Προγράμματα Υπουργείου Παιδείας για ψυχική υγεία νέων

Το Υπουργείο Παιδείας Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΑΝ) αναπτύσσει και υλοποιεί διάφορα προγράμματα που αφορούν στην ψυχική ενδυνάμωση και την συμβουλευτική στήριξη των νέων, αναφέρει η αρμόδια υπουργός, Αθηνά Μιχαηλίδου.

Απαντώντας σε σχετικό ερώτημα του βουλευτή, Γιώργου Κουκουμά, η κ. Μιχαηλίδου, ενημερώνει ότι τα προγράμματα αναπτύσσονται από την Υπηρεσία Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής (ΥΣΕΑ) και την Επιτροπή Αγωγής Υγείας και Πολιτότητας (ΕΑΥΠ) του ΥΠΑΝ.

Η ΥΣΕΑ στο πλαίσιο των καθηκόντων της, στελεχώνει με Καθηγητές/Καθηγήτριες ΣΕΑ το Γραφείο Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής στα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης.

Οι Καθηγητές/Καθηγήτριες ΣΕΑ έχουν ως βασικούς άξονες εργασίας:

α) την παροχή Συμβουλευτικής Επαγγελματικής Αγωγής που στοχεύει στην προσωπική ανάπτυξη και στην απόκτηση δεξιοτήτων σταδιοδρομίας και β) την παροχή Προσωπικής Συμβουλευτικής που στοχεύει στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των νέων και τη στήριξή τους για αντιμετώπιση προσωπικών, οικογενειακών και άλλων θεμάτων που μπορεί να τους απασχολούν.

Ο/Η Καθηγητής/Καθηγήτρια ΣΕΑ συνεργάζεται και με άλλες εξειδικευμένες Υπηρεσίες [Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας (ΥΕΨ), Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων (ΥΨΥΠΕ), Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ)], στις οποίες παραπέμπει τους/τις μαθητές/μαθήτριες, όταν χρειάζεται.

Προγράμματα για ψυχική ενδυνάμωση

Παράλληλα, οι Καθηγητές/Καθηγήτριες ΣΕΑ εφαρμόζουν στα σχολεία προγράμματα που στοχεύουν στην ψυχική ενδυνάμωση των μαθητών/μαθητριών, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε σχολείου. Συγκεκριμένα εφαρμόζονται τα εξής προγράμματα:

- Πρόγραμμα Ενδυνάμωση. Το πρόγραμμα «Ενδυνάμωση» (SAP) στοχεύει στην ενδυνάμωση και στήριξη μαθητών/τριών, και γονέων/κηδεμόνων. Εφαρμόζεται από την Υ.Σ.Ε.Α., μέσω των Καθηγητών/τριών στη Μέση Εκπαίδευση, από το 2015. Οι Ομάδες Ενδυνάμωσης (μαθητών, εκπαιδευτικού προσωπικού, γονέων/κηδεμόνων) έχουν μεταξύ άλλων τους ακόλουθους γενικούς στόχους:

-Τη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος στο οποίο οι συμμετέχοντες θα μοιράζονται αισθήματα, σκέψεις και ανησυχίες

-Την εκπαίδευση των συμμετεχόντων στην αναγνώριση και στην έκφραση των συναισθημάτων τους με υγιή τρόπο

-Την ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων

-Την ανάπτυξη συμπεριφορών που θα χαρακτηρίζονται από αυτοσεβασμό, καθώς και σεβασμό προς τους άλλους.

- Διατμηματικό Πρόγραμμα Ομαλής Μετάβασης από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο. Το πρόγραμμα «Ομαλή Μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο», εντάσσεται μέσα στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειας του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας και της Υπηρεσίας Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής να βοηθήσει τα παιδιά του Δημοτικού να εξοικειωθούν από νωρίς με το περιβάλλον του Γυμνασίου, αλλά και να προετοιμάσει το Γυμνάσιο για την υποδοχή τους. Πρόκειται για ένα Παρεμβατικό Πρόγραμμα, το οποίο στοχεύει στην ενημέρωση και προετοιμασία μαθητών για το Γυμνάσιο, καλύπτοντας τόσο το μαθησιακό όσο και το συναισθηματικό μέρος της μετάβασης.

Παράλληλα η Επιτροπή Αγωγής Υγείας και Πολιτότητας (ΕΑΥΠ) εφαρμόζει επιλεκτικές/επικεντρωμένες παρεμβάσεις, οι οποίες απευθύνονται σε στοχευμένες ομάδες ευάλωτων παιδιών, περιλαμβάνοντας παράλληλα σχολικές και οικογενειακές παρεμβάσεις, όπως:

Το Πρόγραμμα «Ιστός», που αφορά σε περιπτώσεις παιδιών Γυμνασίων και Λυκείων τα οποία αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες, που πιθανόν να συνδέονται με τη χρήση ουσιών εξάρτησης, καθώς και προβλήματα στη συνεργασία της οικογένειας με το σχολείο.

