Η ιστορία των επιδημιών στην Κύπρο

Ο ορισμός της λέξης επιδημία, εξηγεί ο επιδημιολόγος Δρ Μιχάλης Βωνιάτης, είναι ότι οι επιδημίες είναι νοσήσεις πληθυσμών. Η επιστήμη της επιδημιολογίας, λέει, ασχολείται με τη νόσηση πληθυσμών αλλά και με την υγεία των πληθυσμών.

Ο στόχος της επιδημιολογίας, πρόσθεσε, δεν είναι μόνο η καταπολέμηση των νοσημάτων αλλά και η βελτίωση της υγείας επομένως είναι ευρύ το φάσμα της επιδημιολογίας.

Οι δύο σύγχρονες επιδημίες κατά τον κ. Βωνιάτη είναι ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Τις δύο αυτές επιδημίες τις χαρακτήρισε ενδημικές γιατί υπάρχουν συνέχεια ανάμεσα στον πληθυσμό, όπως είπε.

Μια επιδημία μπορεί να είναι τοπική, περιορισμένη ή εκτεταμένη, όσον αφορά στην απειλή επιδημίας μπορεί να είναι ακόμα και ένα περιστατικό όταν εμφανιστεί κάτι ξαφνικά.

Υπάρχουν επιδημίες με βαθμό επικινδυνότητας και αυτό έγκειται στο αν υπάρχει θεραπεία ή όχι, στους τρόπους μετάδοσης της, και άλλα. «Εάν εμφανιζόταν μια περίπτωση ιού έμπολα ο οποίος μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο εκεί είναι δύσκολα τα πράγματα», είπε χαρακτηριστικά.

Ο κ. Βωνιάτης είπε ότι απειλούμαστε από παντού αφού, όπως σημείωσε, «δεν μπορεί κανένα ενδεχόμενο να αποκαλεστεί με τα σημερινά δεδομένα δηλαδή, δεν μπορούμε να πούμε ότι μια επιδημία δεν μπορεί να φτάσει στην Κύπρο με τη μετακίνηση πληθυσμών και την επικοινωνία μεταξύ των χωρών τόσο εύκολη».

Έδωσε ως παράδειγμα τον ιό του Δυτικού Νείλου που σήμερα «απειλεί» μερικώς τον πληθυσμό της Κύπρου.

«Οποιαδήποτε σοβαρή ασθένεια μπορεί να μας επηρεάσει. Για πολλά χρόνια η Κύπρος δεν είχε πρόβλημα με τον ιό του Δυτικού Νείλου, δεν είχαμε ενδογενή περιστατικά. Τα πρώτα κρούσματα έφτασαν κατά την περσινή περίοδο στης Κύπρο ως εισαγόμενα», σημειώνει ο κύπριος επιδημιολόγος.

Αναδρομή στις επιδημίες στην Κύπρο

Ο κ. Βωνιάτης κάνοντας μια αναδρομή στις επιδημίες που πέρασαν από το νησί μας θυμάται και λέει, «ιστορικά είχαμε πολλές επιδημίες στη Κύπρο μέχρι και πανώλη είχαμε».

«Συγκεκριμένα το 1936 είχαμε την επιδημία της βακτηριακής μηνιγγίτιδας που επηρέασε 700 άτομα. Από τα 700 αυτά άτομα γύρω στα 150 απεβίωσαν.

Η επιδημία βακτηριακής μηνιγγίτιδας του 1936 προκλήθηκε από ένα πλοίο που ήρθε στον Ξερό το οποίο έφερε μαζί του ένα νέο στέλεχος μολυσμένο με τον ίο.

Σήμερα έχουμε 3-4 περιστατικά μηνιγγίτιδας τον χρόνο αλλά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί επιδημία γιατί είναι μεμονωμένα περιστατικά και δεν απειλούν τον πληθυσμό αφού μπορούμε να ελέγξουμε την ασθένεια».

«Τη δεκαετία του 50 είχαμε έξαρση της διφθερίτιδας, της πολιομυελίτιδας, επικίνδυνων ασθενειών που απειλούσαν πληθυσμούς, σήμερα στην παγκόσμια κοινότητα καταφέραμε να τις εξαλείψουμε σχεδόν».

Η τραγική περίπτωση κατοίκων στα Λατσιά

Ο κ. Βωνιάτης τόνισε ότι στην επιστήμη της επιδημιολογίας η μελέτη και μάλιστα η γνώση λεπτομερειών είναι πολύ σημαντική ώστε να μπορούν να προβλεφθούν καταστάσεις. Έδωσε μάλιστα το παράδειγμα από τη μελέτη που διενέργησε στα Λατσιά.

