Η σημασία ηθικών αξιών για δημόσια υγεία

Οι ηθικές αξίες και η ανατροφοδότηση της κοινωνίας που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, μαζί με τα επιστημονικά δεδομένα, όταν αποφασίζονται πολιτικές για τη δημόσια υγεία, ήταν τα θέματα που συζητήθηκαν στην πρώτη εκδήλωση της Κυπριακής Εταιρείας Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας (CyEPHA), με τίτλο «Κίνδυνοι δημόσιας υγείας και ηθική ευθύνη: η περίπτωση της πανδημίας του κορωνοϊού».

Η Dr Jessica Nihlen Fahlquist, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Κέντρο Ερευνητικής Ηθικής και Βιοηθικής του Πανεπιστημίου της Ουψάλα, ήταν η βασική ομιλήτρια της εκδήλωσης, που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Δημόσιας Υγείας, της οποίας το μήνυμα ήταν «Χτίζοντας ανθεκτικά συστήματα υγείας».

Η Δρ Nihlen Fahlquist είπε ότι ήταν σαφές ότι υπήρχαν ηθικές πτυχές που έπρεπε να συζητηθούν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Σημείωσε ότι, με βάση ίδια στοιχεία, οι χώρες επέλεξαν να ακολουθήσουν διαφορετικές στρατηγικές για την καταπολέμηση της πανδημίας. Τοποθέτησε αυτές τις στρατηγικές διαχείρισης κινδύνων σε τρεις κατηγορίες: τη στρατηγική «laissez-faire», όπου λήφθησαν μόνο ελάχιστα, έως καθόλου, μέτρα, τη στρατηγική «ανοσίας της αγέλης», όπου τα μέτρα αφέθηκαν σε εθελοντική βάση και την «επιθετική» στρατηγική, όπου οι κυβερνήσεις ακολούθησαν αυστηρές παρεμβάσεις, περιορίζοντας πολιτικά δικαιώματα.

Αυτό δείχνει, είπε, ότι δεν αρκούν μόνο τα επιστημονικά στοιχεία, αλλά χρειάζεται να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές προσεγγίσεις για τον αποδεκτό κίνδυνο, την ηθική κλπ, όταν λαμβάνονται αποφάσεις.

Συνέχισε παρουσιάζοντας τρεις θεωρίες ηθικής: τον ωφελιμισμό, όπου μεγιστοποιείς την ωφέλεια, λαμβάνοντας υπόψη τις συνέπειες, τη δεοντολογική θεωρία, η οποία βασίζεται στο "τι πρέπει να γίνει", ανεξαρτήτως συνεπειών και τη θεωρία της αρετής, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται όπως θα ενεργούσε ένας ενάρετος άνθρωπος.

Η Δρ Nihlen Fahlquist πρότεινε όπως η συμβατική διαχείριση κινδύνου βασίζεται στον ωφελιμισμό, όπου η ανάλυση κινδύνου-οφέλους χρησιμοποιείται για τη λήψη αποφάσεων με ηθικά αποδεκτό κίνδυνο, συμπεριλαμβανομένης της ιδέας ότι ένας κίνδυνος για ένα άτομο μπορεί να αντισταθμιστεί από ένα όφελος για ένα άλλο.

Σημείωσε ότι στη συζήτηση για τον εμβολιασμό υπήρχαν κάποιες προβληματικές απόψεις, αλλά δεν ήταν όλες αδικαιολόγητες. Ορισμένες από τις απόψεις των ανθρώπων διαμορφώθηκαν με βάση την προτίμηση σε αυτό που ξέρουμε, παρά στο άγνωστο, στον φυσικό κίνδυνο, παρά στο τεχνητό, στην εφαρμογή των μέτρων σε εθελοντική βάση, παρά στον αυστηρό έλεγχο, και σε άλλες πολιτισμικές, κοινωνικές, πολιτικές απόψεις. «Ορισμένες από αυτές (τις απόψεις) είναι κανονιστικά δικαιολογημένες», είπε.

Η ευθύνη της Κυβέρνησης ήταν να λάβει υπόψη παράγοντες, όπως τον τρόπο ελαχιστοποίησης της εξάπλωσης και των θανάτων, την προστασία του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, την προστασία της οικονομίας και του εκπαιδευτικού συστήματος, την πρόληψη των ψυχικών ασθενειών. Έτσι, δεν ήταν μόνο η εξισορρόπηση κινδύνου-οφέλους, που έπρεπε να ληφθεί υπόψη αλλά και η συνεκτίμηση άλλων αξιών, όπως η εμπιστοσύνη, η ενσυναίσθηση, η αλληλεγγύη, η ευθύνη.

Τόσο οι Κυβερνήσεις όσο και τα άτομα πρέπει να αναλάβουν δράση και ευθύνη, σημείωσε. «Εκτός και αν υπάρξουν αλλαγές συμπεριφοράς μεταξύ των ατόμων, είναι απίθανο να συμβεί μακροπρόθεσμη αλλαγή», είπε, προσθέτοντας ότι «πρέπει να αναπτύξουμε κάποια προσωπικά χαρακτηριστικά, όπως η αλληλεγγύη, η ευθύνη για τους άλλους ανθρώπους».

