Ένας στους τέσσερις μαθητές θύμα εκφοβισμού

Ένας στους τέσσερις μαθητές δήλωσε ότι είναι θύμα εκφοβισμού, ενώ ένας στους δέκα ότι είναι θύτης, σύμφωνα με αποτελέσματα έρευνας που διεξήγαγε το Εργαστήριο Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Ακόμη, ένα μικρότερο ποσοστό θυτών θυματοποιεί ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών και τα κορίτσια έχουν αυξημένο ρίσκο θυματοποίησης (26,6% έναντι 19,4 των αγοριών), ιδιαίτερα σχεσιακής μορφής.

Η έρευνα που παρουσιάστηκε σε πρόσφατη εσπερίδα με τίτλο «Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας και της Παραβατικότητας στα Σχολεία», είχε στόχο τη συσχέτιση του φαινομένου της βίας στο σχολείο με διάφορες παραμέτρους που σχετίζονται με το σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον, το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο και ατομικούς παράγοντες που αφορούν τους ίδιους τους/τις μαθητές/τριες, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς.

Αναφέρεται επίσης ότι τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια ανέφεραν μεγαλύτερα ποσοστά θυματοποίησης παρά εκφοβισμού (ως θύτες).

Όπως τονίστηκε, ο αντίκτυπος που επιφέρει η εμπλοκή σε συμπεριφορές σχολικής βίας αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για χαμηλές σχολικές επιδόσεις, ανάπτυξη ψυχιατρικών διαταραχών και χαμηλή ποιότητα ζωής. Επιπλέον, τέτοιες συμπεριφορές καθιστούν δύσκολη την παροχή ενός ασφαλούς και προστατευτικού σχολικού περιβάλλοντος που μπορεί να προωθεί τη μάθηση.

Αναφορικά με τη βία προς τους εκπαιδευτικούς, η έρευνα έδειξε ότι δέχονται βία από μαθητές (μέσος όρος συνολικού ποσοστού = 26.8%) και από γονείς (μέσος όρος συνολικού ποσοστού = 16.3%).

Η πιο συχνή μορφή βίας προς τους εκπαιδευτικούς είναι η δυσφήμιση. Οι εκπαιδευτικοί που είναι θύματα βίας δήλωσαν ότι έχουν αυξημένο άγχος, μειωμένη ποιότητα ζωής και μειωμένο αίσθημα ασφάλειας.

Σημειώνεται ότι οι εκπαιδευτικοί που συμμετείχαν σε προγράμματα επιμόρφωσης σε θέματα βίας είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να εντοπίζουν σχολικές συγκρούσεις και να προσπαθούν να επιλύσουν περιστατικά εκφοβισμού.

Επιπρόσθετα, οι γονείς που δήλωσαν ότι ενεπλάκησαν σε βία προς εκπαιδευτικούς είχαν παιδιά με επιθετικότητα, διαταραχή διαγωγής ή εναντιωματική προκλητική διαταραχή, καθώς επίσης δήλωσαν ότι και οι ίδιοι χαρακτηρίζονταν από γονικές δυσκολίες και γονικό άγχος και έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να χρησιμοποιούν σωματική τιμωρία ως μέθοδο διαπαιδαγώγησης.

Παράγοντες και χαρακτηριστικά βίαιης συμπεριφοράς

Όπως αναφέρθηκε, τα χαρακτηριστικά βίαιης συμπεριφοράς αναπτύσσονται σε αρκετά νεαρή ηλικία, συνεπώς η έγκαιρη αναγνώρισή τους και η προσπάθεια για ανάπτυξη των κατάλληλων δεξιοτήτων διαχείρισης συμπεριφοράς είναι πολύ σημαντική για τη μείωση της σχολικής βίας.

