Αποτυγχάνει η συνταξιοδοτική πολιτική σε Κύπρο και ΕΕ

Οι πολιτικές της ΕΕ στον τομέα των επαγγελματικών και κεφαλαιοποιημένων συντάξεων παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικές, αφήνοντας ανοιχτά κρίσιμα ζητήματα βιωσιμότητας και επάρκειας των συνταξιοδοτικών συστημάτων, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Ειδικής Έκθεσης του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).

Η έκθεση που δημοσιεύθηκε χθες, αξιολογεί τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA) για ενίσχυση του ρόλου των επαγγελματικών και ατομικών συντάξεων, στέλνοντας ανησυχητικό μήνυμα. 

Η έκθεση διαπιστώνει ότι, παρά το θεσμικό πλαίσιο και τις νομοθετικές πρωτοβουλίες όπως η οδηγία για τα Ιδρύματα Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών (ΙΕΣΠ II) και ο Κανονισμός για το Πανευρωπαϊκό Ατομικό Συνταξιοδοτικό Προϊόν (PEPP), οι προσδοκίες για δημιουργία μιας εσωτερικής αγοράς συνταξιοδοτικών προϊόντων και διασυνοριακής κινητικότητας των συντάξεων δεν έχουν υλοποιηθεί.

Ο αριθμός των διασυνοριακών ΙΕΣΠ παραμένει εξαιρετικά χαμηλός (μόλις 28 στο τέλος του 2023), ενώ η συμμετοχή σε PEPP είναι σχεδόν ανύπαρκτη — με μόνο ένα εγκεκριμένο προϊόν διαθέσιμο στην αγορά.

Οι ανισότητες μεταξύ των κρατών-μελών παραμένουν έντονες, με χώρες όπως η Δανία και οι Κάτω Χώρες να εμφανίζουν υψηλά ποσοστά κεφαλαιοποιημένων αποθεμάτων (άνω του 100% του ΑΕΠ), ενώ άλλες, ιδίως στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη, καταγράφουν σχεδόν μηδενική συμμετοχή.

Κύπρος: Εξάρτηση από τις κρατικές συντάξεις

Στο πλαίσιο αυτό, η Κύπρος παρουσιάζει μια χαρακτηριστικά ευάλωτη εικόνα.

Όπως καταγράφεται στην έκθεση, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για ΙΕΣΠ στη χώρα, γεγονός που υποδηλώνει είτε παντελή έλλειψη, είτε πλήρη περιθωριοποίηση των επαγγελματικών συντάξεων.

Αντίστοιχα, η Κύπρος δεν περιλαμβάνεται στους πίνακες για την αξία των επαγγελματικών και ατομικών συντάξεων ως ποσοστό του ΑΕΠ, γεγονός που επιβεβαιώνει την απουσία δεύτερου και τρίτου πυλώνα.

Η συνταξιοδοτική επάρκεια βασίζεται κυρίως στον πρώτο πυλώνα (κρατικές συντάξεις), ενώ το συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης κυμαίνεται κοντά στο 50%, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία.

Πρόκειται για ένα ποσοστό που κινείται στον μέσο όρο της ΕΕ, αλλά είναι οριακό για τη διατήρηση ενός αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου μετά τη συνταξιοδότηση.

Ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί η διαφορά στα ποσοστά αναπλήρωσης μεταξύ ανδρών και γυναικών, με τις γυναίκες να βρίσκονται σε σαφώς δυσμενέστερη θέση.

Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την απουσία συμπληρωματικών πόρων (όπως επαγγελματικές συντάξεις ή ιδιωτική αποταμίευση), αυξάνει τον κίνδυνο φτώχειας για ευάλωτες ομάδες ηλικιωμένων.

Θεσμική αδυναμία και ανάγκη για μεταρρυθμίσεις

Τα ευρήματα της έκθεσης για την Κύπρο αποκαλύπτουν μια κρίσιμη θεσμική αδυναμία, καθώς η χώρα φαίνεται να μην έχει αξιοποιήσει το δυναμικό των κεφαλαιοποιημένων συστημάτων συνταξιοδότησης, δηλαδή των εργαλείων του δεύτερου και τρίτου πυλώνα συνταξιοδότησης που περιλαμβάνουν ιδιωτικές και επαγγελματικές συντάξεις.

Με αυτό τον τρόπο, εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι αφήνονται χωρίς επαρκείς αποταμιευτικές επιλογές για το γήρας.

Αν και το κυπριακό δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα παραμένει σχετικά σταθερό, η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του τίθεται υπό πίεση από τη γήρανση του πληθυσμού και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής.

Η έκθεση του ΕΕΣ συνιστά μεταξύ άλλων, επιτάχυνση της αξιολόγησης της μη αξιοποίησης των PEPP, ενίσχυση του εποπτικού πλαισίου για τα ΙΕΣΠ, καθώς και προώθηση της διαφάνειας και της χρηματοοικονομικής παιδείας

Για την Κύπρο, αυτό μεταφράζεται σε επείγουσα ανάγκη πολιτικών πρωτοβουλιών, περιλαμβανομένου του σχεδιασμού και της εφαρμογής εθνικού πλαισίου για επαγγελματικές συντάξεις, ενίσχυσης των κινήτρων για ιδιωτική αποταμίευση, και υιοθέτησης εργαλείων ενημέρωσης των πολιτών για τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα.

Σε κρίσιμη καμπή

Όπως διαπιστώνεται με βάση τα ευρήματα της έκθεσης, η συνταξιοδοτική επάρκεια δεν είναι απλώς ζήτημα αριθμών, αλλά αποτελεί θεμέλιο της κοινωνικής συνοχής και της οικονομικής σταθερότητας.

Η Κύπρος, όπως και πολλές άλλες χώρες της ΕΕ, βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις, αλλά και για την άμεση εφαρμογή του, πριν το σημερινό πρόβλημα μετατραπεί σε αυριανή κρίση.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Ανάλογες επισημάνσεις προκύπτουν και από άλλες πρόσφατες μελέτες για τη συνταξιοδότηση στην Κύπρο, σε μια χρονική περίοδο που αναμένεται να ανοίξει εκ νέου το θέμα της μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος.

Της Μαρίας Χαμπή