Προσοχή στην πολυφαρμακία συστήνουν οι ειδικοί

Το 5-7% των νοσηλειών οφείλεται στις παρενέργειες φαρμάκων και το 10-40% των ηλικιωμένων ασθενών παρουσιάζουν αλληλεπιδράσεις και παρενέργειες λόγω της πολυφαρμακίας, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Υγείας.

Η «πολυφαρμακία» (polypharmacy) αναφέρεται στη χρήση πολλαπλών φαρμάκων από ένα άτομο ταυτόχρονα. Συχνά, αυτό συμβαίνει όταν κάποιος λαμβάνει πέντε ή περισσότερα φάρμακα ημερησίως, ενώ εκτεταμένη πολυφαρμακία είναι η χρήση δέκα ή περισσοτέρων φαρμάκων ημερησίως από τον ίδιο ασθενή.

Η ταυτόχρονη χρήση μεγάλου αριθμού φαρμάκων είναι συνήθης στα άτομα τρίτης ηλικίας, στη προσπάθεια τους να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα υγείας.

Την ίδια ώρα το 70% των εισαγωγών στο νοσοκομείο που οφείλονται σε ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων συμβαίνουν σε ασθενείς που λαμβάνουν 5 ή περισσότερα φάρμακα σε καθημερινή βάση.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, ορισμένα φάρμακα χορηγούμενα σε συνδυασμό με άλλα ακόμη και φαινομενικά «αθώα», όπως παυσίπονα, μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητες αλληλεπιδράσεις με σοβαρές επιπλοκές.

Η πολυφαρμακία μπορεί να προκύψει από πολλούς λόγους, όπως η αντιμετώπιση πολλαπλών χρονικών παθήσεων, η ανάγκη για αντιμετώπιση διαφορετικών συμπτωμάτων ή η ανάγκη για την πρόληψη επιπλοκών.

Mιλώντας στο YgeiaWatch η υπεύθυνη του Τομέα Φαρμακοεπαγρύπνησης των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών Έλενα Καϊσή, εξήγησε ότι η πολυφαρμακία δεν έχει πάντα κακή έννοια.

«Υπάρχει κατάλληλη πολυφαρμακία αλλά και προβληματική πολυφαρμακία. Η πολυφαρμακία έχει την αρνητική χροιά όταν σχετίζεται με τη λήψη πολλαπλών φαρμάκων τα οποία δεν κρίνονται ως κατάλληλα. Η πολυφαρμακία έχει την αρνητική χροιά όταν δεν είναι κατάλληλη η χρήση όλων αυτών των φαρμάκων είτε γιατί δεν ενδείκνυται, δεν αναμένεται ότι θα έχεις το πολλαπλό όφελος, όταν δημιουργούν ανεπιθύμητες ενέργειες τις οποίες έρχεσαι να καλύψεις με την προθήκη άλλης φαρμακευτικής αγωγής και εκεί αρχίζει ο κυκεώνας υπερ – συνταγογράφησης», πρόσθεσε.

Παράλληλα η κ. Καϊσή διευκρίνισε ότι το θέμα της πολυφαρμακίας δεν αφορά μόνο τα φάρμακα τα οποία συνταγογραφούνται.

«Ενδεχομένως κάποιος ασθενής να χρησιμοποιεί και φάρμακα τα οποία δεν χρειάζονται συνταγή εν αγνοία του γιατρού και εκεί να γίνεται υπερκατανάλωση ή και σε διαφορετική δοσολογία από εκείνη που πρέπει άλλα και για χρονικά διαστήματα τα οποία ξεφεύγουν», είπε.

Ωστόσο, η χρήση πολλαπλών φαρμάκων μπορεί να συνεπάγεται ορισμένους κινδύνους, όπως αλληλεπιδράσεις φαρμάκων, παρενέργειες και δυσκολίες στην τήρηση του προγράμματος δοσολογίας.

Παράλληλα, συνδέεται με την πολλαπλή νοσηρότητα (πχ διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια), η οποία αυξάνεται με την ηλικία.

Οι συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναγνωρίζοντας το πρόβλημα της πολυφαρμακίας εξέδωσε οδηγίες και συστάσεις για τη διαχείριση της πολυφαρμακίας, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της φαρμακευτικής θεραπείας και τη μείωση των κινδύνων που σχετίζονται με τη χρήση πολλαπλών φαρμάκων.