Αξίζει να αναφερθεί ότι ο σχολικός εκφοβισμός συμβαίνει με τέτοιο τρόπο που συχνά οι ενήλικες δεν συνειδητοποιούν την ύπαρξη του. Επομένως, τα περισσότερα θύματα διστάζουν να ενημερώσουν κάποιο ενήλικα λόγω αισθημάτων ντροπής, ματαίωσης, φόβου για μη κατανόηση από τους ενήλικες, φόβου για εκδίκηση από τους θύτες, ακόμη και ενοχών.

Σύμφωνα με την παρουσίαση, τα χαρακτηριστικά που διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ανάπτυξη αντικοινωνικής και βίαιης συμπεριφοράς είναι ο ναρκισσισμός, η παρορμητικότητα και η σκληρότητα.

Συγκεκριμένα, οι παρορμητικοί μαθητές/τριες, παρουσιάζουν αδυναμία στην αναστολή και στη ρύθμιση της συμπεριφοράς τους, και έτσι πολλές φορές οδηγούνται σε πράξεις που πληγώνουν τον ίδιο τους τον εαυτό ή τους γύρω τους.

Ακόμη, οι μαθητές/τριες με χαρακτηριστικά σκληρότητας παρουσιάζουν έλλειψη ενσυναίσθησης, μεταμέλειας και ενδιαφέροντος για την ευημερία των άλλων, αυξάνοντας τις πιθανότητες να εμπλέκονται σε εκφοβιστικές συμπεριφορές.

Προστίθεται ότι ο ναρκισσισμός συνδέεται με υπέρμετρα εγωκεντρικές συμπεριφορές και τη χρήση μηχανισμών χειραγώγησης, τα οποία αυξάνουν την εμπλοκή σε αντικοινωνικές και εκφοβιστικές συμπεριφορές.

Επιθετικότητα σχέσεων (ΕΣ)

Στην εσπερίδα, μεταξύ άλλων, παρουσιάστηκαν στοιχεία που αφορούν την επιθετικότητα σχέσεων (ΕΣ) και τις συμπεριφορές που υποσκάπτουν την κοινωνική θέση, τις φιλίες και τις διαπροσωπικές σχέσεις ενός ατόμου μέσω της χειραγώγησης, του κοινωνικού αποκλεισμού, του κουτσομπολιού ή της διάδοσης φημών.

Η επιθετικότητα σχέσεων τείνει να είναι συγκεκαλλυμένη, ύπουλη, ανεπαίσθητη και αδιόρατη στα μέλη της ομάδας των συνομηλίκων και συνεπώς είναι δύσκολο να εντοπιστεί.

Ακόμη, η κοινωνική επιθετικότητα περιλαμβάνει μεγαλύτερο εύρος συμπεριφορών που είναι επιζήμιες στην αυτοεκτίμηση κάποιου, την κοινωνική του θέση, και τη φήμη του (περιλαμβάνει π.χ. και μη λεκτικές εκφράσεις προσώπου).

Αξίζει να αναφερθεί ότι παρά τα επιστημονικά πορίσματα που θέλουν τα κορίτσια να εκδηλώνουν συχνότερα αυτή τη συμπεριφορά στις παρέες τους και ότι στα κορίτσια οι επιπτώσεις της συμπεριφοράς αυτής είναι πιο σοβαρές απ’ ότι στα αγόρια, υπάρχουν εξίσου και αρκετές εξαιρέσεις και διαμετρικά αντίθετα ευρήματα.

Εντούτοις, στις μελέτες βρέθηκε ότι τα αγόρια σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία στην ΕΣ.

Σύμφωνα με την παρουσίαση, το κίνητρο πίσω από την εμπλοκή σε περιστατικά ΕΣ συνδέεται με την κοινωνική κυριαρχία, τη δημοφιλία και την ανάγκη του «ανήκειν».

Μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης

Όπως λέχθηκε, σημαντικός παράγοντας αποτελούν τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης των περιστατικών βίας στα σχολεία για την περαιτέρω εύρυθμη λειτουργία τόσο των σχολείων όσο και της κοινωνίας ευρύτερα.