Ο κ. Βωνιάτης αναφέρθηκε στην περίπτωση ενός εργοστασίου κατασκευής παπουτσιών σε κατοικημένη περιοχή των Λατσών.

Το συγκεκριμένο εργοστάσιο, είπε, χρησιμοποιούσε ένα τοξικό χημικό, γνωστό ως διχλωρομεθάνιο.

Οι κάτοικοι είχαν παραπονεθεί ότι εμφανίστηκαν τότε αυξημένα ποσοστά καρκίνου στην περιοχή.

Ο ίδιος, όπως τόνισε, διενήργησε το 2012 εμπεριστατωμένη επιστημονική έρευνα με βάση τα κρούσματα καρκίνου σε άτομα των οποίων οι κατοικίες γειτνίαζαν με το εργοστάσιο.

Το διχλωρομεθάνιο, όπως σημειώνει ο κ. Βωνιάτης, προκαλεί σε πολλές περιπτώσεις καρκίνο στον εγκέφαλο, προκαλεί λευχαιμία, λεμφώματα και καρκίνο του παγκρέατος.

Οι συγκεκριμένοι καρκίνοι, πρόσθεσε, διαφάνηκε από την έρευνα ότι είχαν υψηλά ποσοστά στη συγκεκριμένη περιοχή.

Για παράδειγμα ο καρκίνος του εγκεφάλου, είπε, ήταν πέντε φορές μεγαλύτερος σε εκείνη την περιοχή, σε σύγκριση με άλλες περιοχές, σε ένα χρονικό ορίζοντα 10 ετών. 

Στο σημείο αυτό επεσήμανε ότι σημαντικό στοιχείο στην επιδημιολογία είναι τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού.

«Δηλαδή που ζει ένα άτομο, πως ζει και τι τρώει».

«Αυτοί οι παράγοντες», λέει, «συμβάλλουν τις περισσότερες φορές στο εύρος της ποιότητας της ζωής μας».

Με αγάπη και πολύ σεβασμό στην επιδημιολογία 

Ο κ. Βωνιάτης ρωτήθηκε και για τη συναισθηματική πλευρά του λειτουργήματος του σημειώνοντας χωρίς περιστροφές ότι υπηρετεί την επιδημιολογία εδώ και χρόνια με πολύ σεβασμό και αγάπη.

Εξήγησε ότι η επιδημιολογία του έδωσε και του δίνει μέχρι σήμερα την ευκαιρία να γνωρίσει τον άνθρωπο από το Α μέχρι το Ω, τόσο κοινωνικά, όσο και σωματικά, κατά την έκφραση του.

Το ιστορικό του λειτουργήματος του Μιχάλη Βωνιάτη ως επιδημιολόγου, είναι «βαρύ».

Μέσα από την ειδικότητα αυτή, είπε, ήρθε στα αρχικά του στάδια ως επιστήμονας σε επαφή με ομάδα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) στο πλαίσιο της διενέργειας μίας μελέτης στην Κύπρο στην οποία κλήθηκε και συμμετείχε και ο ίδιος, ως νέος τότε επιστήμονας με ειδικότητα την επιδημιολογία.

«Η συμμετοχή μου τότε στην ομάδα αποδείχθηκε θετική και ο ΠΟΥ μου άνοιξε πόρτες για να κάνω διάφορες μελέτες εντός και εκτός Κύπρου», θυμάται ο κ. Βωνιάτης.

«Η πρώτη μελέτη που κλήθηκα να κάνω εκτός Κύπρου ήταν στο Πακιστάν. Ακολούθησαν πάρα πολλές επιστημονικές αποστολές σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη», σημειώνει ο κ. Βωνιάτης και προσθέτει:

«Είχα την ευκαιρία να περιληφθώ στο πρόγραμμα του παγκόσμιου οργανισμού υγείας για την εξάλειψη της πολιομυελίτιδας. Δούλεψα και σε προγράμματα της κοινοπολιτείας στην Αφρική στο πλαίσιο μία μεγάλης εκστρατείας για τον εμβολιασμό των παιδιών» .

Ο κ. Βωνιάτης προσλήφθηκε το 2003, μετά από 17 συναπτά έτη στις υγειονομικές υπηρεσίες του κράτους από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για να ενταχθεί σε ένα πρόγραμμα το οποίο είχε καταρτιστεί για την αντιμετώπιση της φυματίωσης.

Η εμβάθυνση του και οι εμπειρίες που απέκτησε σε θέματα φυματίωσης τον οδήγησαν να γράψει ειδικά για την εν λόγω επιδημία σχετικό βιβλίο με τον τίτλο «Η φυματίωση στην Κύπρο, στο πέρασμα των αιώνων».

Χρ. Ολυμπίου