Όταν ρωτήθηκε, η Δρ Nihlen Fahlquist είπε ότι η οικογένεια, η κοινωνία και το σύστημα είναι υπεύθυνα να δώσουν το παράδειγμα για τα παιδιά, προκειμένου να μεγαλώσουν ώστε να έχουν ενσυναίσθηση, να έχουν αλληλεγγύη. «Η οικογένεια και η κοινωνία μπορούν να διευκολύνουν την αρετή», σημείωσε.

Επίσης, κατά τη συζήτηση, είπε ότι είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις να είναι διαφανείς. «Χρειαζόμαστε τη συζήτηση για την ηθική στην κοινωνία». «Είναι πολύ σημαντικό να είμαστε ανοικτοί», πρόσθεσε.

Η ανατροφοδότηση από την κοινωνία να ληφθεί υπόψη στη λήψη αποφάσεων

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης στο πάνελ, στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης, τονίστηκε η σημασία της συμμετοχής της κοινωνίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η Δρ Άντρη Παναγιώτου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, απαντώντας στο πώς μπορεί να αποφευχθεί η παραπληροφόρηση σε μια κρίση, είπε ότι η άγνοια ήταν μόνο ένας από τους παράγοντες διάδοσης της παραπληροφόρησης.

«Η γνώση είναι μόνο ένας παράγοντας. Ειδικά σε θέματα που σχετίζονται με την υγεία, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το κοινό θα γίνει μέρος μιας κοινότητας που παρέχει ανατροφοδότηση, ειδικά όσον αφορά τις αξίες της κοινωνίας», είπε.

«Η επιστήμη δεν πρέπει να υπαγορεύει την πολιτική, πρέπει να την ενημερώνει», σημείωσε, προσθέτοντας ότι «πρέπει να γίνουμε καλύτεροι στο να επικοινωνούμε τον κίνδυνο και την αβεβαιότητα και να λαμβάνουμε σχόλια από την κοινωνία. Αν δεν είμαστε ανοιχτοί σε σχέση με τον κίνδυνο και το όφελος, είμαστε αντιπαραγωγικοί και ανοίγουμε την πόρτα στην παραπληροφόρηση», κατέληξε.

Στην παρέμβασή της, η Dr Dinike Zeegers Paget, Εκτελεστική Διευθύντρια του EUPHA, μιλώντας για ένα πιο ανθεκτικό σύστημα υγείας, είπε ότι είναι σημαντικό να καινοτομούμε, να ελέγχουμε τι λειτούργησε στο παρελθόν και τι όχι, να είμαστε προσεκτικοί απέναντι στις ανισότητες, να μαθαίνουμε από τα δεδομένα και τον τρόπο που τα παρουσιάζουμε. Τόνισε ιδιαίτερα ότι ένα καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό είναι απαραίτητο, καθώς οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας εξαντλήθηκαν και πολλοί φοιτητές σταμάτησαν τις σπουδές τους στην υγεία.

Η Δρ Ουρανία Κολοκοτρώνη, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, σημείωσε για το ίδιο θέμα ότι «πρέπει να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να χτίσουν ένα υψηλότερο αίσθημα αλληλεγγύης και εμπιστοσύνης σε αυτό που κάνουν οι κυβερνήσεις. Χρειάζεται διαφάνεια και συμπερίληψη για να γίνει αυτό. Δεν αφορά μόνο την επάρκεια των πόρων, αλλά και τον σεβασμό στους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας που εξαντλήθηκαν. Η καλλιέργεια εμπιστοσύνης χρειάζεται διαφάνεια, συμπερίληψη και συμμετοχή των ανθρώπων στις αποφάσεις».

Ο Δρ Γεώργιος Νικολόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και Πρόεδρος του Προσωρινού Συμβουλίου της νεοσύστατης Εταιρείας Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας, δήλωσε ότι είναι σημαντικό να εκπαιδεύονται οι άνθρωποι σχετικά με τις ηθικές παραμέτρους και να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων η κοινότητα που επηρεάζεται.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Η Κυπριακή Εταιρεία Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας είναι νεοσύστατη και ήδη επίσημο μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Δημόσιας Υγείας (EUPHA). Η Dr Dineke Zeegers Paget, Εκτελεστική Διευθυντρια της EUPHA χαιρέτισε την εκδήλωση, συγχαίροντας την CyEPHA για την πρωτοβουλία της.

Ο Δρ Γεώργιος Νικολόπουλος, Πρόεδρος της CyEPHA, είπε ότι θα ακολουθήσει ανακοίνωση τις επόμενες εβδομάδες για όσους ενδιαφέρονται να ενταχθούν στην Εταιρεία.