Τα μέτρα που παρουσιάστηκαν στην εσπερίδα αφορούσαν μεταξύ άλλων τις δομές και τις δράσεις του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου.

Συγκεκριμένα, οι δράσεις αυτές περιλαμβάνουν σεμινάρια σε σχολική βάση για θέματα βίας και παραβατικότητας μετά από αίτημα των ίδιων των σχολείων (143 σχολεία παγκύπρια), σεμινάρια βιωματικού κυρίως χαρακτήρα, προώθηση συγκεκριμένου προγράμματος επιμόρφωσης εκπαιδευτικών που θα αναλάβουν ρόλο υπεύθυνου εκπαιδευτικού τμήματος (σε όλες τις βαθμίδες), πλήρης συνεργασία με όλες τις υπηρεσίες και διευθύνσεις του ΥΠΠΑΝ, ΜΚΟ, φορείς που εξειδικεύονται στα θέματα, εμπειρογνώμονες και άλλες υπηρεσίες του κράτους (π.χ. Αστυνομία, ΥΚΕ κ.ά), πανεπιστήμια και προσωπικό Π.Ι. με μεταπτυχιακά προσόντα στα ευαίσθητα αυτά θέματα.

Περιλαμβάνουν ακόμη τη δημιουργία κοινής βάσης δεδομένων για τη βία και παραβατικότητα, δηλαδή τη συμπλήρωση ενός προφίλ μαθητή/μαθήτριας με την ένταξή του στο εκπαιδευτικό σύστημα και τη συνεργασία όλων των υπουργείων και υπηρεσιών για τη δημιουργία του προφίλ (ΥΚΕ, ΥΨΥ, ΥΠΠΑΝ, κ.ά.).

Προστίθεται, επίσης, η συνεργασία με τις θεσμοθετημένες υπηρεσίες, όπως π.χ. ΥΕΨ, ΥΣΕΑ κ.ά.

Ως τρόπος επίλυσης της επιθετικότητας σχέσεων, αναφέρθηκε η αύξηση της ενημέρωσης του σχολικού προσωπικού (βραχεία ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση), μαθητών και γονέων με σκοπό την αλλαγή του συστήματος των κανονιστικών πεποιθήσεων για την ΕΣ - ποιες αξίες, νόρμες για τα θέματα αυτά έχει το κάθε σχολικό περιβάλλον.

Επιπλέον, η παροχή ευκαιριών στα παιδιά με μεγάλη τάση προβολής και κυριαρχίας να εκφράζονται με κοινωνικά και ηθικά αποδεκτούς ή ακόμη και επιθυμητούς τρόπους, η ενίσχυση πρακτικών συμπερίληψης και ένταξης όλων των παιδιών σε μια ομάδα που θα χαρακτηρίζεται από αλληλοσεβασμό, αλληλεγγύη, συνεργασία και δημιουργική φαντασία και η διδασκαλία δεξιοτήτων θετικής σχολικής και κοινωνικο-συναισθηματικής συμπεριφοράς για την αποφυγή χρήσης των αρνητικών και καταστροφικών συμπεριφορών όπως η ΕΣ.

Την εσπερίδα διοργάνωσε το Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΠΑΝ) στις 7 Απριλίου 2022, και πραγματοποιήθηκε στο Σιακόλειο Εκπαιδευτικό Κέντρο Κλινικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Ομιλητές στην Εσπερίδα ήταν ο δρ Κωνσταντίνος Μ. Κόκκινος, Καθηγητής Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, ο δρ Κώστας Φάντη, Αναπληρωτής Καθηγητής Αναπτυξιακής Ψυχολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου και η δρ Αθηνά Μιχαηλίδου, Διευθύντρια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και Πρόεδρος της Διατμηματικής Επιτροπής του ΥΠΠΑΝ για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας και Παραβατικότητας.

Της Ουρανίας Στυλιανού