπιστωθεί και μόνο από την πρόσβαση στα ονοματεπώνυμα και στον επαγγελματικό ή θεσμικό ρόλο των εν λόγω μελών. Επιπλέον, η Επιτροπή, αναφέρεται, δεν έλαβε επαρκώς υπόψη όλες τις κρίσιμες περιστάσεις προκειμένου να σταθμίσει ορθώς τα εμπλεκόμενα συμφέροντα, τα οποία σχετίζονται με την απουσία συγκρούσεως συμφερόντων και τον κίνδυνο προσβολής της ιδιωτικής ζωής.

Η προσφυγή ακυρώσεως αποσκοπεί στην ακύρωση πράξεων των οργάνων της Ένωσης που αντιβαίνουν στο δίκαιο της Ένωσης. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τα κράτη μέλη, τα όργανα της Ένωσης και οι ιδιώτες μπορούν να ασκήσουν προσφυγή ακυρώσεως ενώπιον του Δικαστηρίου ή του Γενικού Δικαστηρίου. Αν η προσφυγή είναι βάσιμη, η πράξη ακυρώνεται. Ωστόσο είναι δυνατή η προσφυγή για αναίρεση της απόφασης του ΓΔΕΕ, για νομικά ζητήματα.

Δήλωση Ευρωπαϊκής Επιτροπής 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημειώνει τις αποφάσεις του Γενικού Δικαστηρίου στις δύο υποθέσεις που αφορούν την πρόσβαση στις συμβάσεις για τα εμβόλια κατά της νόσου COVID-19 και σε σχετικές πληροφορίες.

Σε ανακοίνωσή της, αναφέρει ότι θα μελετήσει προσεκτικά τις αποφάσεις του Δικαστηρίου και τις συνέπειές τους.

Στις αποφάσεις του, το Γενικό Δικαστήριο συμφωνεί με την Επιτροπή επί των περισσότερων ισχυρισμών. Ειδικότερα, αναγνωρίζει ότι η προστασία των εμπορικών συμφερόντων καλύπτει τις ρήτρες των συμβάσεων που αφορούν:

• την τοποθεσία των εγκαταστάσεων παραγωγής·
• τις διατάξεις σχετικά με τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας·
• τις διατάξεις σχετικά με τις προκαταβολές·
• την πρόσβαση στα χρονοδιαγράμματα παράδοσης.

Το Γενικό Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι η Επιτροπή δικαιούνταν να παράσχει μερική μόνο πρόσβαση.

Δέχθηκε μόνο εν μέρει την προσφυγή ως προς δύο σημεία.

Έκρινε ότι η Επιτροπή όφειλε να παράσχει περισσότερες εξηγήσεις για να αιτιολογήσει την άρνηση πρόσβασης σε ορισμένες διατάξεις των συμβάσεων.

Έκρινε επίσης ότι η Επιτροπή όφειλε να προσκομίσει τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των μελών των διαπραγματευτικών ομάδων, οι οποίες απαρτίζονται από εκπροσώπους των κρατών μελών και υπαλλήλους της Επιτροπής.

Γενικά, η Επιτροπή παρέχει στο κοινό την ευρύτερη δυνατή πρόσβαση στα έγγραφα, σύμφωνα με τις αρχές της ανοικτότητας και της διαφάνειας.

Στις εν λόγω περιπτώσεις, η Επιτροπή έπρεπε να επιτύχει μια λεπτή ισορροπία μεταξύ του δικαιώματος ενημέρωσης του κοινού, συμπεριλαμβανομένων των ευρωβουλευτών, και των νομικών απαιτήσεων που απέρρεαν από τις ίδιες τις συμβάσεις για τα εμβόλια κατά της COVID-19, απαιτήσεις οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αξιώσεις αποζημίωσης σε βάρος των χρημάτων των φορολογουμένων.

Πράγματι, σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν, το Δικαστήριο έχει αναγνωρίσει την ανάγκη προστασίας των επιχειρηματικών συμφερόντων αντισυμβαλλομένου.

Σε κάθε περίπτωση, η Επιτροπή είχε ενημερώσει πλήρως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (βάσει της συμφωνίας-πλαισίου για τις σχέσεις μεταξύ των δύο θεσμικών οργάνων) σχετικά με τις συμβάσεις για τα εμβόλια κατά της νόσου COVID-19.

Σύμφωνα με τον θεσμικό της ρόλο, η Επιτροπή είναι υπεύθυνη να διασφαλίζει την απουσία σύγκρουσης συμφερόντων και έχει επίσης καθήκον να προστατεύει την ιδιωτικότητα και τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των ενδιαφερόμενων προσώπων.

Στο παρόν στάδιο, η Επιτροπή επιφυλάσσεται για τις νομικές της επιλογές.

Προτεραιότητα η άμεση πρόσβαση σε εμβόλια απαντά η Κυριακίδου

Δεδομένων των συνθηκών της πανδημίας και της άμεσης αναγκαιότητας για καθολική πρόσβαση σε εμβόλια, η Κομισιόν έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε με όσο το δυνατόν περισσότερη διαφάνεια, δήλωσε η Στέλλα Κυριακίδου, Ευρωπαία Επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων, σχολιάζοντας την απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου ΕΕ (ΓΔΕΕ), που βγήκε το πρωί της Τετάρτης.

Σύμφωνα με την απόφαση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν παρείχε στο κοινό «αρκούντως ευρεία πρόσβαση» στις συμβάσεις για αγορά εμβολίων κατά της COVID-19, κρίνοντας την προσφυγή Ευρωβουλευτών των Πρασίνων και ιδιωτών. Ουσιαστικά, με την απόφαση που δημοσιοποίησε το ΓΔΕΕ κρίνεται πως η Κομισιόν δεν δικαιολογείται στην απόφασή της να μη δώσει πρόσβαση σε συγκεκριμένες πληροφορίες σε σχέση με τις συμβάσεις.