Οι συστάσεις περιλαμβάνουν την αξιολόγηση της ανάγκης για κάθε φάρμακο, τον έλεγχο των αλληλεπιδράσεων φαρμάκων, την παρακολούθηση των παρενεργειών και την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των επαγγελματιών της υγείας για τη βέλτιστη διαχείριση των θεραπειών.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η πολυφαρμακία μπορεί να είναι δύσκολο να ανιχνευθεί καθώς συνήθως συμβαίνει όταν ασθενείς λαμβάνουν συνταγογραφημένα φάρμακα από διάφορους ιατρούς.

Σε δηλώσεις στο YgeiaWatch η Ανώτερη Λειτουργός του ΟΑΥ, Σοφία Πετρίδου, ανέφερε ότι για αποφυγή της πολυφαρμακίας, οι γιατροί θα πρέπει να μπαίνουν στον φάκελο του ασθενή και να ενημερώνονται για τη φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει. Οι συνταγές, πρόσθεσε, θα πρέπει να αναθεωρούνται και όχι να απλά να επαναλαμβάνονται.

«Σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρείται κλωνοποίηση της συνταγής, χωρίς να μπαίνουν στη διαδικασία δηλαδή να αφαιρούν φάρμακα που πλέον δεν χρειάζονται».

Η κ. Πετρίδου ανέφερε ότι πολύ σημαντική είναι η συνεργασία μεταξύ των παρόχων υγείας, της ιατρικής κοινότητας αλλά και η παρέμβαση του φαρμακοποιού αν προσέξει κάποια φάρμακα που είναι της ίδιας ομάδας ή που έχουν αντίθετες ιδιότητες.

«Οι γιατροί πρέπει να βλέπουν στο σύστημα τι άλλα φάρμακα παίρνει ο ασθενής και αν χρειάζεται να επικοινωνούν και με συναδέλφους τους για να ακυρωθούν συνταγές ή να αφαιρεθούν φάρμακα».

Επίσης, πρόσθεσε, οι ασθενείς θα πρέπει να είναι ενημερωμένοι για τη φαρμακευτική φροντίδα που λαμβάνουν ώστε να μπορούν και οι ίδιοι να ζητούν τις σωστές συμβουλές από τους γιατρούς και τους φαρμακοποιούς.

Συνέπειες της πολυφαρμακίας

• Αύξηση του κόστους της υγειονομικής περίθαλψης
• Ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων που οδηγούν σε μη προγραμματισμένες εισαγωγές στα νοσοκομεία
• Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα
• Μη τήρηση της φαρμακευτικής αγωγής
• Μειωμένη λειτουργική ικανότητα
• Γνωστική δυσλειτουργία
• Πτώσεις
• Ακράτεια ούρων

Πως αποφεύγουμε την πολυφαρμακία

• Όταν επισκεπτόμαστε το γιατρό μας έχουμε κατάλογο όλων των φαρμάκων που παίρνουμε
• Δεν παίρνουμε φάρμακα χωρίς να ρωτήσουμε τον γιατρό μας
• Ζητάμε από τον γιατρό/φαρμακοποιό σαφείς οδηγίες λήψης των φαρμάκων και τις ακολουθούμε πιστά
• Συμβουλευόμαστε τον φαρμακοποιό αν το φάρμακο μπορεί να χορηγείται μαζί με άλλα που ήδη παίρνουμε

Την ίδια ώρα ο Πρόεδρος του Παγκύπριου Φαρμακευτικού Συλλόγου, Πλούταρχος Γεωργιάδης, ανέφερε ότι παρόλο που πολλές φορές οι φαρμακοποιοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για αχρείαστη χρήση φαρμάκων οι ασθενείς επιμένουν.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

«Το πρόβλημα εντοπίζεται στο ότι ο κύπριος πολίτης έχει μάθει να έχει αρκετά φάρμακα στο σπίτι για να νιώθει σιγουριά. Δεν καταλαβαίνει ότι μια αντιβίωση όταν τελειώσει η θεραπεία πρέπει μετά να την καταστρέψει και έτσι τη φυλάει στο σπίτι και περιμένει όταν θα αρρωστήσει ξανά να τη χρησιμοποιήσει. Το μόνο που πρέπει να έχουμε σπίτι είναι τα παυσίπονα και τα αντιπυρετικά», σημείωσε.

Της Μόνικας Μακρυγιάννη