Το Προληπτικό Πρόγραμμα ΕΣΠΕΡΙΔΕΣ, που στοχεύει σε Ψυχολογική, Κοινωνική και Εκπαιδευτική Στήριξη σε ευάλωτους/ες μαθητές/τριες που φοιτούν σε Εσπερινά Γυμνάσια και Εσπερινές Τεχνικές Σχολές.

Το Προληπτικό Πρόγραμμα που εφαρμόζεται σε τέσσερα σχολεία της Προπαρασκευαστικής Μαθητείας παγκύπρια και εξατομικευμένη πολυεπίπεδη στήριξη σε μαθητές και μέλη των οικογενειών τους. (Τα τρία προαναφερθέντα προγράμματα υλοποιούνται σε συνεργασία με την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου).

Τα Μαθητικά Σεμινάρια Αγωγής Υγείας, που διοργανώνονται από την Επιθεώρηση Βιολογίας, για μαθητές και μαθήτριες Β΄ τάξης Γυμνασίου, που βρίσκονται σε μια δύσκολη φάση της ζωής τους.

Τη δράση για προμήθεια δωρεάν αθλητικού υλικού σε αθλητές και αθλήτριες που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, σε συνεργασία με την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου και τον Κυπριακό Οργανισμό Αθλητισμού.

Ενδεδειγμένες παρεμβάσεις, που απευθύνονται σε μεμονωμένα άτομα, βοηθώντας τα να διαχειριστούν τα ατομικά τους χαρακτηριστικά και τους παράγοντες κινδύνου που τα καθιστούν πιο ευάλωτα, όπως το Πρόγραμμα Οικονομικής Στήριξης μαθητών/τριών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού σε δράσεις δημιουργικής απασχόλησης εκτός σχολικού χρόνου. Το Πρόγραμμα στηρίζει τα τελευταία χρόνια γύρω στα 800 παιδιά ετησίως.

Δράσεις Οργανισμού Νεολαίας

Όσον αφορά στις δράσεις του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου (ΟΝΕΚ) , σημειώνεται ότι πρώτιστος σκοπός του Οργανισμού, ο οποίος απορρέει και από τη σχετική νομοθεσία, είναι η ουσιαστική συμβολή στη διαμόρφωση πολιτικών σε θέματα νεολαίας, εστιασμένων στις σύγχρονες προκλήσεις και με το μεγαλύτερο δυνατό θετικό αντίκτυπο στους νέους και τις νέες.

Πέρα από τον συμβουλευτικό ρόλο που διαθέτει ο ΟΝΕΚ σε θέματα πολιτικής, ένας εξίσου βασικός στόχος είναι η ενδυνάμωση των νέων και η ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους, μέσα από την παροχή καινοτόμων υπηρεσιών και προγραμμάτων.

Ο ΟΝΕΚ, έχοντας την ευθύνη να διαβιβάζει προς το κράτος προτάσεις πολιτικής για την ενδυνάμωση των νέων, διεξάγει εξειδικευμένες έρευνες, διαβουλεύσεις και ανοικτές συζητήσεις με τους/τις νέους/ες, με σκοπό να αφουγκράζεται τις ανησυχίες τους και να εντοπίζει τις πραγματικές τους ανάγκες.

Πέραν των διαβουλεύσεων και των ερευνών που διεξάγει σε τακτά χρονικά διαστήματα, ο ΟΝΕΚ ζητά επίσης τη βοήθεια εμπειρογνωμόνων για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των επιμέρους προγραμμάτων και δράσεών του, προκειμένου να λαμβάνει αποφάσεις στη βάση τεκμηριωμένων στοιχείων και εισηγήσεων.

Τονίζεται ότι ο ΟΝΕΚ έπραξε ανάλογα και στην περίπτωση των Προγραμμάτων Ψυχοκοινωνικής Ενδυνάμωσης των νέων. Περί τα τέλη του 2021 και υπό το φως των επιπτώσεων της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων στη νεολαία, ο ΟΝΕΚ έκρινε επιβεβλημένη τη μέτρηση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων Ψυχοκοινωνικής Ενδυνάμωσης που διέθετε μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή, και για αυτό ανέθεσε σε ανεξάρτητο ειδικό εμπειρογνώμονα τη διεξαγωγή επιστημονικής αξιολόγησης.

Η εμπειρογνώμονας στην οποία ανατέθηκε η αξιολόγηση είναι διδάκτωρ Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου του Birmingham του Ηνωμένου Βασιλείου, εργάστηκε ως ερευνήτρια σε νοσοκομεία ψυχικής υγείας και εκπαιδεύτηκε από μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σε θέματα έρευνας και πολιτικής στην ψυχική υγεία.

