Σοβαρές ανεπάρκειες στο σύστημα εναλλακτικής φροντίδας παιδιών

14 Ιουλίου 2022, 19:23

Ενενήντα παράπονα που αφορούσαν τη μεταχείριση των παιδιών υπό τη νομική φροντίδα του κράτους από τις διάφορες συναρμόδιες Υπηρεσίες λήφθηκαν την περίοδο 2011 μέχρι 2021, σύμφωνα με την Επίτροπο Προστασίας Δικαιωμάτων του Παιδιού, Δέσπω Μιχαηλίδου, η οποία εντοπίζει σοβαρές, διαχρονικές ανεπάρκειες και παθογένειες του συστήματος εναλλακτικής φροντίδας, που παρέχεται στα παιδιά υπό τη νομική φροντίδα του κράτους, οι οποίες αφορούν πολλές πτυχές και στάδια της μεταχείρισής τους.

Σε έκθεση αναφορικά στο αποτέλεσμα διερεύνησης παραπόνων, επιτόπιων επισκέωεων, συναντήσεων και συνεντεύξεων με αρμόδιες αρχές και παιδιά, την οποία έδωσε την Πέμπτη στη δημοσιότητα, η κ. Μιχαηλίδου αναφέρει πως οι ανεπάρκειες αυτές δεν συνάδουν με τις πρόνοιες της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, τη Νομολογία, τα Διεθνή Πρότυπα και τις Κατευθυντήριες Γραμμές σε σχέση με τη μεταχείριση της συγκεκριμένης ομάδας παιδιών και έχουν άμεσες και πολλές φορές μη ανατρέψιμες επιπτώσεις στα επηρεαζόμενα παιδιά, των οποίων παραβιάζεται αριθμός δικαιωμάτων τους, όπως το δικαίωμα να λαμβάνεται πρωταρχικά υπόψη το συμφέρον τους, της μη διάκρισης, στη ζωή, την επιβίωση και την ανάπτυξη, στην υγεία, αλλά και στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή.

Την ίδια ώρα, η Επίτροπος αναγνωρίζει την έντονη κινητικότητα που παρατηρείται τα τελευταία 2-3 χρόνια και ειδικότερα τον τελευταίο χρόνο, από μέρους των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, για την προώθηση μεταρρυθμίσεων και αλλαγών με στόχο τη βελτίωση του συστήματος μεταχείρισης των παιδιών υπό τη νομική φροντίδα του κράτους.

Σύμφωνα με τη Δέσπω Μιχαηλίδου, μια από τις σημαντικότερες συστημικές εξελίξεις αφορούν κατά πρώτον στο Σχέδιο Αναδιάρθρωσης των ΥΚΕ και του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, οι στόχοι του οποίου όπως επισημαίνει περιλήφθηκαν στην εν λόγω αναδιάρθρωση περιλαμβάνουν τον εκσυγχρονισμό νομοθεσιών, πολιτικών και προγραμμάτων, την υλοποίηση δράσεων που αφορούν, μεταξύ άλλων, την αναβάθμιση των κτιριακών εγκαταστάσεων, τη δημιουργία νέων δομών και την επιμόρφωση του προσωπικού των ΥΚΕ.

Επίσης, αναφέρει ότι άλλη εξέλιξη είναι η ίδρυση του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, το οποίο από 08/07/2021 έχει αναλάβει συντονιστικές και οριζόντιες αρμοδιότητες και εξουσίες σε θέματα κοινωνικών υποθέσεων και μέριμνας.

Επιπλέον, αναφέρει πως έχουν προωθηθεί τροποποιητικά νομοσχέδια για εκσυγχρονισμό κάποιων από τις νομοθεσίες που αφορούν και τα παιδιά υπό φροντίδα, καθώς και η ετοιμασία συγκεκριμένου νομοσχεδίου που ρυθμίζει τα θέματα αναδοχής, το οποίο στάλθηκε για διαβούλευση τον Ιανουάριο του 2022.

Η κ. Μηχαηλίδου θεωρεί πλέον επιτακτική ανάγκη την αποτελεσματική αντιμετώπιση, από μέρους του συνόλου της Πολιτείας, των σοβαρών ανεπαρκειών του συστήματος εναλλακτικής φροντίδας που παρέχεται στα παιδιά υπό τη νομική φροντίδα του κράτους, με τρόπο ώστε να συνάδει με τις πρόνοιες της Σύμβασης, της Νομολογίας, των Διεθνών Προτύπων και Κατευθυντήρων Γραμμών σε σχέση με τη μεταχείριση της συγκεκριμένης ομάδας παιδιών και επομένως να διασφαλίζεται αποτελεσματικά το σύνολο των δικαιωμάτων τους.