Η κ. Κυριακίδου, μιλώντας σε δημοσιογράφους στο περιθώριο της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, είπε ότι οι νομικές υπηρεσίες της Επιτροπής θα μελετήσουν με μεγάλη προσοχή την απόφαση για να υπάρξει μια ολοκληρωμένη αντίδραση.

«Το μόνο που θα πω εγώ είναι ότι είχαμε να διαχειριστούμε μια πρωτόγνωρη κρίση παγκόσμιας δημόσιας υγείας και κάναμε ό,τι ήταν δυνατό, μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, για να διαφυλάξουμε την υγεία των Ευρωπαίων πολιτών».

Πρόσθεσε ότι μαζί με τον Αντιπρόεδρο της Επιτροπής, Μαργαρίτη Σχοινά, είχαν πάνω από μία συνάντηση τη βδομάδα διαδικτυακά για πάνω από ένα χρόνο, με διακομματική ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για κάθε βήμα για τα θέματα των συμβολαίων για τα εμβόλια.

«Η προσπάθειά μας από την αρχή, για εμένα ήταν μεγάλη ευθύνη, ήταν να υπάρχει, όσο το δυνατόν και όσο μας επέτρεπαν όλες οι παράμετροι, περισσότερη διαφάνεια», είπε η κ. Κυριακίδου, προσθέτοντας ότι εκ του αποτελέσματος ήταν μια πετυχημένη στρατηγική, που επέτρεψε στο τέλος του Δεκέμβρη 2020 να υπάρχουν εμβόλια σε όλα τα κράτη μέλη, ανεξάρτητα αν ήταν μικρή ή μεγάλη χώρα.

«Για εμένα πιθανόν η ΕΕ να μην ήταν αυτή που είναι σήμερα, αν είχαν εμβόλια κάποια κράτη μέλη και οχτώ μήνες μετά κάποια άλλα. Ο κόσμος θα έλεγε ‘γιατί ανήκω σε αυτή την οικογένεια;’», ανέφερε, προσθέτοντας ότι αυτή η Επιτροπή, μαζί με το Ευρωκοινοβούλιο «κάναμε ό,τι ήταν δυνατόν για να διαχειριστούμε μια πρωτόγνωρη κρίση».

Σε ανακοίνωσή της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει ότι θα μελετήσει προσεκτικά τις αποφάσεις του Δικαστηρίου και τις συνέπειές τους. «Στις αποφάσεις του, το Γενικό Δικαστήριο ακολουθεί την Επιτροπή για πολλούς ισχυρισμούς. Σε δύο σημεία δικαίωσε μόνο εν μέρει τη δικαστική προσφυγή», σημειώνει, προσθέτοντας ότι το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η Επιτροπή θα έπρεπε να είχε παράσχει περισσότερες εξηγήσεις για να δικαιολογήσει την άρνηση πρόσβασης σε ορισμένες διατάξεις των συμβάσεων.

«Αποφάνθηκε επίσης ότι η Επιτροπή έπρεπε να είχε παράσχει τα προσωπικά δεδομένα που αφορούν τα μέλη των ομάδων διαπραγμάτευσης, οι οποίες αποτελούνται από εκπροσώπους των κρατών μελών και υπαλλήλους της Επιτροπής», προσθέτει η ανακοίνωση της Επιτροπής, αναφέροντας ότι «σε γενικές γραμμές, η Επιτροπή παρέχει την ευρύτερη δυνατή πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα», σύμφωνα με τις αρχές της διαφάνειας.

Όπως σημειώνει, η Επιτροπή έπρεπε να επιτύχει μια δύσκολη ισορροπία μεταξύ του δικαιώματος του κοινού, συμπεριλαμβανομένων των Ευρωβουλευτών, στην πληροφόρηση, και των νομικών απαιτήσεων που απορρέουν από τις ίδιες τις συμβάσεις για τα εμβόλια του κορωνοϊού, οι οποίες, όπως αναφέρεται, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αξιώσεις αποζημίωσης σε βάρος των χρημάτων των φορολογουμένων.

«Πράγματι, σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν, το Δικαστήριο αναγνώρισε την ανάγκη προστασίας των επιχειρηματικών συμφερόντων ενός συμβατικού εταίρου», αναφέρεται, με την προσθήκη ότι σε κάθε περίπτωση, η Επιτροπή είχε παράσχει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (βάσει της συμφωνίας-πλαισίου για τις σχέσεις μεταξύ των δύο θεσμικών οργάνων) πλήρη ενημέρωση σχετικά με τις συμβάσεις για το εμβόλιο του κορωνοϊού.

Καταληκτικά, η Επιτροπή σημειώνει ότι σύμφωνα με τον θεσμικό της ρόλο, η Επιτροπή είναι υπεύθυνη να διασφαλίζει την απουσία οποιασδήποτε σύγκρουσης συμφερόντων και έχει επίσης καθήκον να προστατεύει την ιδιωτική ζωή και τα προσωπικά δεδομένα των ενδιαφερόμενων προσώπων. «Στο παρόν στάδιο, η Επιτροπή επιφυλάσσεται των νομικών της επιλογών», αναφέρει.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Η απόφαση του Δικαστηρίου έρχεται μία μέρα πριν την ψηφοφορία στο Ευρωκοινοβούλιο για την ανανέωση της θητείας της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη θέση της Προέδρου της Κομισιόν.