Για το λόγο αυτό κρίθηκε ως το πλέον κατάλληλο άτομο ανάμεσα στους τεχνοκράτες του ΟΝΕΚ για να αναλάβει την ποσοτική και ποιοτική αξιολόγηση των Προγραμμάτων Ψυχοκοινωνικής Ενδυνάμωσης του ΟΝΕΚ. Οι οδηγίες που δόθηκαν στην εμπειρογνώμονα ήταν να μελετήσει με λεπτομέρεια τις υπηρεσίες που προσφέρονταν κάτω από το πλέγμα των Προγραμμάτων Ψυχοκοινωνικής Ενδυνάμωσης, περιλαμβανομένης της Γραμμής 1410 και να προχωρήσει σε ολοκληρωμένη εισήγηση προς το Δ.Σ. του ΟΝΕΚ για αναβάθμιση των Υπηρεσιών. Η πολιτική βούληση πίσω από την ενέργεια αυτή ήταν η αναδιάρθρωση και εξέλιξη των προγραμμάτων αυτών, ώστε να ανταποκρίνονται στις εξελίξεις και τις σύγχρονες ανάγκες των νέων, ιδιαίτερα μετά τις επιπτώσεις της πανδημίας, ειδικά στον πληθυσμό των νέων.

Λόγοι για προσωρινή διακοπή προγραμμάτων

Όσον αφορά στο ερώτημα σχετικά με τους λόγους προσωρινής διακοπής των προγραμμάτων, η υπουργός αναφέρει ότι η αξιολόγηση της εμπειρογνώμονος βασίστηκε σε δεδομένα και στατιστικά στοιχεία τα οποία ισχύουν στην Ευρώπη και την Κύπρο σε θέματα ψυχικής υγείας.

Επιπρόσθετα, διενεργήθηκαν συνεντεύξεις με το προσωπικό και τους αναδόχους των Προγραμμάτων. Σε συνεργασία με το προσωπικό και τους αναδόχους, αξιολογήθηκε η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα των Προγραμμάτων και εν τέλει προτάθηκε συγκεκριμένο πλάνο αναδιάρθρωσής τους. Σύμφωνα με τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων προέκυψαν διάφοροι παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά τη λειτουργία των προγραμμάτων. Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες ήταν η μη εφαρμογή του Κώδικα Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων στις διαδικασίες των προγραμμάτων. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας ήταν ο τρόπος πρόσληψης των Αναδόχων, ο οποίος είχε ως αποτέλεσμα τις συχνές ανακατατάξεις και αλλαγές στο ανθρώπινο δυναμικό. Επίσης, η απουσία κλινικής εποπτείας οδήγησε σε αποδοχή αιτημάτων που δεν ενέπιπταν στο πλαίσιο λειτουργίας των προγραμμάτων, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τόσο τον χρήστη των υπηρεσιών όσο και τους εμπλεκόμενους στη διοίκηση και διεύθυνση του ΟΝΕΚ.

Στην παρούσα φάση, ο ΟΝΕΚ, μετά από αρκετές διαβουλεύσεις με το ΥΠΑΝ, αλλά και το Πανεπιστήμιο Κύπρου, συγκεκριμένα το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, προχώρησε στον σχεδιασμό ενός εντελώς καινούργιου προγράμματος ψυχοκοινωνικής ενδυνάμωσης, το οποίο αφορά μαθητές και μαθήτριες Γυμνασίου, εκπαιδευτικούς, γονείς/κηδεμόνες, αλλά και την κοινότητα, και στοχεύει στην πρόληψη του εκφοβισμού που εκδηλώνεται στο πλαίσιο των σχολικών μονάδων.

Παράλληλα, έντονες διεργασίες διεξάγονται για την επαναλειτουργία της Γραμμής 1410 σε νέο πλαίσιο, με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας. Η Γραμμή θα επαναλειτουργήσει εντός του 2024 στη βάση Ευρωπαϊκών και διεθνών προτύπων που θα περιορίζουν τους κινδύνους και τα ρίσκα και θα διασφαλίζουν την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών προς τη νεολαία.

Όσον αφορά στα στατιστικά στοιχεία της Γραμμής 1410, από το 1990 που ξεκίνησε η λειτουργία της εξυπηρετούσε κατά μέσο όρο 1000 κλήσεις κάθε χρόνο, οι οποίες προέρχονταν κυρίως από νέους έως 35 ετών και αφορούσαν θέματα σχέσεων και διαχείρισης άγχους. Ενδεικτικά, το 2021, υπό το φως των επιπτώσεων της πανδημίας, η Γραμμή 1410 δέχτηκε συνολικά 1.136 κλήσεις (1.120 τηλεφωνικώς και 16 μέσω διαδικτύου).

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Πέραν τούτων, ο ΟΝΕΚ έχει αναπτύξει για το 2024 ένα πλέγμα νέων υπηρεσιών προς τη νεολαία, με προϋπολογισμό ύψους 156.000 ευρώ, το οποίο αφορά Προγράμματα και Υπηρεσίες Συμβουλευτικής και απόκτησης Δεξιοτήτων.

Τέλος, ο ΟΝΕΚ προγραμματίζει εντός του 2024 εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, αφιερωμένη στην προστασία της ψυχικής υγείας των παιδιών και των νέων και θα περιλαμβάνει διάφορα ζητήματα που τους απασχολούν.

Γ.Χ.