Επιπροσθέτως, διαπιστώνει σοβαρές ανεπάρκειες του ρυθμιστικού πλαισίου, που αφορά στη μεταχείριση των παιδιών υπό τη νομική φροντίδα του κράτους, οι οποίες παραβιάζουν τις υποχρεώσεις που θέτει η Σύμβαση, τα Διεθνή Πρότυπα και οι Κατευθυντήριες Γραμμές των Ηνωμένων Εθνών, σε σχέση με την υποχρέωση των κρατών να διαμορφώσουν το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο (νομοθετικό, διαδικαστικό, διοικητικές πρακτικές, πολιτικές και προγράμματα) προκειμένου να διασφαλίσουν τα δικαιώματα των παιδιών που χρήζουν εναλλακτικής φροντίδας.

Συγκεκριμένα, η Επίτροπος αναφέρει πως οι ανεπάρκειες εντοπίζονται στις βασικές Νομοθεσίες (περί Παίδων Νόμο και περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμο), που ρυθμίζουν τα θέματα της παιδικής προστασίας και των δικαιωμάτων των παιδιών υπό τη νομική φροντίδα, στο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των διαφόρων μορφών εναλλακτικής φροντίδας (ανεπαρκές θεσμικό/νομικό πλαίσιο για τον τρόπο και τα επίπεδα/πρότυπα λειτουργίας των ιδρυμάτων παιδικής προστασίας καθώς και παντελής έλλειψη νομοθετικού πλαισίου που να ρυθμίζει τις διάφορες μορφές του θεσμού της αναδοχής και της ημιανεξάρτητης διαβίωσης).

Εξάλλου, η Επίτροπος κάνει λόγο για «απηρχαιωμένο και ανεπαρκή» νόμο που αφορά στα παιδιά, ο οποίος δεν μπορεί να ρυθμίσει ολιστικά τα θέματα προστασίας όλων των παιδιών και των δικαιωμάτων τους στην Κύπρο και ειδικότερα των παιδιών υπό τη νομική φροντίδα του κράτους.

«Ως εκ τούτου θεωρώ απαράδεκτη την καθυστέρηση που παρατηρείται σε σχέση με την πλήρη αναθεώρηση και τον εκσυγχρονισμό του. Η ανεπάρκεια του εν λόγω Νόμου έχει ως αποτέλεσμα παιδιά τα οποία έχουν ανάγκη από την προστασία και φροντίδα του κράτους να μην τυγχάνουν της αναγκαίας, κατάλληλης ή/και επαρκούς μεταχείρισης και επομένως όχι μόνο να μην διασφαλίζονται αποτελεσματικά τα δικαιώματά τους, αλλά πολύ συχνά αυτά, να παραβιάζονται από το ίδιο το κράτος το οποίο είναι και ο κηδεμόνας τους», προσθέτει.

Σε σχέση με τον περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμο, αναφέρει ότι «είναι μεν πιο σύγχρονος και ολοκληρωμένος Νόμος», ωστόσο, σημειώνει «παρουσιάζει επίσης ελλείμματα».

Όπως εξηγεί η κ. Μιχαηλίδου «για την αντιμετώπισή τους ετοιμάστηκε, στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού του Οικογενειακού Δικαίου, το Νομοσχέδιο ‘Ο περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων (Τροποποιητικός) Νόμος’, ο οποίος βρίσκεται για συζήτηση ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών και για το οποίο έχω ήδη καταθέσει το 2019 και το 2021 τις θέσεις μου στην πιο πάνω Επιτροπή».

«Ο εν λόγω νόμος», εξηγεί, «δεν επιλύει πολλά από τα συγκεκριμένα ελλείμματα, ενώ επισημαίνεται ότι ρυθμίζει κυρίως τις σχέσεις των γονέων με το παιδί τους ή/και τις μεταξύ των γονέων σχέσεις αναφορικά με την φροντίδα και επιμέλεια παιδιού, σε ιδιωτικό, κυρίως επίπεδο».

Στο μεταξύ, η Επίτροπος διαπιστώνει παντελή απουσία νομοθετικής ρύθμισης του θεσμού της ημιανεξάρτητης διαβίωσης, αφού όπως αναφέρει ο συγκεκριμένος θεσμός λειτουργεί στη βάση Υπουργικής Απόφασης και εφαρμόζεται στη βάση οδηγιών που περιλήφθηκαν σε Εγκύκλιο της Διευθύντριας Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας.

Καταληκτικά, η Δέσπω Μιχαηλίδου συστήνει την προώθηση των κατάλληλων ενεργειών για τον εκσυγχρονισμό και την αντιμετώπιση των σοβαρών ανεπαρκειών του ρυθμιστικού πλαισίου, που αφορούν στη μεταχείριση των παιδιών υπό τη νομική φροντίδα του κράτους.

«Ο εκσυγχρονισμός», όπως αναφέρει, «θα πρέπει να αντιμετωπίζει την ανεπάρκεια τόσο των βασικών Νομοθεσιών που ρυθμίζουν τα θέματα της παιδικής προστασίας και των δικαιωμάτων των παιδιών υπό τη νομική φροντίδα του κράτους, όσο και τη δημιουργία του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των διαφόρων μορφών εναλλακτικής φροντίδας».